اهداف اقتصادی و امنیتی نظربایف از سفر به تهران

خبرگزاری فارس: «شعیب بهمن» کارشناس مسائل سیاسی و اقتصادی در یادداشتی به اهداف سفر رئیس جمهور قزاقستان به ایران اشاره کرد و پیرامون این موضوع مطالبی را بیان کرد.

در این یادداشت آمده است: جمهوری قزاقستان، وسیع‏ ترین جمهوری آسیای مرکزی و دومین جمهوری بزرگ شوروی سابق پس از روسیه به شمار می‌آید. سیاست خارجی قزاقستان از زمان فروپاشی شوروی حاوی ویژگی‌هایی همچون ثبات، واقع‌گرایی، عمل‌گرایی و چندجانبه‌گرایی بوده است.

بر اساس این ویژگی‌ها، سیاست ‌خارجی نسبتاً مستقل «آستانه» بر مولفه تعامل سازنده با همه قدرت‌های جهانی و همسایگان استوار است و در این بین جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. به همین دلیل نیز طی سال های گذشته، دیدارهای متعددی میان مقامات 2 کشور در سطوح مختلف صورت گرفته و توافق‌نامه‌های زیادی نیز منعقد شده است.

در این بین هدف اصلی سفر «نورسلطان نظربایف» رئیس جمهور قزاقستان در 11 و 12 آوریل (23 و 24 فروردین) به تهران، تقویت همکاری های تجاری و اقتصادی میان دو کشور است.

محور اساسی این همکاری ها، اجرایی شدن قراردادهایی است که طی سفر «حسن روحانی» به آستانه در سپتامبر 2014 مورد توافق طرفین قرار گرفته بود.

در آن سفر دو طرف از عزم خود مبنی بر برنامه ریزی برای رسیدن ارزش مبادلات تجاری به یک میلیارد دلار خبر دادند و به نظر می رسد در جریان دیدار نظربایف از تهران، دو کشور در مورد راه های تقویت همکاری در حوزه های مختلف تجاری و اقتصادی نظیر سرمایه گذاری، کشاورزی، حمل و نقل و همچنین همکاری در امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی مذاکره نمایند.

همچنین پیش بینی می شود در طول این سفر، دو طرف بیش از 40 توافق‌نامه در زمینه تولیدات صنعتی، پتروشیمی، حمل و نقل، خدمات، معدن، زمین های کشاورزی، هوا ـ فضا، علم و فن آوری های جدید امضا کنند.

حجم مبادلات تجاری ایران و قزاقستان در سال 2014 میلادی 987 میلیون دلار بود که سهم قزاقستان 893 میلیون دلار و صادرات ایران 94 میلیون دلار گزارش شد. اگر چه این میزان نسبت به سال 2013 رشدی به میزان 59 درصد داشت، اما با توجه به داشتن مرز مشترک آبی در دریای خزر و وجود منابع غنی انرژی در این منطقه و برقراری ثبات سیاسی و اقتصادی در قزاقستان، این میزان در حد مطلوب نیست.

به خصوص که در حال حاضر دو کشور به چهار طریق ریلی، زمینی، هوایی و دریایی با یکدیگر ارتباط حمل‌ونقلی دارند. این در حالیست که با توجه به عدم دسترسی مستقیم قزاقستان به آب‌های آزاد و واقع شدن ایران در مسیر حمل و نقل جنوبی این کشور، همکاری‌های حمل‌ونقلی می توانند را در اولویت روابط تجاری دو کشور قرار گیرند.

به خصوص که قزاقستان نیز ارتباطات و حمل ونقل را دو عامل مهم در برقراری روابط و همکاری با ایران به شمار می‌آورد. از این رو یک ظرفیت بالقوه خوب برای اشکال مختلف روابط میان دو کشور وجود دارد که با پایدار شدن خطوط مستقیم حمل و نقل شامل ارتباطات دریایی هوایی و زمینی (راه آهن) می‌تواند به طور موثر به کار گرفته شود. چرا که جمهوری اسلامی ایران بهترین و مقرون به صرفه‌ترین مسیر ترانزیتی برای سوآپ کالاهای قزاقستان محسوب می‌شود.

در این بین با راه اندازی کریدور ریلی شمال ـ جنوب که 12 آذر سال 1393 با حضور روسای جمهوری ایران، ترکمنستان و قزاقستان به بهره‌برداری رسید، بیش از 600 کیلومتر از طول مسیر کشورهای مشترک المنافع تا خلیج فارس و اروپا کاهش یافت.

همچنین این خط، بهترین مسیر برای دسترسی هند به آسیای مرکزی، روسیه و اروپا نیز محسوب می شود. در واقع شبکه راه آهن قزاقستان، ترکمنستان و ایران، ارتباط ریلی را برای صادر کنندگان هندی از بندر «موندرا» در هندوستان به مقصد روسیه، آسیای مرکزی و اروپا فراهم کرده است.

این امر برای قزاقستان از آن جهت اهمیت دارد که این کشور بزرگترین شریک تجاری هند در آسیای مرکزی است و ارزش مبادلات تجاری بین دو کشور به یک میلیارد و 300 میلیون دلار بالغ می شود. بنابراین فعال شدن کریدور ریلی شمال ـ جنوب علاوه بر آنکه برای قزاقستان جهت انتقال کالا مفید است، برای ایران نیز می تواند ضمن کسب درآمدهای ترانزیتی موجب محوری‌شدن نقش تهران در مناسبات تجاری هند با کشورهای آسیای مرکزی به خصوص قزاقستان شود.

علاوه بر حوزه های اقتصادی، سیاسی و امنیتی نیز دو کشور دارای تهدیدها و منافع نسبتا مشترکی هستند. به عنوان مثال دو طرف می‌توانند در مبارزه با قاچاق مواد مخدر و جنایات سازمان یافته با یکدیگر همکاری های گسترده ای آغاز نمایند. از نظر قزاق‌ها، ایران می‌تواند در حل مسائل مربوط به وضعیت افغانستان مشارکت فعالی داشته باشد. به خصوص که قزاقستان نیز به خاطر عبور حجم زیاد مواد مخدر از خاک خود در معرض خطرات عدیده‌ای قرار گرفته است. در این راستا نقش تثبیت کننده ایران در تلاش برای حل مشکلات افغانستان، نه تنها برای قزاقستان، بلکه برای تمام کشورهای منطقه آسیای مرکزی نیز ثمربخش خواهد بود.

علاوه بر این همکاری در حوزه مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی نیز می تواند مبحث دیگری در روابط دوجانبه میان ایران و قزاقستان باشد. با توجه به اینکه طی سال های اخیر افراد زیادی از قزاقستان به صفوف تروریست ها در عراق و سوریه پیوسته اند، دولت این کشور نگرانی های جدی در خصوص گسترش افراط‌گرایی مذهبی و همچنین گسترش اعمال تروریستی بواسطه بازگشت نیروهای افراطی از عراق و سوریه به قزاقستان دارد. این مسئله می تواند به محوری مهم جهت انجام مذاکرات امنیتی میان طرفین مبدل گردد.

در مجموع به رغم آنکه ایران و قزاقستان شرکای استراتژیک یکدیگر نیستند، اما هر دو کشور در زمینه‌های مختلف از ظرفیت های قابل توجهی جهت همکاری دوجانبه برخوردارند و قاعدتا هر چه تعداد ملاقات ها بیشتر و سطح دیدارهای مقامات سیاسی دو کشور بالاتر باشد، زمینه همکاری های دوجانبه و منطقه ای بیش از پیش تسهیل می‌شود.