پشت پرده‌های سفر رئیس جمهور به ژاپن
این روزها خبر پرواز هواپیمای حامل رئیس جمهور و هیئت همراه به ژاپن و فرود آن در توکیو از جمله اخبار پر بحث و گمانه زنی‌ها به شمار می‌آید.
باشگاه خبرنگاران: داغ‌ترین بحث اقتصادی، سیاسی و بین المللی این روزها، سفر مهم و تاثیر گذار ریاست جمهوری به کشور ژاپن است، کشوری که نخست وزیر آن" شینزوآبه" چندی پیش برای دیدار با مقامات ایرانی و تحویل نامه‌ای به ظاهر مهم از جانب رئیس جمهور آمریکا به رهبر انقلاب، به ایران سفر کرده بود.
ژاپن کشوری با سابقه دیرینه روابط تجاری با ایران، خریدار رسمی بیش از ۵ تا ۱۰ درصد نفت تولیدی ایران به شمار می‌رود، یعنی روزانه چیزی حدود ۱۶۰ تا ۱۸۰ هزار بشکه نفت خام تولیدی ایران مستقیما به مقصد این کشور ارسال می‌شد که ناگهان با تهدید‌ها و فشار‌های عمیق ایالات متحده آمریکا این تبادل تجاری دچار تزلزل شد.
این بین ایران به علت تحریم‌ها در دریافت بها نفت فروخته شده دچار مشکل شد و از آن طرف ژاپن با فشار عمیق کمبود مواد اولیه برای پالایشگاه‌هایی که بنا بر نفت خام ایران ساخته شده بود شد.
ژاپن تایمز در اولین اخبار روز خود درباره سفر روحانی به ژاپن اینگونه می‌نویسد که حسن روحانی ریاست جمهوری ایران ابتدا در مالزی به شرکت در اجلاس سران کوالالامپور رفته و پس از آن راهی ژاپن می‌شود و توکیو هم اعلام کرده است به دنبال ابتکارات دیپلماتیک برای کاستن از تنش‌ها است. اظهار نظر‌های فراوانی در خصوص این دیدار و سفر مطرح شده است که در پیرامون این اتفاقات بیژن نامدار زنگنه در پاسخ به سوال خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، مبنی بر سرانجام اخذ مطالبات نفتی ایران از کشور‌ها به کجا رسید؟ گفت: بانک مرکزی طلب نفتی ایران از کره جنوبی و سایرکشور‌ها را دنبال می‌کند. یکی از دلایل تحریم نفتی ایران و ونزویلا از سوی آمریکا، به دست آوردن بازار برای تولیدات نفت غیر متعارف این کشور بوده تا آنجا که درسال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ هر سال ۱۰۵ میلیون بشکه به تولیدات نفت آمریکا اضافه شد. وزیر نفت در پاسخ به این سوال آیا با توجه به سفر روز‌های آینده رئیس جمهور به ژاپن، خرید نفت این کشور از ایران افزایش پیدا می‌کند؟ گفت: تحریم‌ها مانعی برای خرید نفت از ایران و در صورت لغو این تحریم‌ها خرید از ایران افزایش پیدا می‌کند، اما مشخصا این سفر به تنهایی چیزی را مشخص نمی‌کند. برای حذف تحریم نفتی ژاپن تنها تصمیم گیرنده نیست و بعید می‌دانم در این سفر در اینباره صحبتی رخ دهد. نکته‌ای که این بین بسیار جای تامل دارد؛ این است که با توجه به اینکه ایران جایگاه ویژه‌ای در سبد نفتی ژاپن و بعضا تجارت غیر نفتی دارد، اما همچنان با گذشت سال‌های طولانی اتاق بازرگانی ایران شاهد فقدان اتاق مشترک بازرگانی بین خود و ژاپن بوده و تنها به داشتن یک کمیته پیر و فرتوت بسنده کرده است! ۱۰ درصد حجم پالایشگاه‌های ژاپن مختص به نفت خام ایران / ژاپن خود به دنبال مجوز خرید نفت از ایران مجید رضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک بین ایران و چین در گفتگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا ایران اتاق مشترک بین خود و ژاپن دارد؟ می‌گوید: خیر، ایران همچنان اتاق مشترکی بین ژاپن و خود ندارد. او با اشاره به اهداف سفر رئیس جمهور به توکیو، ادامه می‌دهد: سفر این دوره رئیس جمهوری کشورمان یک جانبه و تنها به مقصد ژاپن نیست و به نظر می‌رسد اهداف مهم و گسترده اقتصادی را در بر خواهد داشت. هم اکنون از دوره یکساله تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده امریکا عبور کرده ایم و اصلی‌ترین معضل بوجود آمده برای ایران تبادل آزادانه پول و دریافت بهای اجناس فروخته شده است.
حریری تصریح کرد: در ادوار مختلف نفت‌هایی را به کشور ژاپن فروخته ایم که هنوز نتوانستیم پول حاصل از آن را به کشور بازگردانیم. این اتفاق تنها مختص ژاپن نبوده بلکه کشور‌هایی نظیر هند و کره جنوبی نیز بدهکاران رسمی به ایران محسوب می‌شوند. نفت را خریداری کرده و به هنگام انتقال این پول به ایران با مشکلات تحریمی و وضع جریمه به کشور‌ها رو به رو شده اند.
رئیس اتاق مشترک ایران و چین با اشاره به اینکه هدف سفر رئیس جمهور و تیم همراه به ژاپن تنها دیدار با مقامات این کشور نیست، بیان کرد: این سفر با هدف رفع مشکلات انتقال مبلغ فروش نفت ایران به این کشور است.
وی گفت: خبر‌هایی به دست ما رسیده است که به احتمال قوی بخشی از مبالغ فروش نفت ایران به ژاپن، در سفر رئیس جمهور به توکیو آزاد خواهد شد. این رقم وصولی بالغ بر یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار و بیش‌تر از آن نیز تخمین زده شده است.
حریری با اشاره به اینکه ایران ۱۰ درصد سهم نیاز نفتی ژاپن را تا قبل از تحریم‌ها تامین می‌کرد، گفت: مبالغی از تجارت نفتی ایران با ژاپن وجود دارد که هنوز وصول نشده است و به نظر می‌رسد وصول این مبالغ می‌تواند به صورت انتقال نقدی بین حساب‌های بانک مرکزی و یا به صورت تهاتر کالایی انجام شود. عضو اتاق بازرگانی ایران گفت: این درست است که ژاپن در مدت زمانی به فشار آمریکا پاسخ مثبت داده و از خرید نفت ایرانی دست کشید، اما اقتصاد و برخی از پالایشگاه‌های کشور ژاپن، به علت این منع خرید دچار مشکل هستند. بهترین روش این است که ایران برخی از مطالبات خود از کره جنوبی و ژاپن را طلب و دریافت کند و در قبال آن ژاپن به دنبال راهی برای آزادسازی فروش نفت ایران باشد تا در قبال تامین نفت خود به مشکل بر نخورد. سفر نخست وزیر ژاپن در چندماه گذشته که به عنوان اولین سفر او به ایران یاد می‌شود همراه خود حواشی مختلفی از جمله همراه داشتن نامه‌ای از جانب رئیس جمهوری آمریکا برای رهبر انقلاب اسلامی بود که با مخالفت و رد آن توسط ایشان مواجه شد، شینزو آبه نیز در قبال صحبت‌های منطقی و هوشمندانه رهبر انقلاب، در سخنرانی خود رهبر ایران را قدرتمند ایران و حسرت برانگیز خطاب می‌کند.
مراودات سیاسی و تجاری دستور اکید رهبر انقلاب / امکان وصول معوقات نفتی ۲۰ میلیارد دلاری در سفر روحانی به ژاپن همچنین مسعود اسداللهی، کارشناس مسائل اقتصاد بین الملل در گفتگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، به تاکید رهبری مبنی بر تلاش پایان ناپذیر مسئولان برای برقراری ارتباط با دیگر کشور‌ها اظهار کرد: معتقدیم با توجه به تلاش‌هایی که آمریکا برای بسته ماندن اقتصاد ایران انجام داد پاسخ رهبر انقلاب بهترین پاسخ به این کشور است. چرا که مقام معظم بار‌ها تاکید کردند تحریم راه ارتباط ایران با جهانیان را نخواهد بست و مسئولان باید برای ایجاد ارتباط‌های مناسب تجاری و سیاسی تلاش کنند. او با تاکید بر اهداف این سفر و حساسیت برگزاری آن، تاکید کرد: چند ماه پیش نخست وزیر ژاپن به ایران سفر کرد و طبیعی است که رئیس جمهور ما هم به این کشور سفر کند. همین موضوع نشان می‌دهد که ایران روابط دیپلماتیک و تجاری خود را با کشور‌ها قطع نکرده است. اسدالهی بیان کرد: تجربه تجارت ایران با ژاپن در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این کشور با توجه به اینکه غول تجارت در جهان است به نوعی کوتاه قامت سیاسی و یا به اصطلاح کوتوله سیاسی نیز محسوب می‌شود. یعنی در تصمیم گیری‌های خود استقلال کافی در قبال این موضوعات ندارد. این کارشناس مسائل اقتصاد بین الملل گفت: ممکن است در این جلسه و دیدارها، به طور منطقی بحث بررسی روابط ایران با ایالات متحده پیش کشیده شود چرا که اخبار‌های غیررسمی از امکان دریافت مجوز از سوی آمریکا برای وصول معوقات نفتی ایران و وصول پول‌های بلوکه شده خبر می‌دهد. آمار‌های جسته و گریخته از وصول اعدادی مانند ۲۰ میلیارد دلار گزارشگری می‌کنند. اسداللهی در پایان تصریح کرد: باید منتظر ماند و در عمل تلاش دولت برای برقراری خط فروش نفت و دریافت پول از مسئول‌های امر کشور‌های ژاپن، کره جنوبی و هند را دید. در این تحولات اخیر، بسیاری از سیاستمداران تبادل زندانیان ایرانی را عامل آغاز تبادلات ایران و آمریکا می‌دانند این درحالیست که ایران در ازای دریافت یک انسان انسانی دیگر را آزاد و شهروند بی گناه متهم به تخلف خود را آزاد کرد و نام این تبادل، برقراری ارتباط تجاری بین ۲ کشور نیست. شاید به نوعی این سفر تنها پاسخ به سفر شینزو به ایران باشد و از آنجایی که تحریم‌های بی رحمانه آمریکا این کشور را نیز تحت تاثیر قرار داده است، چندان دستاورد و یا عملکرد مناسبی از جانب شینزوآبه نداشته باشد چه بسا در هفته‌های اخیر معاون حقوقی ریاست جمهوری نیز به این کشور سفر کرده و شاید مقدمه چین برنامه‌های این سفر بوده باشد! نکته دیگری که بسیار عجیب بود این است که انتظار بسیاری از رسانه‌ها و صاحب نظران اقتصادی بر این بود که رئیس جمهور در راس هیئتی اقتصادی به ژاپن و مالزی سفر کند، اما طبق پیگیری‌های انجام شده توسط خبرنگار اقتصاد و انرژی وزرای اقتصاد و راه و شهرسازی از همراهان این سفر نبوده و زنگنه نیز از احتمالات رفتن خود به این سفر سخنی نمی‌گوید.
گمانه زنی‌ها از وصول مطالبه حدود یک تا ۲۰ میلیارد دلاری مبلغ فروش نفت ایران با ژاپن و کره جنوبی در این سفر همچنان ادامه دارد و از طرفی گفته وزیر نفت مبنی براین که "بانک مرکزی به دنبال وصول پول نفت از ژاپن و کره جنوبی است" نشان از همراهی رئیس کل بانک مرکزی با تیم رئیس جمهور در سفر به این کشور است.
سفری که پیش بینی می‌شود برای امتحان دوباره شانس دولت برای مذاکرات با غرب است، اما این انتقاد بار‌ها وارد شده است که کلید حل بسیاری از مشکلات تامین خط تولید با تکیه بر توان داخلی است.
به هر حال امروز حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در صدر هیئت بلند پایه و به احتمال قوی به همراهی همتی رئیس کل بانک مرکزی تهران را به مقصد مالزی (کولالامپور) ترک کرده و پس از آن برای دیدار‌های رسمی با موضوعات کاملا محرمانه به ژاپن سفر خواهد کرد.