عکس: عارف قزوینی درجمع نظامیان مشروطه‌خواه

روزنامه خراسان: در نهضت مشروطه، ادبیات سهمی مهم و اساسی داشت. شعر فارسی در آن زمان، نقش رسانه‌های گروهی امروز را بازی می‌کرد و در واقع، این سبک ادبی، تأثیر شگرفی در برانگیختن مردم و هدایت خواسته‌های آن‌ها باقی می‌گذاشت. شعرای بنام این دوره، مانند ملک‌الشعرای بهار، عارف قزوینی، سیداشرف‌الدین گیلانی و میرزاده عشقی، هر یک با سرودن شعر، سعی در تهییج مردم داشتند. در واقع ادبیات فارسی، به مثابه یک سلاح قدرتمند در اختیار مشروطه‌خواهان بود؛ چیزی که مستبدان به واسطه طبعشان، عموماً از آن محروم بودند. شعر مشهور «کار ایران باخداست»، اثر ملک‌الشعرای بهار که برای نخستین بار در روزنامه خراسان و در روز‌های خفقان استبداد صغیر منتشر شد، یکی از نمونه‌های برجسته در این عرصه است؛ اما گاه پیش می‌آمد که این هنر اصیل، با هنر ریشه‌دار موسیقی در می‌آمیخت و آن وقت، تصانیفی ساخته می‌شد که نه فقط در عصر مشروطه، بلکه در تاریخ ایران ماندگار می‌شدند. مثال برجسته این امر را می‌توان در سرایش شعر جاودانه «از خون جوانان وطن لاله دمیده» یافت. این شعر که توسط عارف قزوینی سروده شده‌است، با عنوان «هنگام می» در دوره دوم مشروطه و به یاد مجاهدت‌هایی که برای براندازی استبداد محمدعلی‌شاهی صورت گرفت، به صورت یک تصنیف و توسط خودِ عارف قزوینی ساخته شد. در قاب تاریخ امروز، تصویری از عارف قزوینی را می‌بینید که در میان جمعی از نظامیان مشروطه‌خواه ایستاده است. او در سال ۱۳۱۲ در همدان درگذشت و در محوطه آرامگاه ابن‌سینا، به خاک سپرده شد.