برنامه جامع پیشنهادی کاهش آلودگی هوای تهران

خبرگزاری مهر: براساس مستندات برنامه جامع پیشنهادی کاهش آلودگی هوای تهران که توسط معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران منتشر شد، سالانه بین ۴ تا ۵ هزار شهروند تهرانی جان خود را در مواجهه مستقیم با ذرات معلق از دست می‌دهند. همچنین، خسارت اقتصادی آلودگی هوای تهران بالغ بر ۲.۶ میلیارد دلار در سال است.

براساس این برنامه برای مقابله با آلودگی هوای تهران، حدود ۱۷.۵ هزار میلیارد تومان بودجه دولتی در طول چهار سال نیاز است که ۴۴۰۰ میلیارد تومان از آن باید در سال اول از سوی دولت تأمین شود. بقیه منابع مورد نیاز هم به صورت تسهیلات بانکی و آورده مالکان و بهره‌برداران در نظر گرفته شده است.

عدم توسعه حمل و نقل عمومی پاک، ارزان، در دسترس و سازگار با محیط زیست و به اندازه نیاز، بارگذاری جمعیتی و وسایل نقلیه بیش از حد تا چندین برابر ظرفیت مسکونی و معابر شهری، کیفیت پایین خودروهای داخلی به ویژه در بخش کنترل آلایندگی و ضعف در نظارت بر آلایندگی منابع ساکن و متحرک، عمر بالای ناوگان حمل و نقل به خصوص ناوگان باری و حمل و نقل عمومی، واقعی نبودن قیمت حامل‌های انرژی و در نتیجه مصرف بی رویه سوخت توسط وسایل موتوری و احتراق، نقص مقررات اجرایی و کافی نبودن ضمانت‌های اجرایی آن‌ها برای اجتناب همه منابع ثابت و متحرک از تولید بیش از حد آلاینده‌های هوا و همچنین توپوگرافی و شرایط هندسی شهر تهران از جمله دلایل ساختاری ایجاد آلودگی هوای شهر تهران هستند.

براساس این گزارش، سهم تقریبی انتشار کل ذرات معلق برای کلیه وسایل نقلیه برابر با ۷۰ درصد، پایانه‌‎ها برابر با ۱ درصد، گرمایش خانگی و تجاری برابر با ۲ درصد و همچنین نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع برابر با ۲۷ درصد است.

سهم تقریبی خودروها به تفکیک ناوگان از کل انتشار مستقیم آلودگی شهر تهران برابر با موارد زیر است:

سهم سواری و وانت برای ذرات معلق برابر با ۲ درصد، تاکسی‌ها سهمی ندارند، موتور سیکلت‌ها برابر با ۱۰ درصد، مینی بوس‌ها برابر ۴ درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد برابر با ۱۲ درصد، سایر اتوبوس‌ها برابر با ۱۸ درصد و سهم کامیون‌ها برابر با ۲۳ درصد است.

در ضمن اثر غیرمستقیم نشر آلاینده‌ها از خودروهای سواری و وانت شامل ذرات ثانویه، ذرات سایشی غیراگزوز و باز نشر ذرات ته نشین شده روی سطح در اثر تردد این خودروها در حدود ۱۰ درصد است.

طبق برنامه باید ۸۲۰۰ دستگاه اتوبوس واحد و ۴۸۰۰ دستگاه اتوبوس طبق این برنامه باید نوسازی و بهسازی شوند.

سهم اتوبوس واحد در آلاینده‌های گازی برابر با یک درصد و دیگر ذرات ۱۲ درصد است. همچنین سهم سایر اتوبوس‌ها به صورت عمده فرسوده و غیرقابل تردد در جاده‌ها از کل آلاینده‌های انتشاری گازی برابر یک درصد است. در سال اول باید هزار دستگاه اتوبوس و سال دوم دو هزار دستگاه اتوبوس دیگر جایگزین شود.

در ضمن ۱۵۸۴ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش حدود ۹ درصد انتشار ذرات معلق در حوزه جایگزینی اتوبوس‌های شرکت واحد نیاز است. برای جایگزینی اتوبوس سرویس ۱۱۶۱ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار ۹ درصد ذرات معلق، برای جایگزینی کامیون فرسوده ۴۷۱۰ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار حدود ۱۳ درصد ذرات معلق و برای نصب فیلتر دوده کامیون‌های فرسوده به ۱۵۰۰ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار حدود ۹ درصد ذرات معلق و همچنین برای نوسازی و بهسازی ناوگان کامیون باری به ۶۲۱۰ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار حدود ۲۲ درصد ذرات معلق، منبع مالی نیاز است.

۸۰۰ هزار موتورسیکلت بنزینی با برقی باید جایگزین شوند که سال اول ۱۰۰هزار دستگاه، سال دوم ۲۰۰هزار دستگاه، سال سوم ۲۵۰ هزار دستگاه و سال چهارم به ۲۵۰ هزار دستگاه نیاز است. هزینه کل این برنامه جایگزینی۱۷۰۰ میلیارد تومان است که به ۳۶۰۰ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار ۱۰ درصد ذرات معلق و ۱۸ درصد سایر آلاینده ها نیاز است.

برای جایگزین مینی بوس فرسوده در سال اول به ۵۰۰ دستگاه، سال دوم هزار دستگاه و سال سوم ۱۵۰۰ دستگاه نیاز است. کل هزینه مالی این جایگزینی ۱۳۵۰ میلیارد تومان است که برای کاهش انتشار حدود ۲ درصد ذرات معلق باید ۳۰۱.۵ میلیارد تومان بودجه عمومی تأمین شود.

باید ۳ میلیون دستگاه سواری و کاربراتوری و فرسوده اسقاط شوند چرا که سهم کل این دستگاه‌ها از آلایندهای گازی منتشر شده برابر با ۳۹ درصد است. در سال اول ۵۰ هزار دستگاه، سال دوم ۱۵۰ هزار دستگاه و سال سوم ۱۸۰ هزار دستگاه جایگزین شوند.

در ضمن هزینه مورد نیاز ۲۲۸۰۰ میلیارد تومان است که به ۴۲۹۴ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار ۲۵ درصد آلاینده‌های گازی (بخشی از آلاینده‌های گازی در اتمسفر به ذرات تبدیل می‌شوند) نیاز است.

۳۰ هزار دستگاه کاتالیست تاکسی باید تعویض شوند. در سال اول ۱۰ هزار دستگاه، سال دوم ۱۰ هزار دستگاه و سال سوم ۱۰ هزار دستگاه دیگر جایگزین کاتالیست‌های فرسوده تاکسی‌های شهر تهران شوند. ۳۰ میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش ۲.۵ درصدی آلاینده‌های گازی در این بخش نیاز است.

با توجه به سهم بالای حمل و نقل، برنامه کاهش آلودگی هوا بر کاهش و حذف آلاینده‌های منابع خودرویی، توسعه حمل و نقل عمومی یکپارچه، در دسترس و پاک به عنوان مهمترین اصل برنامه‌های جامع کاهش آلودگی هوا متمرکز است. بدون اجرای این برنامه، امکان اعمال سیاست‌های سختگیرانه بر تردد وسایل نقلیه شخصی وجود ندارد. همچنین آلودگی هوا باید در منبع تولید آن کنترل و حذف شود و نهاد آلوده کننده، موظف به پرداخت هزینه تولید آلودگی خود شود.

همچنین مشارکت مردمی در بخش‌های مختلف، یکی از الزامات اساسی کاهش آلودگی هوای تهران است. هر شهروند تهرانی با نگهداری درست از وسیله نقلیه خود، انجام معاینات فنی، تعمیر و نگهداری پیشگیرانه، صرفه جویی در مصرف انرژی‌های سوخت فسیلی به هر نحو، حذف ترددهای غیرضروری و استفاده از وسایل نقلیه پاک، سهمی هرچند کوچک در کاهش آلودگی هوا دارد.