جایگاه ازبکستان در سیاستهای منطقه‌ای چین
با توجه به اینکه نفوذ مسکو در ازبکستان کمتر از دیگر جمهوریهای آسیای مرکزی است، چین با ایجاد روابط استراتژیک می‌تواند تاثیر ویژه‌ای بر ازبکستان داشته باشد.
خبرگزاری فارس: سایت خبری تحلیلی، استانرادار در گزارشی به بررسی جایگاه ازبکستان در سیاستهای منطقه‌ای چین پرداخته است.
اگر در آسیای مرکزی و به ویژه در قلمرو ازبکستان یک عامل مهم حیاتی برای چین وجود داشته باشد، به طور قطع آن عامل مهم شریان حیاتی حمل و نقل است که چین را به شرکای استراتژیک خود در اروپا و خلیج فارس متصل می‌کند. به همین دلیل، چین علاقمند به ثبات پایدار در این منطقه است.
این بدان معنا است که پکن نه تنها خواهان بی‌ثباتی در این منطقه نمی‌باشد، بلکه آماده است که در صورت یک اتفاق و یا یک رویداد خاص و با اهمیت امنیتی، مبالغی را برای ایجاد ثبات هزینه نماید.
امروز چین به یک شریک بسیار مهم و بدون جایگزین برای هر 5 کشور آسیای مرکزی تبدیل شده است و سطح وابستگی این کشور‌ها به چین هر ساله رو به افزایش است. اما روابط پکن و تاشکند هم چنان در حال رشد است و می‌توان گفت که نسبت به سایر کشورهای منطقه قابل توجه است.
سهمی که تاشکند از سرمایه گذاران چینی و شرکتهای چند ملیتی و کار آفرینان چینی دریافت می‌کند در اقتصاد این کشور تاثیر بسزایی داشته است.
با توجه به گسترش سریع سرمایه گذاری چین در زیر ساختهای حمل و نقل و زیر بنایی، به تدریج چین تبدیل به یک ارگان مهم اقتصادی در 5 کشور آسیای مرکزی شده که ضامن رونق اقتصادی به حساب می‌آید.
در این گزارش، استراتژی ازبکستان را در طرح جاده ابریشم و ارزیابی چشم انداز همکاریهای ازبکستان با چین و سایر همکاریهای دو کشور مور بررسی قرار گرفته است.
جنبه‌های همکاریهای استراتژیک پکن و تاشکند
سیاست چین در همه کشورهای منطقه آسیای مرکزی بر اساس عدم دخالت در فرآیندهای سیاست داخلی این کشور‌ها می‌باشد. چین علاقه‌ای به نفوذ در سیاستهای داخلی این کشور‌ها نداشته و این بهترین دلیل برای ازبکستان است که از چین فاصله نگیرد.
این درست بر عکس عملکرد روسیه و آمریکا است که در سالهای قبل شاهد دخالت‌های آنان درسیاست این کشور‌ها بودیم. با این حال در 20 سال گذشته چین تلاش کرده تا نقش خود را در فضای اقتصادی و روابط خارجی در رابطه با فعالیت دیگر قدرتهای منطقه‌ای در حالت تعادل نگاه دارد.
اما دیدار تین شیائوپینگ از ازبکستان در سال 2013 و متعاقب آن دیدار رسمی اسلام کریم‌اف از چین در سال 2014 وضعیت را تا حدودی تغییر داد. امروز پکن در جهت رشد سرمایه گذاری و افزایش همکاری در زمینه انرژی و حمل و نقل و دیگر پروژه‌های زیر ساختی، نقش متعادل کننده در روابط خارجی تاشکند دارد. که این نقش رو به افزایش است همچنین در پرتو استراتژی سیاست خارجی پکن در چارچوب جاده ابریشم، سیاست چین در تاشکند طوری نمایان شده است که نقش ازبکستان را برجسته نشان می‌دهد.
علاقه‌مندی چین به ازبکستان
در این راستا چین با ابتکار ایجاد جاده ابریشم جدید، کریدور قوی و قدرتمندی را در جهت غرب ایجاد کرده که اصطلاحا مسیر مرکزی نام دارد. این مسیر با گذشتن از همه کشورهای اسیای مرکزی، این کشور‌ها را به چین نزدیک‌تر کرده به ویژه اینکه دراین پروژه چین سعی کرده است که ازبکستان را به تمام پروژه‌های حمل و نقلی خود ادغام کند و از آنجا که چین وابسته به واردات انرژی است، نقش ازبکستان به عنوان یک منبع انرژی ویک کشور ترانزیت بسیار برجسته می‌نماید.
در موضوع حمل و نقل، چین در سال اخیر در جهت پیشبرد ساخت خط آهن چین- قرقیزستان- ازبکستان تلاش فراوان داشت و برای این کار در پروژه‌های حمل و نقل ازبکستان سرمایه گذاری زیادی کرده است.
در این راستا، ازبکستان تونل «کانچیک» را در دره کامچیک بعنوان می‌انبر انتخاب و انتظار می‌رود این طرح در بهار امسال به بهره برداری برسد.
ساخت این خط آهن حدود 1 میلیارد و 686 میلیون دلار برای چین هزینه در برداشته که ازبکستان نیز در آن شریک می‌باشد. این خط اهن در مسیر «انگرم- پاپ» قادر است که کامچیک را به دره فرغانه و دیگر نقاط ازبکستان متصل نماید.
به موازات ساخت راه آهن، دیگر شرکتهای چینی فعالیت خود را در ساخت پل و ایستگاههای راه اهن و پل رودخانه‌ای ادامه می‌دهند که چین تا کنون 455 میلیون دلار در این بخش هزینه نموده است.
همچنین، در راستای ساخت خط آهن چین- قرقیزستان- ازبکستان دولت چین با دولت قرقیزستان توافق‌هایی انجام داده است که اگر این توافق‌ها امسال نهایی شوند، ازبکستان نیز تکلیف خود را در این پروژه مشخص خواهد کرد.
تصمیم نهایی ازبکستان در ساخت این خط آهن از چند جهت تاثیر مثبت در اقتصاد ازبکستان دارد زیرا با توجه به رکود اقتصادی روسیه، ازبکستان برای حل مشکلات خود می‌تواند به چین روی بیاورد. چین هم با قبول ساخت خط اهن‌ها و تونل‌ها می‌تواند پروژه‌های زیر ساختی را گسترش دهد.
یکی دیگر از پروژه‌های مهم و قابل توجهی که توسط دو کشور ازبکستان و چین می‌تواند اجرایی شود ساخت خط لوله انتقال گاز از آسیای مرکزی به چین است. در حال حاضر فاز 4 این خط لوله بین ازبکستان و چین در حال ساخت است که قرار است گاز طبیعی ازبکستان در این لوله‌ها به طرف چین جریان یابد.
بنابراین می‌بینیم که ازبکستان تبدیل به مرکزی مهم در جمل و نقل چین شده است که در چارچوب جاده کمر بندی ابریشم ظاهر شده است.
اورانیوم
تا قبل از دیدار روسای جمهور چین و ازبکستان در سالهای 2013 و 2014 روابط دو کشو کمرنگ شده بود، ولی پس از دیدار و امضای توافقنامه‌های اقتصادی و امنیتی همکاریهای استراتژیک بین دو کشور در زمینه‌های مختلف رنگ و رویی دیگر یافت و رونقی دیگر به خود گرفت.
اول از همه طرح توسعه همکاریهای استراتژیک در سالهای 2018-2014 به امضا رسید و طرفین به توسعه همکاری در زمینه انرژی تاکید کردند. امروز چین در بخش انرژی در ازبکستان نقش بارزی دارد که یکی از بخشهای کلیدی همکاری در زمینه اورانیوم است. کار در این زمینه از طرف چین با حضور متخصصین زمین‌شناسی از سال 2009 آغاز شده و از سال 2014 بهره برداری می‌شود.
امروز، بهره برداری اورانیوم به جایی رسیده است که مرکز هسته‌ای «گوانگ دونگ» در چین ذخیره اورانیوم خود را از منابع اورانیوم واقع در نوایی ازبکستان تامین می‌کند که با تکنولوژی جدید و پیشرفته اورانیوم و وانادیوم استخراج می‌شود.
همچنین، امروز ازبکستان دومین صادر کننده مهم اورانیوم به چین است و چشم انداز صادرات اورانیوم را تا سال 2020 به 4 تن تخمین می‌زنند.
چین با دریافت اورانیوم از ازبکستان قادر خواهد بود تا سال 2020 قدرت برق خود را تا 5 درصد افزایش دهد و با قاطعیت می‌توان اذعان کرد که اورانیوم یکی از بخشهای کلیدی همکاریهای استراتژیک بین چین و ازبکستان در زمینه انرژی است.
همچنین، به برکت این همکاری، بدهیهایی دولت ازبکستان به حداقل رسیده است و نسبت به دیگر کشورهای منطقه بدهیی خارجی کمی دارد و با توجه به گسترش سرمایه گذاری حجم سرمایه گذاری چین در ازبکستان به مرز 7 میلیارد دلار رسیده است.
چین علاوه بر فعالیتهای اقتصادی فعالیتهای فرهنگی نیز با ازبکستان دارد تا جاییکه در دانشگاههای سمرقند و تاشکند، رشته‌های چین‌شناسی دایر گردیده و این بخش به تجهیزات فرهنگی مدرن مجهز گردیده است.
همکاریهای امنیتی
سرمایه گذاری میلیاردی چین در منطقه، از جمله ازبکستان، باعث باز شدن سایتهای صنعتی جدید شده که اهمیت امنیت منطقه را برای چین نشان می‌دهد.
با توجه به تشدید فعالیت سازمانهای تروریستی در دنیا که بدست گرفتن قدرت نیز در اولویتهای آنان می‌باشد، خطری است که کشورهای آسیای مرکزی و رهبران آنان را نیز تهدید می‌کند. بدین منظور رهبران چین بخشی از همکاریهای خود را به همکاریهای امنیتی اختصاص داده‌اند.
در این راستا همکاریهای نظامی چین و ازبکستان قابل توجه است. به گفته کار‌شناسان چینی در زمینه مسائل امنیتی، نگرانی چین ازفضای ازبکستان عبارتند از: عملکرد و فعالیت جنبش اسلامی ازبکستان، وضعیت داخلی ازبکستان، تهدیدات داعش به ویژه در تاشکند و مسائل دیگر.
البته چین هنوز اخباری در رابطه با ورود شبه نظامیان داعش به دره فرغانه و تصرف قدرت دریافت نکرده است ولی از آنجا که چین به ازبکستان به عنوان یک بازیکن کلیدی نگاه می‌کند که قادر به کمک در حل مسائل افغانستان است. باید او را تقویت کند.
چین به خوبی می‌فهمد و متوجه است که در صورت افزایش نقش ژنرال دوستم در سلسله مراتب سیاسی افغانستان، که ازبک تبار است، نفوذ تاشکند به طور چشمگیری در افغانستان افزایش خواهد داشت و اینجاست که تقویت روابط نظامی چین و ازبک اهمیت می‌یابد. بنابراین فرستادن سیستم‌های موشکی دفاع هوایی با برد متوسط، و مجموعه‌ای از هواپیماهای بدون سرنشین و دیگر تجهیزات نظامی در سال 2014 قابل توجیه است.
در‌‌نهایت، می‌توان نتیجه گیری کرد که با توجه به اینکه نفوذ مسکو در ازبکستان کمتر از دیگر جمهوریهای آسیای مرکزی است، چین با ایجاد روابط استراتژیک می‌تواند تاثیر بسزایی را بر ازبکستان داشته باشد ضمن اینکه ازبکستان نیز از نظر اقتصادی وابسته به چین است و بهتر می‌تواند شرایط بحران اقتصادی را تحمل کرده و از ان عبور کند همچنین از نظر امنیتی نیز چین کمک شایان توجهی را به ازبکستان کرده و خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید