شاعر شعر مورد اشاره رهبری در قضیه چندهمسری کیست؟

خبرگزاری فارس: پس از بحث‌های فراوان در فضای رسمی و مجازی درباره چند همسری و انتشار غیررسمی نظر رهبر انقلاب در رسانه‌های مجازی، امروز دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، نظر ایشان را درباره مسأله‌‌ چندهمسری اعلام کرد. در پایان این مطلب، مصرعی آمده است که نشان می‌دهد معظم له چگونه با تکیه بر قدرت حیرت‌آور ادبیات و تأثیر شعر بر مخاطبان گوناگون، نظرشان را با قطعیت و جامعیت بیان می‌کنند. متن کامل خبر را اینجا بخوانید.

به نظر می‌رسد که «خدا یکی و محبت یکی و یار یکی» مصرعی از شعر مرتضی قلی‌خان شاملو باشد؛ شاعری که بیش از ۳۴۰ سال از مرگش گذشته است. او علاوه بر شاعری از شکسته‌نویسان مشهور سده یازدهم و حاکم‌‍ هرات و از امرای دربار شاه سلیمان صفوی بوده است.

او که معاشر و همنشین شاعران هم‌عصر خود بود، تنها به این معاشرت دل خوش نمی‌کرد و سروده‌هایش را که بالغ بر ۴ هزار بیت است اغلب با تخلص «مرتضی» به پایان می‌برد.

این تک مصرع او از شعری با وزن «مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن» گویاترین عبارت ادبی برای پاسخ به سوالی درباره چندهمسری در روزگار و زمانه ماست.

اما دوبیتی که از مرتضی قلی‌خان شاملو در دسترس است و می‌شود با جست‌وجوی ساده هم آن را یافت، این است:

میان باغ به پروانه بلبلی می‌گفت/ نصیحتی بشنو تا که رستگار شوی خدا یکی و محبت یکی و یار یکی/ دو دل مباش که بی‌ارج و اعتبار شوی

اسماعیل امینی، شاعر، طنزپرداز و مدرس ادبیات فارسی درباره این مصرع مشهور گفت: این مصرع، چنان در زبان و بیان مردم ایران قدیم به کار می‌رفته که شکل ضرب‌المثل به خود گرفته است، اما در این لحظه اطمینان ندارم که شاعر آن چه کسی است و باید برای کشف نام شاعر به «امثال و حِکم» مرحوم علی‌اکبر دهخدا مراجعه شود.

وی در خصوص انتساب این مصرع به مرتضی‌قلی خان شاملو افزود: در این باره، اطمینان ندارم این شعر متعلق به چه شاعری است، اما آنقدر استفاده از این مصرع به عنوان عبارت ادبی در میان مردم رایج بوده که شاعرانی آن را در غزل‌ها و دوبیتی‌های خود گنجانده‌اند.

بر اساس این گزارش، تک بیت دیگری هم با مصرع به‌کار رفته در نظر آیت‌الله خامنه‌ای در ادبیات فارسی موجود است که آن هم می‌تواند پاسخی به نظریات مختلف در خصوص چندهمسری باشد. آن تک‌بیت این است:

دوئی به مذهب فرمانبران عشق خطاست/ خدا یکی و محبت یکی و یار یکی