چه کسی زم را به ایران هدایت کرد؟
«گمانه‌زنی‌ها و حدس و گمان‌ها بیش از همیشه پیچیده شد. آیا روح‌الله زم به هر دلیلی با پای خود به ایران آمده؟ آیا ابتدا دستگیر شده و پس از آن به ایران منتقل شده است؟ اصلاً او قصد سفر به کدام کشور را داشته؟ ترکیه؟ امارات؟ یا حتی عراق؟ کسی در فضای مجازی نوشت که او قصد سفر به کشور امارات را داشته و شواهد نشان می‌دهد این هواپیما در شیراز به زمین نشسته است. کسی دیگر نوشت او در خانه‌ای در یکی از محله‌های استانبول ترکیه بوده و آنجا دستگیر شده است. در این میان نام اربیل عراق هم به میان آمد اما در همین حد باقی ماند. حتی درباره زمان دستگیری هم نکاتی مطرح شد.»
روزنامه ایران: «بعدازظهر روز بیست و دوم مهرماه ۹۸ یک خبر تمام فضای مجازی را پر کرد. خبری که سرتیتر فوری داشت و زودتر از همه روی کانال سوژه خبر نشست. «روح‌الله زم» دستگیر شد. یک پست تلگرامی با آرم سپاه پاسداران و اطلاعیه روابط عمومی سپاه که می‌گفت دستگیری سرشبکه «آمدنیوز» توسط سازمان اطلاعات سپاه انجام شده و این به معنی شکست سرویس‌های اطلاعاتی امریکا و اروپا که طی عملیات پیچیده و حرفه‌ای توسط پاسداران گمنام امام زمان(عج) انجام شده است.
سرتیپ پاسدار هادی شیرزاد، رئیس پلیس بین‌الملل نیروی انتظامی روز هفتم مهرماه سال‌جاری از تلاش برای تحت پیگرد قرار گرفتن روح‌الله زم، مؤسس کانال تلگرامی «آمدنیوز» و محمد حسینی، مجری پیشین سازمان صدا و سیما و مجری برنامه «ری‌استارت» از سوی اینترپل خبر داد. این در حالی بود که پیشتر نیز مقامات قضایی کشور در این باره سخن گفته بودند. اما در اطلاعیه سپاه به صراحت عنوان شده بود که روح‌الله زم طی یک عملیات پیچیده و حربه فریب اطلاعاتی گرفتار و در داخل مرزهای ایران دستگیر شده است.
از زمان انتشار خبر گمانه‌زنی‌ها و حدس و گمان‌ها بیش از همیشه پیچیده شد. آیا روح‌الله زم به هر دلیلی با پای خود به ایران آمده؟ آیا ابتدا دستگیر شده و پس از آن به ایران منتقل شده است؟ اصلاً او قصد سفر به کدام کشور را داشته؟ ترکیه؟ امارات؟ یا حتی عراق؟ کسی در فضای مجازی نوشت که او قصد سفر به کشور امارات را داشته و شواهد نشان می‌دهد این هواپیما در شیراز به زمین نشسته است. کسی دیگر نوشت او در خانه‌ای در یکی از محله‌های استانبول ترکیه بوده و آنجا دستگیر شده است. در این میان نام اربیل عراق هم به میان آمد اما در همین حد باقی ماند. حتی درباره زمان دستگیری هم نکاتی مطرح شد از جمله آن که شواهد نشان می‌دهد زمان دستگیری با روز اعلام آن همزمانی ندارد و ظاهراً چند روز پیشتر این دستگیری انجام شده است.
جزئیات تا زمان نوشتن این گزارش منتشر نشده و تنها چیزی که مشخص است این است که در کانال «آمدنیوز» یک پست دیگر با عکس زم دیده می‌شود که: «این تازه شروع ماجراست...»
روح‌الله زم؛ پسر ناخلف خانواده
روح‌الله یکی از دو پسر و چهارفرزند محمدعلی زم است. به واسطه ارتباطات پدرش در دستگاه فرهنگی کشور، وارد این حوزه شد و در اداره مؤسسه سینمایی در کنار او بود. اما این، او را قانع نکرد و در سال ۸۴ وارد ستاد انتخاباتی هاشمی برای انتخابات ریاست‌جمهوری شد. در سال‌های بعد جسته و گریخته نامی از او در حوزه‌های فرهنگ شنیده می‌شد ولی سال ۸۸ مسیر زندگی او را تغییر داد. پس از دستگیری در تیرماه آن سال، مدتی در زندان بود و در آن مدت از فرصت مرخصی استفاده کرد و از ایران خارج شد. ابتدا به مالزی رفته و پس از آن مقیم فرانسه شد. در سال‌های پس از آن بیشتر به‌عنوان مفسر و تحلیلگر سیاسی در برخی از شبکه‌های تلویزیونی دیده می‌شد و بعد از سال ۹۵ با تأسیس سایت و کانال «آمدنیوز» وارد عرصه خبررسانی شد. نام روح‌الله زم بیش از هر زمان دیگر در اعتراضات ۹۶ شنیده شد. آن زمان که کانال خبری «آمدنیوز» به ناگاه سرخط خبرها را به دست گرفت و مردم را برای حضور در سطح خیابان‌ها تهییج کرد. هر چند که از قبل پرونده‌های فساد و اختلاس‌هایی را از منابع گمنام منتشر می‌کرد. آنچه «آمدنیوز» خود را با آن معرفی می‌کرد این بود که آمد مخفف سه کلمه آگاهی، مبارزه و دموکراسی است و با هدف مبارزه و افشای مفاسد آغاز به کار کرده است؛ اما آن چه در ادامه شواهد نشان می‌داد اهداف دیگری در سر داشت. از پرونده‌سازی‌ها گرفته تا تشویق به خشونت. کانال «آمدنیوز» یکی از مسببان اصلی فیلترینگ تلگرام در ایران بود. سال ۹۶ این کانال توسط خود تلگرام مسدود شد اما با تأسیس یک کانال دیگر به‌نام صدای مردم به کار خود ادامه داد. «آمدنیوز» تنها در عرصه خبری حاشیه‌ساز نبود بلکه اداره‌کنندگان آن هم دچار حواشی زیادی بودند. انتشار هر از گاه چت‌های خصوصی از آنان یا دعواهای بین‌شان همیشه از پرده به در می‌افتاد و بخشی از آنچه در پشت آن می‌گذرد را نشان می‌داد. با آن که روح‌الله زم یک بار اعلام کرد که مدیریت «آمدنیوز» به عهده او نیست و گروهی و توسط ادمین‌های خبری اداره می‌شود اما کسی حرف او را باور نکرد. شواهد و چت‌های بعدی نیز همین را نشان می‌داد که نباید باور کرد. تا این که روز بیست و دوم مهرماه روح‌الله زم با عنوان مدیر سایت و کانال «آمدنیوز» توسط اطلاعات سپاه دستگیر شد.
خبری که باعث شد پس از سال‌ها رسانه‌ها را متوجه زمِ پدر کنند. کسی که سال‌ها بود دیگر نامی از او در اخبار شنیده نمی‌شد.
محمدعلی زم؛ پدر روح‌الله و روحانی گوشه‌نشین
حجت‌الاسلام محمدعلی زم، یکی از روحانیان روشنفکر است که سال‌ها ریاست حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی را به عهده داشت و بسیاری از هنرمندان و سینماگران در زمان تصدیگری او بر این حوزه توانستند رشد پیدا کنند. او علاوه بر کار اجرایی، صاحب چندین عنوان کتاب است و همچنین یک مؤسسه سینمایی داشت که سال ۹۰ در یک آتش‌سوزی از بین رفت. در این آتش‌سوزی بیش از دو میلیون دی‌وی‌دی و دستگاه سوخت و مجرم هیچ‌گاه شناسایی و دستگیر نشد. این اتفاق همزمانی دارد با وقتی که یک سال قبل از آن روح‌الله زم از ایران خارج شده و فعالیت‌های رسانه‌ای خود را آغاز کرده بود.
روح‌الله زم پس از خروج از ایران، خط فکری و کنش سیاسی‌اش را از پدر جدا کرد. کارهایی که او پس از رفتن از ایران به مالزی و بعد از آن اقامت در پاریس انجام داد، محمدعلی زم را بیش از هر وقت دیگر به انزوا کشاند. تأسیس وب‌سایت «آمدنیوز» سرآغاز ماجرای رسانه‌ای بود که بسیاری را گرفتار کرد، برخی را به زندان انداخت و برای بسیاری هزینه‌های سنگین به همراه داشت.
محمدعلی زم، پدر روح‌الله سه سال پیش به صراحت اعلام کرد که هیچ ارتباطی با پسرش ندارد و هر آن چه او در خارج از کشور انجام می‌دهد، ربطی به او ندارد. او بعد از سال‌ها سکوت خود را شکست و از ناملایماتی که با او شده بود ابراز ناراحتی کرد و گفت که حقیقتاً طرح این مباحث مرا آزرده خاطر می‌کند و فکر می‌کنم بنده یعنی شخص محمدعلی زم بعد از این همه عمل شفاف، نیازی به توضیح و اثبات خود ندارم. این که یک نفر منسوب به من کاری بکند و به‌دنبال آن در مورد من قضاوت نادرستی شود، عملی به دور از انصاف و اخلاق است. او در گفت‌وگویی که با روزنامه همبستگی داشت، گفت: «اساساً با تندروی مخالفم نه پسرم و نه هیچ‌کس دیگر حق ندارد با تندروی انقلابی و غیر انقلابی، با حکومتی که در به سرانجام رسیدنش مرارت‌های زیادی کشیده شده، مخالفت کند.»
حجت‌الاسلام زم در بخش دیگری هم گفته بود: «بارها برای او [روح‌الله زم] پیغام فرستادم، که در رویه خود تجدیدنظر کن و دلخوری‌هایم را از برخی حرف‌ها و موضع‌گیری‌های او به گوش‌اش رساندند. جواب داده که به پدرم بگویید؛ «او فرزندی چون «روح‌الله گذشته» نــدارد و من بر اساس عقل و تکلیفی متفاوت از گذشته رفتار می‌کنم.»
زمِ پدر، آزرده‌تر از آنی بود که شاید آن زمان نشان می‌داد. او در ادامه این مصاحبه گفته بود: «مگر هر پسری از پدرش تبعیت می‌کند؟ مگر هر پدری همه فعل و عمل فرزندش را تأیید می‌کند! هر انسانی در نظام الهی و هستی برای خودش کارنامه و شخصیت مستقلی دارد. بنده از ابتدا گرایش به اعتدال داشته‌ام. محکوم و حمله کردن از جانب هیچ‌کسی، خط فکری و مورد تأیید من نیست. با فکر و عمل همواره اطرافیانم را به میانه‌روی دعوت کردم. البته من فرصت کافی صرف فرزندان خودم نکرده‌ام و ممکن است این نقص از من هم باشد، اما این نقص معلول یک دیدگاه و مسئولیت پذیری‌ای بود که من داشتم و همواره منافع ملی را بر مسائل زندگی شخصی ترجیح دادم. وفاداری من بعد از گذشت ۴۰ سال از انقلاب باید ثابت شده باشد اگر این‌طور نباشد با توضیح و اعتراف من هم چیزی عوض نخواهد شد.»
تمام تبری‌جویی‌های محمدعلی زم، اما نتیجه نداد و پس از اعتراضات ۹۶ او از مسندهای اجرایی و دولتی کنار ماند. دو سال بعد او از طریق زیرنویس شبکه خبر مطلع می‌شود فرزندش در عملیات اطلاعات سپاه بازداشت شده و هم‌اکنون در ایران است. محمدعلی زم، پدر روح‌الله زم می‌گوید که در جریان آمدن فرزندش به ایران و بازداشت او نبوده است و موضوع را از زیرنویس تلویزیون متوجه شده است. گفته است که ما تقریباً با ایشان در این مدت‌ها حالت قهر داشتیم و تنها گهگاهی نصیحت و پیغامی برایش می‌فرستادیم. او در پاسخ به این که در فیلم مستند چند ماه پیش صداوسیما آنچه نشان داده شد این بود که با شما در ارتباط بوده است، گفت: «در آن مستند به ما و خانواده ما ظلم شد ولی ما چون نظام را از خودمان می‌دانیم و دوست داریم، نه اعتراض کردیم و نه چیزی گفتیم؛ معتقد بودیم که این را هم خدا خودش هم می‌بیند و هم می‌شنود.»
بخشی از واکنش محمدعلی زم درباره دستگیری فرزندش، انگار پیامی فراتر از ماجرای روح‌الله دارد و پاسخی است به همه نامهربانی‌های این چند سال: «دنیا دار مکافات و مجازات است؛ این را خداوند متعال و همه بزرگان گفته‌اند. بالاخره این دنیا، دنیای امتحان آدم‌هایی است که در آن زندگی می‌کنند. خوب و بد باید امتحان دهند و آنها که بد کردند مجازات شوند.»