خاتمی: یارانه‌های دولتی دارو و تجهیزات پزشکی را هوشمندسازی کنیم
نماینده گلپایگان در مجلس با بیان اینکه اصلی‌ترین حلقه مفقوده نظام سلامت کشور مسئله «عدالت» است خواستار هوشمندسازی یارانه‌های دولتی در بخش دارو و افزایش کمی و کیفی تولید دارو و تجهیزات مورد نیاز در داخل کشور شد.
خبرگزاری فارس: یکی از کمیسیونهای تخصصی مجلس شورای اسلامی که نقش اصلی در قانون‌گذاری در حوزه سلامت و بهداشت را ایفا می‌کند کمیسیون بهداشت و درمان است که با عضویت ۲۱ نفر از نمایندگان مجلس و تشکیل ۴ کمیته تخصصی در زیر مجموعه به ایفای نقش می‌پردازد.
با توجه اهمیت این کمیسیون در ریل‌گذاری حوزه بهداشت و سلامت کشور گفت‌وگویی با سید مسعود خاتمی نماینده مردم شهرستان‌های گلپایگان و خوانسار در مجلس یازدهم داشته‌‌ایم.
کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در بهبود وضعیت بهداشت و درمان کشور و همچنین ریل‌گذاری نقشی بسیار ویژه دارد؛ آیا می‌توانیم امیدوار باشیم که نظام سلامت کشور اصلاح شود؟
خاتمی: پیش از پاسخ به این سؤال لازم می‌بینم در چند سطح بالاتر به تحلیل رفتار انتخاباتی مردم به عنوان ولی‌نعمتان کشور بپردازم. مردم در انتخابات اخیر سوءگیری مشخصی را در اقبال به جریان ارزشی، تحول‌خواه و کارآمد نشان دادند، این یعنی این رویکرد باید در تمام کمیسیون‌ها و نظامات تقنینی و نظارتی مجلس ملموس باشد.
** کمیسیون بهداشت نتوانسته وزارت بهداشت را وادار به پاسخگویی شفاف کند
یکی از این کمیسیونهای تخصصی، «کمیسیون بهداشت و درمان» است که شاید با تغییر پارادایم سلامت در جهان و گستردگی وظایفی که این کمیسیون بر عهده دارد، حتی بهتر باشد نام آن نیز تغییر کند. کمیسیونی که علیرغم اقدامات بسیار شایسته در حوزه تقنین، هنوز نتوانسته در نظارت بر اجرای قوانین و بازخوردگیری ، نقش کامل و مطلوبی را ایفا کند.
نقطه عطف این ضعف در قبال طرح تحول سلامت خود را نشان داد. خدمات بسیار خوبی ارائه و ضعف‌های بزرگی نیز احصا شد اما کمیسیون به هیچ وجه نتوانست به عنوان نهادی مستقل، وزارت بهداشت و وزیر سابق را در روندی منطقی و شفاف به پاسخگویی به پرسش‌های عالمانه و نقدهای علمی وارد بر این طرح وادار کند. پس باید در هر صورت تحول را در کمیسیون بهداشت و درمان و رویکردهای آن محقق کرد.
اولویت‌های برنامه تحولی که گفتید، در کمیسیون بهداشت مجلس چه خواهد بود؟
خاتمی: مجلس باید نقش خود را در زمینه‌های مختلف ایفا کند. علاوه بر قانون‌گذاری، نظارت صحیح بر اجرای آن نیز داشته باشد. اگر مجلس این کار را درست و کامل انجام دهد، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد و دستگاه‌های اجرایی کشور نیز به ریل اصلی بازمی گردند.
** عدالت اصلی ترین حلقه مفقوده نظام سلامت
در مورد کمیسیون بهداشت و درمان به نظرم در حال حاضر اصلی ترین حلقه مفقوده نظام سلامت کشور در هر سه حوزه تولیت، توزیع منابع و ارائه خدمات، مسئله «عدالت» است. مفهوم عدالت در بخش‌های مختلف این نظام، مصداق‌های مختلفی دارد که نیاز است با مطالعه و برنامه‌ریزی جامع و علمی در هر بخش به ارتقای وضعیت آن و پیاده‌سازی عدالت واقعی در آن پرداخت.
کمیسیونی که علیرغم اقدامات بسیار شایسته در حوزه تقنین، هنوز نتوانسته در نظارت بر اجرای قوانین و بازخوردگیری ، نقش کامل و مطلوبی را ایفا کند
عدالت یعنی تنظیم قوانین کارآمد و نظارت بر اجرای صحیح آنها به نحوی که همه فعالین نظام سلامت و مردم شریف از آن راضی باشند، در حال حاضر بسیاری از کارهای انجام شده طوری بوده است که هم خود پزشکان هم مردم مشکلات آن را متوجه میشوند و احساس نارضایتی دارند.
اعضای کمیسیون که همگی متخصص و منتخب مردم هستند، باید یکدل و همراه با هم برای پیاده‌سازی این عدالت کار کنند و با رویکردی مستقل و انقلابی به تقنین و نظارت برای حل مشکلات این عرصه بپردازند.
به نظر شما آیا کمیسیون بهداشت مجلس یازدهم، قصد تعامل با دولت و وزارت بهداشت را دارد یا به نظرتان رویکرد دیگری را پیش خواهد گرفت؟
خاتمی: قطعاً در کمیسیون بهداشت مجلس یازدهم هم مانند کل مجموعه مجلس تحول رخ خواهد داد اما این تحول لزوماً به معنی تقابل و جنگ با مجموعه دولت و وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت مردم نیست.
** کمیسیون بهداشت مانع از تضییع حقوق بهداشتی و درمانی مردم خواهد شد
کمیسیون بهداشت از سیاست‌ها، برنامهها و اقدامات قانونی و منطقی دولت و وزارتخانه‌های مختلف برای بهبود وضعیت سلامت و کاهش دغدغه‌های مردم در این حوزه حمایت می‌کند و تعامل و همکاری لازم را خواهد داشت ولی این به معنی چشم بستن بر روی برخی مسائل نیست، به نظرم مجموعه مجلس در این دوره در عین تعامل و همکاری، از همه توان و ابزارهای نظارتی و قانونی خود در جهت جلوگیری از تضییع حقوق مردم بهره خواهد جست.
بسیاری از کارشناسان معتقدند طی سال‌های اخیر، حوزه بهداشت و پیشگیری در تصمیمات کلان مورد غفلت واقع شده است. نقش مجلس و کمیسیون بهداشت در اصلاح این وضعیت چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خاتمی: پیشگیری باید به معنای واقعی و عملی در اولویت نظام سلامت کشور قرار گیرد. ارتقای وضعیت بهداشت و توسعه سلامت در جامعه از اصلی ترین مواردی است که قوای قانون‌گذاری و اجرایی کشور باید با جدیت به آن بپردازند. اصلاح سبک زندگی مدرن، اجرای برنامه‌های آموزش عمومی، بهبود وضعیت تغذیه، ارتقای بهداشت عمومی و ... از اصلی ترین دغدغه‌های موجود در این بخش است که باید با برنامه‌ریزی کارشناسانه و نگاه تخصصی و جامع به آنها پرداخت.
** عملیاتی شدن شورای عالی سلامت و امنیت غذایی
قطعاً نقش نظام شبکه بهداشت در این حوزه تأثیرگذار و روزآمد کردن آن مورد توجه کمیسیون خواهد بود. برخی اقدامات پیشنهادی دیگر نیز برای ارتقای وضع بهداشت عمومی در کشور وجود دارد که نیازمند بررسی و برنامه‌ریزی کلان در کشور برای آنهاست. از این جمله می‌توان به فعال شدن شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور و تشویق پاسخگویی اجتماعی تمامی بخش‌ها در برابر آن شورا، استقرار داشبورد وضعیت سلامت تا سطح شهرستان و ... اشاره کرد.
یکی از مهم ترین اقدامات دولت‌های یازدهم و دوازدهم اجرای طرح تحول سلامت بود که انتقادات بسیاری را چه در اصل و چه در شیوه اجرا به همراه داشت. به نظرتان کمیسیون بهداشت در قبال طرح تحول سلامت و در نگاه کلان‌تر در قبال حوزه درمان باید چه برنامهها و اقداماتی مد نظر قرار دهد؟
خاتمی: بازنگری و اصلاح طرح تحول سلامت یکی از اصلی ترین برنامهها در حوزه درمان است. رعایت توازن و عدالت در توزیع منابع، ارتقای هدفمند شاخص سرانه پزشک، اصلاح نظام پرداخت، ساماندهی تقاضا و جلوگیری از تقاضای القائی بر اساس سطح‌بندی و راهنماهای بالینی، استانداردسازی سرانه تخت بیمارستانی، تدوین سازوکار صیانت از حقوق بیماران و افزایش کیفیت خدمات سلامت، توسعه رویکردهای فناوری‌محور و ... از مسائل مهم بخش درمان هستند که باید بر مبنای مطالعات نیازسنجی و بررسی کشورهای موفق در این حوزه، برای آنها اقدام صورت پذیرد.
** استقرار کامل نظام ارجاع و پزشکی خانواده چه شد؟
از طرف دیگر استقرار کامل نظام ارجاع و پزشکی خانواده در کشور که هم از حیث عدالت و هم بهره‌وری و پایداری منابع بسیار مهم است و تقریباً تمام نظام سلامت چه در حوزه بهداشت و چه در حوزه درمان در گستره تأثیر آن قرار می‌گیرد و تکلیفی است که از قانون برنامه چهارم توسعه مغفول مانده است.
سازوکار صیانت از حقوق بیماران و افزایش کیفیت خدمات سلامت از مسائل مهم بخش درمان هستند که باید بر مبنای مطالعات نیازسنجی و بررسی کشورهای موفق در این حوزه صورت پذیرد
علاوه بر این، نظارت بر وضعیت اجرایی شدن پرونده الکترونیک سلامت به ویژه در شرایطی که کشور در همزیستی با کرونا به سر خواهد برد و همچنین اجرایی شدن ارائه خدمات پزشکی از راه دور، اهمیت بسیار بالایی خواهد داشت.
حوزه غذا و دارو یکی از پرمسئله ترین حوزه‌های مربوط به سلامت به ویژه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بوده است. به نظرتان مهم ترین چالش‌های حوزه غذا و داروی کشور چه هستند و اساساً کمیسیون بهداشت باید چه مسائلی را درباره این موضوع در اولویت قرار دهد.
خاتمی: حوزه تأمین دارو و تجهیزات پزشکی، در شرایط فعلی با بحران و مشکلاتی اساسی روبه‌رو است و نیاز به اصلاح جدی قوانین و ورود قوای قانون‌گذار برای بررسی و اصلاح ساختارها بر مبنای عدالت واقعی دارد. اصلاح ساختارها باید به تنظیم قیمت و دسترسی به داروها و تجهیزات مورد نیاز بیانجامد.
** لزوم هوشمندسازی یارانه‌های دولتی دارو و تجهیزات پزشکی
یکی دیگر از دغدغه‌های اصلی در این حوزه، توسعه تولید ملی چه در بخش فرآورده‌ها و چه در بخش مواد اولیه است که علیرغم رهنمودهای مقام معظم رهبری، هنوز به صورت مطلوب محقق نشده است، برای این منظور باید به هوشمندسازی یارانه‌های دولتی در بخش دارو و افزایش کمی و کیفی تولید دارو و تجهیزات مورد نیاز در داخل کشور تأکید کرد.
بزرگ ترین چالش نظام بیمه درمانی، غلبه بر موانع موجود برای یکپارچه‌سازی بیمه‌های درمانی است؛ بیمه‌ی پایه‌ی همگانی با کیفیت و با پوشش کامل نیازهای پایه برای همه‌ی مردم باید یکی از دغدغه‌های اصلی کمیسیون بهداشت باشد
تدوین قوانین و استفاده از اهرم‌های نظارتی مجلس جهت جلوگیری از برخی فرآیندهای شائبه‌دار در این حوزه یکی دیگر از مسئولیت‌های مهم کمیسیون بهداشت است. موضوع امنیت غذایی و تأمین فرآورده‌های بهداشتی ایمن و استاندارد نیز یکی از مسائلی است که بعضاً مورد غفلت تصمیم‌سازان قرار گرفته است.
فارس: در مجلس دهم موضوع بیمه‌ها و مسائل مختلفی که حول آن مطرح شد، یکی از مهم ترین چالش‌های کمیسیون بهداشت بود. کمیسیون بهداشت مجلس یازدهم باید چه اقدام اساسی را درباره بیمه‌های درمانی کشور انجام دهد؟
خاتمی: بزرگ ترین چالش نظام بیمه درمانی کشور، غلبه بر موانع موجود برای یکپارچه‌سازی بیمه‌های درمانی در کشور است. در نظام توسعه‌یافته سلامت، بیمه‌ها باید خدمات کیفی‌تر ارائه دهند و به معنای واقعی پاسخگو باشند و تعارضات موجود در این زمینه باید رفع شود. بیمه‌ی پایه‌ی همگانی با کیفیت و با پوشش کامل نیازهای پایه برای همه‌ی مردم باید یکی از دغدغه‌های اصلی کمیسیون بهداشت باشد.
**مشکلات نظام بیمه درمان ریشه بسیاری از مشکلات است
قسمت مهمی از فرایند ایجاد عدالت در سلامت من‌جمله اصلاح نظام پرداخت و ایجاد درآمد عادلانه و یا ایجاد انگیزه‌های مثبت در ارائه‌کنندگان خدمات نیز از مسیر بیمه‌ها می‌گذرد. در نهایت اینکه مشکلات نظام بیمه درمان، ریشه بسیاری از مشکلات بخش درمان و سایر بخش‌هاست که با اصلاح آن، این مشکلات نیز قابل‌حل خواهد بود.
یکی از انتقادات اساسی به کمیسیون بهداشت در مجلس دهم، بی‌تفاوتی در قبال سیاست‌های کلی و اسناد بالادستی و عدم استفاده از نقش نظارتی خود درباره‌ی اجرایی شدن این سیاست‌ها بود به گونه‌ای که برخی کارشناسان معتقدند بی‌توجهی به این سیاست‌ها هزینه‌های گزافی را بر سیستم بهداشتی درمانی تحمیل کرد. به نظر شما کمیسیون بهداشت مجلس یازدهم باید چه راهی را در خصوص این موضوعات در پیش بگیرد؟
خاتمی: نظارت برای ارتقای بهره‌وری نظام سلامت و اجرای درست قوانین، راه حل این مشکل است. در طول سال‌های گذشته بخش عمده‌ای از مفاد مورد تأکید و مصوب در قوانین و اسناد بالادستی کشور مثل سیاست‌های کلی سلامت، برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه نیز معطوف به همین امر بوده است.
**شاهد رشد هزینه‌های سلامت و افزایش سهم مردم از هزینه‌های درمان هستیم
اولویت بهداشت و پیشگیری بر درمان، توسعه کمی و کیفی بیمه‌های سلامت، مدیریت منابع سلامت از طریق نظام بیمه‌ای، خرید راهبردی خدمات، پرداخت مبتنی بر کیفیت عملکرد، کاربرد راهنماهای بالینی، واگذاری امور تصدی‌گری، مراقبت‌های پرستاری در سطح جامعه و منزل و ... اما به دلیل عدم اجرای شایسته آنها و بعضاً بی‌توجهی کامل مسئولین بهداشت و درمان، کماکان شاهد رشد هزینه‌های سلامت و افزایش سهم مردم از هزینه‌های درمان هستیم و پیش‌بینی می‌شود این سیر صعودی در آینده نیز ادامه یابد، بنابراین این امر نیز توجه جدی کمیسیون به ویژه در حوزه نظارت و قانون‌گذاری را می‌طلبد.
به نظرتان کمیسیون بهداشت از چه طریقی می‌تواند نقش قانون‌گذاری و نظارتی مجلس را به بهترین وجه در حوزه سلامت اعمال کند؟
خاتمی: باید برای کمیسیون نقشه راهی تدوین شود و اهداف و برنامه‌های کمیسیون و هر یک از اعضای آن باید مشخص شود. تک تک اعضای کمیسیون در این برنامه و پیگیری قوانین باید نقش کلیدی داشته باشند تا بتوانیم به هدف برسیم.
علاوه بر تلاش برای دستیابی به اهداف قانون برنامه ششم توسعه، کمیسیون باید برای قانون برنامه هفتم نیز با همکاری مرکز پژوهش‌های مجلس برنامه‌ریزی کند و این یکی از اقدامات اساسی در این راستا خواهد بود.
شاهد رشد هزینه‌های سلامت و افزایش سهم مردم از هزینه‌های درمان هستیم و پیش‌بینی می‌شود این سیر صعودی در آینده نیز ادامه یابد که توجه جدی کمیسیون بهداشت را می‌طلبد
نهادینه سازی سلامت در همه قوانین و تهیه پیوست سلامت برای طرح‌های کلان توسعه‌ای با رویکرد «مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر بر سلامت» و «دیپلماسی سلامت» در همکاری نزدیک با رؤسای سایر کمیسیون‌ها و هیئت رئیسه باید از اهداف کمیسیون بهداشت باشد.
**قانون سلامت عمومی تدوین شود
تدوین قانون سلامت عمومی یکی از راهکارهای اساسی بهبود فرایندها و اعمال حاکمیت مجلس در حوزه سلامت با تأکید بر پیاده‌سازی عدالت در سلامت خواهد بود.
تدوین برنامه جامع نظارت بر اجرای قانون برنامه توسعه و تعامل سازنده با همه‌ی مجموعه‌های دخیل در حوزه سلامت من‌جمله سازمان‌های بیمه‌گر، بخش‌های ارائه‌کننده خدمات، انجمن‌های علمی‌پژوهشی، اصحاب رسانه و ... از مهم ترین راهکارهای نیل به این اهداف خواهد بود.