نظر پروفسور آمریکایی درباره کاهش تعهدات برجامی

فرهیختگان: با توجه به اینکه آمریکا به‌طور کامل از برجام خارج شده و تحریم‌ها را علیه ایران بازگردانده است، ایران دلیل قابل توجیهی برای کاهش تعهداتش ذیل توافق برجام دارد. پروفسور «ویلیام اورمان بیمن»، استاد دانشگاه مینه‌سوتای آمریکاست. بیمن پیش‌تر مدیر گروه مطالعات خاورمیانه دانشگاه براون (Brown) در ایالت رودآیلند و استاد مردم‌شناسی و مطالعات آسیای‌شرقی این دانشگاه بود. بیمن دکتری مردم‌شناسی را از دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۷۶ دریافت کرد و به‌خاطر نوشتن چندین جلد کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله علمی درمورد پویش‌های ارتباطات در ایالات متحده، ایران و... بسیار مشهور است. او چند سال قبل سفری یک‌ماهه به ایران داشت. بازگشت او به آمریکا، همزمان با اوج مذاکرات هسته‌ای بود که درنهایت منجر به توافق بین 1+5 و ایران شد. متن این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.

ایران اعلام کرده در موعد مقرر گام سوم را در راستای کاهش تعهدات برجامی عملی می‌کند. آیا اروپا برای جلوگیری از این موضوع، اقدام موثر و متقاعدکننده‌ای انجام خواهد داد؟

اروپایی‌ها مکانیسم اقتصادی بسیار ضعیفی را برای عبور و دور زدن تحریم‌های آمریکا طراحی کرده‌اند که قابلیت زیادی ندارد. درواقع باید گفت‌وگویی جدی شکل بگیرد تا اروپایی‌ها بدانند که ایران چه انتظاراتی از آنها دارد.

واکنش احتمالی روسیه و چین به کاهش تعهدات برجامی ایران چه خواهد بود؟

به احتمال زیاد روسیه و چین نمی‌خواهند اقدامی انجام دهند. ایران هنوز به‌طور کامل به پیمان ان‌پی‌تی پایبند بوده و همان‌طور که می‌دانیم ان‌پی‌تی بر برجام مقدم است و اولویت دارد، چون برجام یک پیمان نیست بلکه یک توافقنامه است.

برجام درواقع براساس ان‌پی‌تی شکل گرفت و به‌عنوان یک توافق اعتمادساز به شمار می‌رود تا این اطمینان ایجاد شود که ایران ان‌پی‌تی را نقض نخواهد کرد. براین اساس ایران درست و منطقی می‌گوید که اگر سایر امضاکنندگان برجام تعهدی به آن نداشته باشند، تهران هم تعهدی به برجام نخواهد داشت و محدودیتی را نخواهد پذیرفت. با توجه به اینکه در حال حاضر آمریکا به‌طور کامل از برجام خارج شده و تحریم‌ها را علیه ایران بازگردانده است، بنابراین ایران دلیل قابل توجیهی برای کاهش تعهداتش ذیل برجام دارد؛ اما اگر ایران به سمت نقض ان‌پی‌تی حرکت کند، کار برای روسیه و چین در دفاع از ایران بسیار دشوار خواهد بود. به هر حال در شرایط فعلی که تنش تجاری میان آمریکا و چین شدت گرفته، پکن دلیلی نمی‌بیند اقدام موردنظر و خوشایند واشنگتن را ازجمله در پرونده ایران انجام دهد. روسیه هم دلیلی نمی‌بیند که بخواهد خواسته‌های ترامپ را اجابت کند و حتی در مواردی روسیه بر ترامپ مسلط است.

به‌نظر شما آیا گام سوم ایران در کاهش تعهدات برجامی خطرناک خواهد بود؟ فکر می‌کنید پرونده ایران پس از اجرای سومین مرحله کاهش تعهدات برجام به شورای امنیت خواهد رفت؟

تا پیش از آنکه تحریم‌های سازمان‌ملل علیه ایران در جریان امضای برجام برداشته شود، این سازمان ارتباطی با توافق هسته‌ای نداشت. با این حال مشخص نیست که آیا به‌طور کلی سازمان‌ملل صلاحیت و مشروعیت اعمال تحریم علیه ایران را در صورت کاهش تعهدات برجامی این کشور دارد یا خیر، چون انعقاد برجام از سوی اعضای این توافق صورت گرفته نه سازمان‌ملل؛ اما اگر ایران ان‌پی‌تی را نقض کند موضوع متفاوت خواهد بود. در حال حاضر سازمان‌ملل برای هر کاری درمورد ایران نیازمند تصویب قطعنامه جدید خواهد بود که این موضوع با توجه به حق وتوی روسیه و چین بسیار زمانبر است. درمجموع ارجاع موضوع ایران به سازمان‌ملل نتیجه‌ای دربر نخواهد داشت، اگرچه ممکن است برای آمریکا این موقعیت را ایجاد کند که بتواند ایران را محکوم کند.

آیا آمریکا می‌تواند تحریم‌های جدیدی علیه ایران پس از گام سوم کاهش تعهدات برجامی تهران اعمال کند؟

البته آمریکا به هر دلیلی می‌تواند تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کند. با این حال تحریم‌های پیشین آمریکا نیز عادلانه و قابل توجیه نبودند که جای تاسف دارد.

اما حقیقت آنکه آمریکا به‌تازگی بر تمام فعالیت‌های اقتصادی و حتی بیشتر مقامات رسمی ایران تحریم‌های مختلفی اعمال کرده و در حال حاضر جایی برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران وجود ندارد. همچنین این حقیقت را باید در نظر داشت که بیشتر تحریم‌های اقتصادی علیه ایران به‌طور کامل غیرموثر و بی‌نتیجه بوده‌اند.