امتیازگیری اسلام‌آباد با کارت پکن

خبرگزاری فارس: پاکستان و چین به عنوان دو کشور همسایه، از روابطی دیرینه و ریشه دار برخوردارند و به ویژه در سال های گذشته، روابط این دو کشور از روابط دوستانه فراتر رفته و یکدیگر را متحد یکدیگر می‌دانند.

طی چند ماه اخیر، رفت و آمدهای عالی زیادی میان دو کشور انجام شده است که از جمله می توان به سفر نخست وزیر، فرمانده ارتش، وزیر امور خارجه و هیأت‌های اقتصادی و تجاری پرتعداد پاکستان به چین و نیز سفر وزیر امور خارجه چین به اسلام آباد اشاره کرد.

احساس نیازهای راهبردی و متقابل اسلام آباد و پکن به یکدیگر در زمینه های گوناگون اقتصادی و تجاری، سیاسی، نظامی، دفاعی و امنیتی سبب شده است که حلقه های اتصال دو کشور در شرایط کنونی، محکم تر از هر زمان دیگر در گذشته باشد.

در نگاه نخست و سطحی به وضعیت اقتصادی پاکستان و چین، شاید اینگونه به نظر برسد که در معادله روابط دو کشور، پاکستان به دلیل نیازهای شدید به رشد اقتصادی و تولید انرژی، نیازمند برداشتن گام های بیشتر به سوی چین است اما نگاه عمقی و موشکافانه تر به روابط این دو کشور همسایه و با درنظر گرفتن موقعیت ژئوپلتیک و ژئواکونومیک پاکستان، می توان به عمق نیاز چینی‌ها به همسایه نه چندان امن خود پی برد.

منافع پکن در اجرای کریدور اقتصادی چین-پاکستان

چین تلاش می‌کند بندر گوادر در جنوب غربی پاکستان را به شهر کاشغر در جنوب چین وصل کند که این پروژه کریدور اقتصادی پاکستان- چین نام دارد. چین تلاش برای احداث خطوط حمل و نقل جاده‌ای و ریلی در این مسیر را آغاز کرده و به دنبال ساخت شبکه‌ای از لوله‌های انتقال انرژی در این مسیر است.

چینی‌های برای اینکه حرکت پرشتاب چرخ های اقتصاد خود را حفظ کنند، به عنوان بزرگترین وارد کننده نفت خام، نیاز به واردات روزافزون این کالای راهبردی به ویژه از کشورهای حاشیه خلیج فارس دارند.

کشتی های غول پیکر حامل نفت خام کشورهای حوزه خلیج فارس برای اینکه خود را به بنادر جنوب شرقی چین برسانند باید یک مسیر 12 هزار کیلومتری را طی کنند.

چین به شدت به دنبال اجرایی کردن طرحی به نام کریدور اقتصادی چین- پاکستان است تا این مسیر را به سه هزار کیلومتر کاهش دهد. نفتکش ها در شرایط کنونی برای اینکه خود را به بنادر جنوبی شرقی برسانند، ناچار باید از اقیانوس هند عبور کنند و کشورهای پرتعداد جنوب شرق آسیا را پشت سر بگذارند، تا به مقصد برسند ضمن اینکه این کشتی ها ناچار به عبور از تنگه نه چندان امن 'ملاکا' واقع در بین کشورهای مالزی و اندونزی هستند و این تنگه می تواند با بروز کوچکترین ناآرامی و جنگ در این منطقه به روی کشتی های عبوری مسدود شود.

کریدور اقتصادی چین - پاکستان تنها به موضوع واردات نفت چین محدود نمی شود و علاوه بر کوتاه شدن مسیر واردات نفت به چین به یک چهارم، دسترسی آسان و نزدیک غول های صنعتی و تجاری وتولیدی چین را به بازارهای مصرف گرا و پر رونق حوزه خلیج فارس، خاورمیانه، کشورهای آسیای مرکزی،اروپا، آفریقا وآمریکا فراهم می‌کند.

چین امیدوار است با عبور دادن این کریدور اقتصادی از منطقه سین کیانگ ضمن کاهش نا‌امنی در این منطقه امکان پیشرفت اقتصادی در آن را فراهم کند. تکمیل این پروژه عظیم که 10 تا 15 سال به طول می‌انجامد تأثیرات مثبتی در اشتغال و امنیت پاکستان دارد.

چین با در اختیار گرفتن مدیریت بندر گوادر به مدت 40 سال نفوذ زیادی در جنوب آسیا بدست می‌آورد که نشان دهنده اهمیت جغرافیایی این بندر مهم برای پکن است. چین نگاه به آینده دارد و برای حفظ توان و قدرت خود، به پاکستان کمک های بیشتری خواهد کرد.

چین برای تامین منافع خود قدم های بزرگی برای تثبیت پاکستان برداشته است و این مسیر را ادامه خواهد داد. چین همچنین قراردادی به ارزش حدود سه میلیارد دلار برای احداث خط لوله گاز از بندر گوادر به نوابشاه به طول بیش از 700 کیلومتر که بخش عمده خط لوله گاز - ایران پاکستان (قسمت مربوط به خاک پاکستان)محسوب می شود و بخشی از کریدور اقتصادی این کشور محسوب است.

با توجه به این موضوع چین نقش بسیار مهمی در توزیع گاز پاکستان و صادرات گاز کشورهای مختلف از جمله ایران ایفا خواهد کرد که مزیت‌های زیادی برای این کشور دارد. چین برای تأمین امنیت منطقه مسلمان نشین سین کیانگ به پاکستان نیاز دارد و این موضوع همیشه مهمترین محور سفر مقامات نظامی پاکستان به چین بوده است.

از طرفی چین بر سر مرز کشمیر با هند دچار اختلاف است و در این زمینه نیز پاکستان را به عنوان یک کشور بازدارنده در مقابل هند می‌بیند به همین علت اهتمام زیادی برای همکاری نظامی با این کشور دارد. چین به عنوان یکی از اصلی ترین رقبای سیاسی-اقتصادی آمریکا و به عنوان یک ابرقدرت، بسیار مایل است گوی سبقت را از رقبا در مناطق جنوب و مرکز آسیا برباید و دامنه قلمروی خود را توسعه دهد.

چین برای حفظ منافع اقتصادی خود در منطقه باید بتواند آمریکا را نیز مهار کند که بهترین گزینه برای این کار و بازی دادن سران کاخ سفید پاکستان است. وزیر امور خارجه چین در یکی از سخنرانی‌های خود اعلام کرد: پاکستان همان حکمی را برای ما دارد که اسرائیل برای آمریکا دارد

به گزارش نوای وقت، مقامات آمریکایی از جمله اعضای کنگره این کشور نسبت به نفوذ اقتصادی چین در منطقه هشدار دادند. به گفته این مقامات اگر چین به نفوذ اقتصادی خود در منطقه ادامه دهد به زودی تمام تلاش‌های واشنگتن در بسیاری از کشورها از جمله افغانستان و پاکستان به هدر خواهد رفت.

چین که به خوبی از نیاز شدید پاکستان به توسعه و ایجاد زیرساخت های اساسی آگاه است، قصد ندارد این بازار پر رونق را از دست بدهد و در تکاپو است تا با فراهم کردن زمینه های لازم از جمله تقویت امنیت در این کشور، جای پای خود در منطقه جنوب آسیا محکم کند.

تلاش های دولت چین برای انجام مذاکرات صلح میان طالبان افغانستان و دولت کابل، با هدف کمک به امنیت پاکستان و افغانستان به عنوان دو هدف پکن برای سرمایه گذاری انجام می شود و در نهایت می تواند تا حد قابل توجهی به تامین امنیت کریدور اقتصادی هم کمک کند.

منافع پاکستان در اجرای کریدور اقتصادی مشترک با چین

همانطور که اشاره شد آمریکا روابط گسترده ای با پاکستان دارد و آمریکا برای آنکه حضور خود در منطقه بویژه در نزدیکی مرزهای ایران را حفظ کند به داشتن رابطه با کشورهایی همچون پاکستان نیازمند است.

علاوه بر آن آمریکا در دهه گذشته هزینه زیادی را در مورد افغانستان کرده و با وجود صرف میلیاردها دلار و کشته شدن تعداد زیادی از نظامیان ایالات متحده، واشنگتن نتوانست به اهداف خود در افغانستان برسد از همین رو حفظ اسلام آباد برای واشنگتن در راستای پیگیری سیاست های ایالات متحده در قبال افغانستان ضروری به نظر می رسد.

بر اساس همین دلایل آمریکا علاقه ای به این موضوع ندارد که پاکستان به آغوش چین پناه ببرد از همین رو سفر رئیس‌جمهور و سایر مقامات چین به اسلام آباد و اجرای کریدور اقتصادی مشترک، این فرصت را برای مقامات پاکستان بوجود می آورد که با توجه به رقابت موجود میان واشنگتن و پکن، و با بکارگیری یک دیپلماسی و با توجه به نیاز چین و آمریکا به اسلام آباد، منافع زیادی را کسب کند به عبارتی پاکستان می‌تواند با استفاه از کارت چین ضمن افزایش نفوذ خود در منطقه منافع خود را در مقابل آمریکا حفظ کند.

پاکستان با استفاده از این پروژه اقتصادی فرصت خوبی به دست می‌‌آورد تا با جبران ضعف اقتصادی خود در برابر هند از چین برای رقابت با این کشور استفاده کند.

چین با اجرای کریدور اقتصادی در بین کشورهای مختلف بعد از آمریکا بیشترین کمک مالی را به پاکستان داشته و این موضوع برای اسلام‌آباد که دریافت کننده کمک‌های بین المللی است از اهمیت زیادی برخوردار است. پاکستان می‌تواند با اطمینان از سرمایه‌گذاری اقتصادی و پشتوانه نظامی چین در برابر سایر کشورها در موضع ضعف قرار نگیرد و بهتر از قبل آنها را وادار به پذیرفتن شرایط خود از جمله پیشبرد اهداف مذاکره طالبان با دولت کابل کند.

چین قرار است یک نیروگاه برق هسته‌ای در شهر کراچی احداث کند که قسمتی از مشکلات کمبود برق این کشور را جبران خواهد کرد. چین در منطقه چشمه واقع در سر چشمه رود سند راکتورهای هسته‌ای برای پاکستان ساخته و قرار است در آینده نیز چنین پروژه‌هایی را ادامه دهد.

رأکتورهای هسته‌ای چین توان هسته‌ای پاکستان را به مقدار قابل ملاحظه‌‌ای افزایش می‌دهد.

موانع اجرای کریدور اقتصادی چین و پاکستان

یکی از اصلی ترین مشکلات پیش روی اجرای این طرح، وجود ناامنی به ویژه در مناطق جنوبی و جنوب غربی پاکستان است. چین اگرچه اراده قوی برای اجرای این طرح دارد اما نگرانی آن از فعالیت گروه های شبه نظامی و تروریستی در مناطق مختلف پاکستان، اجتناب ناپذیر است.

مناطق شمال شرقی پاکستان که مرز مشترک این کشور با چین را تشکیل می دهد، مناطقی کوهستانی و صعب العبور است که عملیات احداث جاده، ریل و خط لوله دراین منطقه کار ساده ای نخواهد بود هرچند چینی ها عملیات احداث جاده دراین مناطق را آغاز کرده‌اند.

مانع‌تراشی آمریکا و هند برای به سرانجام نرسیدن کریدور اقتصادی پاکستان و چین یکی دیگر از موانع اجرای این پروژه عظیم است.

در گذشته تعدادی از مهندسان چینی در بلوچستان ترور شدند که به گزارش رسانه‌های پاکستانی این ترور هدفمند کار سازمان سیا و سازمان اطلاعات هند بوده است. کشورهای غربی به ویژه آمریکا و انگلیس بلوچ‌ها را تحریک می‌کنند تا با کریدور اقتصادی چین مخالفت کنند.

از طرفی هند با سرمایه‌گذاری در بندر چابهار ایران در صدد آن است تا با به وجود آوردن یک قطب اقتصادی تازه نزدیک بندر گوادر تا جایی که می‌تواند ارزش این بندر را تحت شعاع قرار دهد.

بسیاری از گروه‌ها و احزاب ملی‌گرای بلوچ خواهان تعیین سهم بلوچستان از کریدور اقتصادی مشترک با چین شده‌اند. از طرفی برخی مقامات دولت‌های ایالتی پاکستان نیز اعلام در اعتراض به اجرای این کریدور اعلام کرده‌اند که تمام منافع اجرای این پروژه به دولت ایالتی پنجاب و حزب حاکم اختصاص یافته و سایر ایالت‌ها از آن محروم هستند.

کریدور اقتصادی چین و پاکستان عاملی برای تشدید تنش‌ها

کریدور اقتصادی چین و پاکستان می تواند به عنوان زنگ هشداری برای هند باشد. هند هم اکنون نزدیک‌ترین رقیب چین در آسیا محسوب می شود و دو کشور رقابت تنگاتنگی را در عرصه‌های مختلف دارند.

گسترش روابط پاکستان با چین و اجرای کریدور اقتصادی یعنی آنکه هند باید در سیاست های منطقه ای و حتی بین المللی خود تجدید نظر کند. این وضعیت فرصت مناسبی برای آمریکا خواهد بود تا با افزایش مناسبات با هند به دنبال حضور خود در مرزهای چین باشد که این موضوع باعث ایجاد تنش در منطقه می‌شود.

از سوی دیگر هر چند نارندرا مودی نخست وزیر هند، در آغاز دوره نخست وزیری خود اعلام کرده که در پی کاهش تنش میان دهلی با پکن و اسلام آباد است اما به نظر می رسد با توجه به اتفاقاتی که در یک سال اخیر رخ داده این موضوع در مورد پاکستان صدق نمی‌کند چون حکومت راستگرای هند در مقایسه با حکومت های گذشته این کشور سیاست تهاجمی تر را علیه پاکستان اختیار کرده بطوریکه مودی چندی قبل با لحنی هشدار گونه به پاکستان گفت که زمان تغییر کرده و عملکرد قدیمی پاکستان دیگر قابل تحمل نیست.

در این میان چین که با پاکستان، رقیب دیرینه هند یک اتحاد سیاسی را ایجاد کرده با اجرای این کریدور روابط اقتصادی خود را با دیگر کشور های جنوب آسیا مانند سریلانکا، مالدیو، و نپال گسترش داده و با این کار بلوک پاکستان در برابر هند را تقویت کرده است. نتیجه آنکه با توجه به وضعیت موجود در منطقه و همچنین سیاست های آمریکا در آسیا، افزایش مناسبات چین با پاکستان می تواند موجب تحریک هند برای گسترش مناسبات با آمریکا و دیگر مخالفان منطقه ای چین از جمله ژاپن و کره جنوبی شده و حتی ائتلاف جدیدی را علیه چین در شرق آسیا شکل بگیرد که خود تنشی تازه خواهد بود.

پاکستان به عنوان یک قدرت راهبردی در جهان دارای جایگاه مناسبی است و از این جهت می تواند در آسیای جنوبی، شریک و همکار خوبی برای چین باشد. چین در زمینه مبارزه با تروریسم به ویژه در بخش های غربی خود همواره به کمک پاکستان نیاز داشته است.

دو کشور از زمانی که توافقنامه تجارت آزاد را در سال 2006 میلادی امضا کردند، شاهد گسترش روابط بوده اند و در یک دهه گذشته ارزش مبادلات تجاری آنها هشت برابر شده و به حدود 15 میلیارد دلار رسیده است. با اینکه هدف چین از گسترش روابط با پاکستان کسب منافع اقتصادی است اما یک پشتوانه برای عرض اندام این کشور در برابر آمریکا و هند به حساب می‌‌‌‌آید.

به عبارتی می‌توان گفت پاکستان با استفاده از کارت چین بهتر می‌تواند از سایر کشورها امتیاز‌گیری کرده و پرستیژ بین المللی خود را حفظ کند.