آیا بن‌سلمان بعد از حادثه «آرامکو» تجدید نظر می‌کند؟
توقف تولید حدود پنج میلیون بشکه نفت روزانه عربستان سعودی در پی حمله تلافی‌جویانه یمن به شرکت نفت آرامکو، آنقدر مهم هست که ریاض درباره اصل سیاست جنگ علیه یمن بازنگری را آغاز کند.
خبرگزاری فارس: حمله پهپادی ۲۳ شهریورماه ۱۳۹۸ یمن به دو پالایشگاه «بقیق» و «خریص» شرکت آرامکو (بزرگ‌ترین شرکت نفتی عربستان و جهان) شاید بزرگ‌ترین نقطه عطف دفاع یمن از خود در طول چهار سال و نیم جنگ سعودی-آمریکایی باشد.
به گفته ریاض، این حمله، سبب توقف تولید حدود پنج میلیون از یازده میلیون بشکه نفت سعودی شد و متخصصان گفته‌اند، ریاض طی مدت کوتاه پیش رو نمی‌تواند تولید پنج میلیون بشکه را به مدار بازگرداند و دست کم بیش از یکی دو ماه زمان لازم دارد.
هر چند عربستان در حال تأمین نفت مشتریان از طریق ذخایر قبلی و راه‌های جایگزین دیگر است و حتی وال‌استریت ژورنال فاش کرد که عربستان خواستار خرید بیست میلیون بشکه نفت از عراق شده، اما این کشور برای طی این دوره (بازگشت تولید پنج میلیون به مدار)، قطعاً روز‌های سختی را پشت سر خواهد گذاشت. برخی ناظران سیاسی اکنون این سوال را می‌پرسند که آیا این اتفاق می‌تواند عربستان سعودی را وا دارد که در سیاست جنگ علیه یمن تجدید نظر کند؟ آیا این اتفاق، سرمایه‌گذاران خارجی در عربستان را دچار تردید نمی‌کند؟ آیا در اعتماد و تکیه بیش از حد دولت سعودی در دو حوزه سیاسی و نظامی به آمریکا تردید ایجاد نمی‌کند؟
به قول مجری شبکه سی. ان. ان که از عادل الجبیر وزیر مشاور دولت سعودی در امور خارجه پرسید، چه فرقی می‌کند تحقیقات در این خصوص به کجا برسد، چون در نهایت یمنی‌ها از کمک ایران برای حمله به آرامکو استفاده کرده‌اند، دیگر چه فرقی می‌کند چه کسی این حمله را انجام داده و از کجا انجام شده است؛ آنچه باید برای عربستان در وهله اول مهم‌تر باشد، نقص بزرگ در توان دفاعی این کشور است؛ کشوری که خود را متکی به فناوری پیشرفته نظامی آمریکا می‌دید الان دریافته که چند پهپاد نه چندان پیشرفته موفق شده از سد سامانه پدافندی پاتریوت آمریکا بگذرد و تولید پنج میلیون بشکه نفت را متوقف کند.
نکته مهم دیگر این است که زمانیکه مجری سی. ان. ان مُصرانه از الجبیر پرسید که فرض کنیم این حمله کار ایران باشد آیا پاسخ ریاض به مرحله نظامی می‌رسد، او با تردید بسیار زیادی پاسخ‌هایش را ارائه داد، اما صراحتاً گفت که «ما دنبال جنگ نیستیم. آمریکا هم دنبال جنگ نیست. مسئله به ایرانی‌ها بستگی دارد. اگر این شیوه را ادامه دهند، خطر احتمال اقدام نظامی وجود دارد. اما کسی دنبال جنگ نیست. همه دنبال حل مسالمت‌آمیز هستند».
مجری سی. ان. ان هم این تردید وزیر سعودی را دریافت و باز هم تکرار کرد که «فرقی بین این نیست که ایران این سلاح‌ها را تولید کرده باشد یا خیر یا اینکه منتظر شوید که ببینید این سلاح [موشک]از کجا شلیک شده، زیرا نتیجه در هر صورت یکی است. الجبیر باز هم از دادن پاسخ قطعی طفره رفت و جملات تکراری گذشته را بیان کرد و گفت: «ما ایران را مسئول موشک‌هایی می‌دانیم که به بقیق و خریص و غیر آن شلیک شده است...، اما اینکه از خاک تو [ایران]شلیک شده باشد، از نوع دیگری است؟» و مجری پرسید «از کدام نوع؟» الجبیر گفت: «اقدامی جنگی تلقی می‌شود».
تغییر صورت مسأله، بیهوده است
واقعیت اینطور به نظر می‌رسد که عربستان سعودی با تغییر صورت مسئله از یمن به ایران، نمی‌تواند حقیقت را نادیده بگیرد، نمی‌تواند خود را مقابل حملات بعدی حفظ کند. یمن اعلام کرده که بعد از این حمله حاضر است حملات را متوقف کند و در مقابل، عربستان نیز حملات هوایی را ادامه ندهد. اتحادیه اروپا از این اقدام یکجانبه یمن استقبال کرده، اما عربستان حملات را متوقف نکرده است. این، معنایش این است که عربستان هنوز پیام حمله به آرامکو را دریافت نکرده یا نمی‌خواهد دریافت کند.
در عین حال عربستان دریافته که آمریکا برای خاطر عربستان سعودی حاضر نیست وارد درگیری یا جنگ نظامی احمقانه شود بخصوص که طرفش ایران و محور مقاومت باشد. اگر ریاض پیام آرامکو را دریافت نکرده، آمریکا بخوبی پیام سید حسن نصرالله درباره خطرات و عواقب هرگونه جنگ علیه ایران را که اخیرا حداقل سه بار تکرار شده یا پیام سران نظامی و سیاسی در تهران را درک کرده است.
محمد بن سلمان، ولی عهد سعودی تصمیم‌گیرنده اصلی است. بهتر است گزارش درباره حمله به آرامکو را واقع‌بینانه منتشر کند و در پی بهره‌برداری سیاسی جهت فشار بیشتر به ایران نباشد. بهتر است به سخنان وزرای خود توجه بیشتری کند. مثلا محمد الجدعان وزیر دارایی گفته «رشد اقتصادی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹ به دلیل کاهش فروش نفت، بسیار بسیار کمتر از حد انتظار است». از طرفی دیگر عربستان در سال پنجم جنگ به جای آنکه به تحقق اهدافش نزدیک شود، از حمله به دفاع تغییر موضع داده است؛ کشوری که از حمایت نظامی و لجستیک آمریکا، انگلیس و فرانسه برخوردار است. آیا این موارد سبب خواهد شد که بن سلمان در سیاست جنگ علیه یمن تجدید نظر کند یا هنوز اصرار دارد کشورش و حتی منطقه را وارد تنش‌های جدی‌تری کند؟
صورت‌مسأله بسیار واضح است. عربستان در حال جنگ با یمن است. انتظار بیجایی است که یمن از خود دفاع نکند. یمن در حالت دفاع از خود قرار دارد و از همه امکاناتش استفاده خواهد کرد. در صورتی که جنگ پنج ساله متوقف شود، حمله به تأسیسات حیاتی سعودی هم متوقف خواهد شد. نه آمریکا، نه انگلیس برای عربستان سعودی وارد ماجراجویی نظامی نمی‌شوند که منافعشان را در معرض خطر قرار دهد. به نظر می‌رسد که مقامات عربی حاشیه خلیج فارس این را امروز فهمیده باشند. شاید برای همین است که عادل الجبیر در مصاحبه با سی. ان. ان در این خصوص بسیار با تردید و احتیاط سخن گفت و چند بار تأکید کرد که کشورش و آمریکا دنبال جنگ نیستند. احتمالا این وزیر سعودی هم می‌داند که در صورت کوچک‌ترین تعرض از جانب آمریکا به ایران، فقط چند ساعت بعد، اهداف مشخصی وابسته به محور آمریکایی، هدف مشروع ایران خواهد شد.
طبق نشانه‌هایی که در تحولات منطقه دیده می‌شود، به نظر می‌رسد بهترین اقدام ریاض، بازنگری در جنگ علیه یمن است قبل از آنکه حیثیت سیاسی و نظامی خود و متحد آمریکایی را بیش از پیش خدشه‌دار کند نه آنکه گزارشی سفارشی در خصوص حمله آرامکو، علیه ایران تهیه و منتشر شود.