آمار مبتلایان به سرطان در ایران

خبرگزاری ایسنا: دکتر رضا ملک‌زاده در یادداشتی به مناسبت روز جهانی مبارزه با سرطان آورده است: «روز جهانی مبارزه با سرطان همه ساله در چهارم فوریه برابر با ۱۵ بهمن در سراسر جهان با هدف افزایش آگاهی مردم نسبت به سرطان، نحوه پیشگیری و برخورد با آن برگزار می‌شود. در واقع این روز، بخشی از برنامه جهانی مبارزه با سرطان است که به منظور ایجاد هماهنگی بین محققان، متخصصان سلامت، بیماران، دولتمردان، صنعتگران و بهورزان برای مبارزه با سرطان است.

بر همین اساس، شعار کمپینی که از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۱ برگزار می‌شود «من هستم و خواهم بود» تعیین شده است. این شعار از تعهد شخصی حمایت می‌کند و نشان‌دهنده تاثیر حرکت‌های فردی بر آینده بیماران مبتلا به سرطان است.

در ایران نیز، هفته اول بهمن به عنوان هفته ملی مبارزه با سرطان نام‌گذاری شده و از ۶ سال پیش، پویش ملی مبارزه با سرطان با هدف اطلاع‌رسانی و جلب حمایت برای کنترل سرطان و با شعار "سرطان قابل پیشگیری و درمان است، با خودمراقبتی و امید"، برگزار می‌شود.

نگاهی به آخرین گزارش ثبت سرطان نشان می‌دهد که تعداد کل موارد جدید سرطان در هر سال در ایران ۱۲۵ هزار نفر است که ۵۳ درصد در مردان و ۴۷ درصد در زنان است و پر بروزترین سرطان‌ها در مردان: معده، پوست، پروستات، روده بزرگ و مثانه و در زنان: پستان، روده بزرگ، تیرویید، پوست و معده بوده و در هر دو جنس نیز شامل: پستان، پروستات، روده بزرگ، پوست و معده ثبت شده است.

بروز سرطان در ایران به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر به ترتیب در مردان و زنان ۱۷۵ و ۱۴۹ نفر و کمتر از متوسط جهانی است (در جهان در مردان و زنان به ترتیب ۲۱۹ و ۱۸۳) اما هم در جهان و هم در ایران تعداد موارد سرطان طی ۲ دهه آینده افزایش خواهد یافت؛ البته این افزایش در همه کشورهای در حال توسعه بیش از کشورهای توسعه‌یافته است و مهمترین دلیل آن هم افزایش امید به زندگی و جمعیت رو به رشد سالمندان است که در کشورهای در حال توسعه بارزتر است. دو دلیل دیگر شیوه زندگی ناسالم و عوامل محیطی است.

به همین دلیل "برنامه ملی مدیریت سرطان" ایران با استفاده از تجربیات دیگر کشورها به خصوص پیشنهادات سازمان جهانی بهداشت و نظرات صاحبنظران و خبرگان تدوین شده و تعیین‌کننده سیاست‌ها، راهبردها، اهداف و فعالیت‌های کنترل سرطان از سال ۱۳۹۲ است و نقشه راه وزارت بهداشت تا سال ۱۴۰۴ را مشخص می‌کند. هدف از اجرای این برنامه کاهش بروز و مرگ و میر و بهبود کیفیت زندگی بیماران است و می‌تواند به عنوان یک الگو مورد استفاده دیگر کشورها به‌ویژه کشورهای منطقه شرق مدیترانه EMRO قرار گیرد.

از سویی دیگر، به منظور بررسی وضعیت موجود زیرساخت‌ها و نیروی انسانی همچنین پیش‌بینی نیازها تا سال ۱۴۰۴، "برنامه آمایش سرزمینی سرطان" طراحی شد تا نوع مراکز و تجهیزات آنها و توزیع آنها در سطح کشور با کمک سامانه GIS مشخص شود. حاصل این برنامه، دو سند مهم است: سند "توسعه شبکه ملی مراقبت سرطان" و سند "توسعه نیروی انسانی حوزه سرطان". در قالب سند "توسعه شبکه ملی مراقبت سرطان"، یکی از انواع مراکزی که پیش‌بینی شد، مراکز تشخیص زودهنگام سرطان بود که ۷۵ عدد از آنها سال گذشته افتتاح شد.

همچنین خوشبختانه با اصلاح فرایندهای ثبت سرطان و برگزاری کارگاه‌های متعدد، گزارش‌های کشوری بود که جایگاه ایران از نظر شاخص‌های مختلف از جمله پوشش، کیفیت و زمان‌بندی (Timeliness) ارتقا یافت. در این مسیر، سامانه ملی سیمای سرطان، نقش مهمی ایفا کرده است و با دریافت آنلاین اطلاعات مراکز پاتولوژی و درمانی، کیفیت ثبت بیش از پیش ارتقا خواهد یافت.

در همین راستا، با تلاش‌های معاونت بهداشت به جز تولید بسته‌ها و فیلم‌های آموزشی به منظور ارتقای دانش عمومی، برنامه‌های آموزش چهره به چهره برای مراجعه‌کنندگان به PHC در خصوص پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان اجرا می‌شود. همچنین از سال ۲۰۱۴، هر ساله و در نزدیکی روز جهانی مبارزه با سرطان، پویش‌های ملی و منطقه‌ای به منظور افزایش آگاهی عمومی و جلب حمایت مردم و سیاستگذاران در زمینه کنترل سرطان و با مشارکت دانشگاه‌های علوم پزشکی و سازمان‌های مردم نهاد و خیریه در سراسر کشور برگزار می‌شود.

یکی از مهمترین اقدامات دیگر، افزایش کمیت و کیفیت زندگی بیماران و مدیریت هزینه‌ها، تشخیص و درمان سرطان بر اساس استانداردهای روز دنیاست. به همین منظور با همت معاونت درمان وزارتخانه با همکاری انجمن‌های علمی و بهره گیری از سامانه ابداعی نظرسنجی از خبرگان، تدوین ۱۲ گایدلاین دارویی سرطان و دستورالعمل اجرایی آنها انجام و ابلاغ شد. گزارش سازمان‌های بیمه‌گر نشان داد که اجرای این گایدلاین‌ها منجر به کاهش مصرف حدود ۱۰ درصدی شده است. در همین زمینه تدوین گایدلاین برای سرطان‌های شایعی چون پستان، معده، روده بزرگ، ریه و پروستات انجام شده است. به جز این‌ها و برای ارتقای کیفیت خدمات، "دستورالعمل مدیریت خدمات شیمی درمانی" نیز ابلاغ و اجرا شد.

در زمینه پژوهش‌های مربوط به سرطان، ایران در ۱۰ سال اخیر موفق‌ترین کشور منطقه خاورمیانه و شمال افریقا و بین همه کشورهای اسلامی از نظر تولید علم مفید در زمینه سرطان بوده است.

در آخر باید به یکی از بخش‌های مغفول برنامه‌های کنترل سرطان اشاره کنم که مراقبت‌های حمایتی و تسکینی است. به همین منظور، دوره آموزشی برای پزشکان عمومی و پرستاران و جلسات توجیه متعددی با حضور رابطان علمی و اجرایی برنامه برگزار شده است. امیدواریم در گام نخست، زمینه ارائه خدمات در خانه (Home Care) و خدمات سرپایی در بیمارستان فراهم شود».