آیا یک رئیس‌جمهور دموکرات برجام را چنانکه هست می‌پذیرد؟
هرچند تصور غالب این است که ورود یک نامزد دموکرات به کاخ سفید به معنی احیای توافق هسته‌ای است، اما اظهارات خود نامزدهای دموکرات نشان می‌دهد که آن‌ها هم با بهانه‌گیری، به دنبال تغییر مفاد این توافق خواهند بود.
خبرگزاری فارس: برخی، انتخابات ریاست‌جمهوری آتی آمریکا را فرصتی برای احیای توافقی می‌دانند که با خروج یکجانبه واشنگتن از آن، در معرض فروپاشی قرار گرفته است. در چارچوب این فرضیه، پیروزی هریک از نامزدهای دموکرات در انتخابات سال ۲۰۲۰، زمینه را برای بازگشت آمریکا به برجام فراهم کرده و این توافق را که به قول رسانه‌های آمریکایی اکنون با تنفس مصنوعی زنده است، به زندگی بازمی‌گرداند.
در واقعیت اما، اظهاراتی که خود این نامزدها مطرح کرده‌اند، با فرض فوق در تضاد است.
تقریبا همه نامزدهای دموکرات به این سؤال که «آیا ورود آن‌ها به کاخ سفید به معنی بازگشت آمریکا به برجام است؟»، پاسخ مثبت داده‌اند. اما زمانی که همین نامزدها پاسخ خود را تشریح می‌کنند، مشخص می‌شود که آن‌ها برجام سال ۲۰۲۰ را به شکلی هست، نمی‌پذیرند و به دنبال برجامی هستند که هم طول بلندتر و هم عرض وسیع‌تری دارد.
برخی از نامزدها با این بهانه که چون آمریکا مدتی در برجام نبوده، ادعا می‌کنند که باید محدودیت‌های این توافق را طولانی‌تر کرد - آن هم با اینکه جز دو ماه اخیر، ایران در تمام مدت خروج آمریکا، محدودیت‌های هسته‌ای برجام را رعایت کرده است.
برخی دیگر هم برجام را به چشم سکوی پرتابی برای بسط محدودیت‌های ایران از حوزه هسته‌ای، به حوزه‌های دیگر قدرت ایران از جمله برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای، می‌بینند.
آنچه گفته شد، خلاصه‌ای است از پاسخ نامزدهای دموکرات، به پرسشنامه‌ای که اندیشکده «شورای روابط خارجی آمریکا» اخیرا برای آن‌ها ارسال کرده است. «آیا به برجام بازمی‌گردید؟ بازگشت به این توافق را به تغییراتی در توافق کنونی مشروط می‌کنید؟ چه تغییراتی؟» یکی از سؤالات دوازده‌گانه‌ای است که در این پرسشنامه مطرح شده است. تاکنون ۱۰ نامزد به این پرسشنامه پاسخ داده‌اند.
«جو بایدن» معاون دولت سابق آمریکا و نامزد پیشتاز دموکرات‌ها، در پاسخ، ایران را «بازیگری ثبات‌زدا در خاورمیانه توصیف کرده که هرگز نباید به بمب اتم دست یابد. او با تعریف و تمجید از توافق هسته‌ای با ایران، خروج آمریکا از برجام را موجب «انزوای» واشنگتن توصیف کرده و گفته است که ایالات متحده نباید از این توافق خارج می‌شد. او سپس هرچند گفته که به برجام بازمی‌گردد، اما تأکید کرده که تلاش می‌کند هم محدودیت‌های هسته‌ای برجام را طولانی‌تر کند و هم از این توافق برای محدود کردن دیگر فعالیت‌های ایران استفاده کند.
بایدن نوشته است:
آنچه ایران دارد انجام می‌دهد، خطرناک، اما بازگشت‌پذیر است. اگر ایران به پایبندی به تعهدات هسته‌ای بازگردد، من هم به عنوان یک نقطه شروع، به برجام بازمی‌گردم تا همراه با متحدانمان در اروپا و دیگر قدرت‌های جهان، برای تطویل محدودیت‌های هسته‌ای این توافق تلاش کنیم. این اقدام، گام نخستی ضروری برای احیای اعتبار ایالات متحده و پیامی به جهان خواهد بود مبنی بر اینکه حرف و تعهدات بین‌الملل آمریکا، بار دیگر معنا یافته است. من همچنین از اجماع احیا شده بین‌المللی حول سیاست آمریکا در قبال ایران و تعهد مضاعف به دیپلماسی، برای به عقب راندن دیگر رفتارهای شرارت‌بار ایران در آن منطقه، بهره می‌گیرم.
«کوری بوکر» سناتور نیوجرسی و از جمله نامزدهای مطرح دموکرات‌ها هم در پاسخ به سؤال شورای روابط خارجی، مانند بایدن و دیگر نامزدها، خروج از برجام را «اشتباه» خوانده و گفته اگر او رئیس‌جمهور بود، هرگز چنین کاری نمی‌کرد.
بوکر این توافق را عامل ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات اتمی توصیف کرده و نوشته است که از حامیان سرسخت این توافق است. با این حال، او هم تأکید کرده است که برجام سال ۲۰۲۰ را چنانکه هست، نخواهد پذیرفت.
او نوشته است:
هرچند قویا از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کنم، اما نمی‌توانیم ساعت را به عقب بازگردانیم و وانمود کنیم که آسیبی که رئیس‌جمهور [دونالد] ترامپ در طول این سه سال وارد کرده، اتفاق نیافتاده است. فرض توافق سال ۲۰۱۵ بر ادامه مذاکرات با ایرانی‌ها برای دستیابی به یک راهکار بلندمدت‌تر بود. در دولت ترامپ چهار سال هدر رفته و بندهای غروب آفتاب، یعنی موعد لغو بندهای کلیدی توافق، بسیار نزدیکتر از گذشته هستند. ما باید اوضاع میدانی از جمله موارد اخیر تخطی ایران از سقف غنی‌سازی را ارزیابی کرده و برای رسیدن به یک توافق به روزشده جهت توقف تهدید ناشی از برنامه هسته‌ای ایران، مذاکره کنیم.
«پیت بوته‌جج» نامزد کمتر شناخته‌شده‌ای هم که اخیرا در نظرسنجی جزء افراد برتر قرار گرفته، در پاسخ، خروج از برجام را «اشتباهی راهبردی» خوانده، توافق هسته‌ای را در راستای منافع ایالات متحده توصیف کرده و گفته است که ایران چالشی برای آمریکا و تهدیدی برای اسرائیل است.
بوته‌جج در مورد بازگشت به برجام می‌گوید:
اگر ایران اجرای تعهداتش را از سر بگیرد، در آن صورت من هم بار دیگر به [این توافق] می‌پیوندم. اما من توافق را یک مبنا و نه یک سقف، می‌بینم. من دیپلماسی ۱+۵ و گفت‌وگوی مستقیم ایالات متحده و ایران را در سطح مناسب احیا می‌کنم و به دنبال توافق‌های تکمیلی خواهم بود که بازه زمانی برخی محدودیت‌های هسته‌ای را طولانی‌تر کرده، برنامه موشکی ایران را پوشش داده و به نقش این کشور در درگیری‌های منطقه‌ای بپردازد. همه این‌ها، در ازای امتیازهای هدفمند تحریمی.
«کریستین جیلیبرند» دیگر نامزد مطرحی است که به این پرسشنامه پاسخ داده است. او خروج از توافق هسته‌ای را اقدامی «بی‌ملاحظه و خطرناک» توصیف کرده و نوشته است:
باید به متحدان خود پیوسته و به این توافق بازگردیم و این توافق را تقویت کنیم، مشروط بر اینکه ایران با پایبندی و بازگشت از تخطی از این توافق موافقت کند. در حالی که سیاست‌های بی‌ملاحظه رئیس‌جمهور ترامپ امنیت آمریکا و امنیت متحدان ما را به عقب برده، من، به همراه متحدانمان، ایران را جهت تطویل این توافق برای دوره‌ای طولانی‌تر و پرداختن به موضوعات امنیتی دیگر، از برنامه موشکی گرفته تا حمایت این کشور از تروریست‌ها، تحت فشار می‌دهم. معتقدم که اگر ایران منافع موافقت با توافق را ببیند، اهرم فشار ما افزایش می‌یابد.
حتی «برنی سندرز» نامزد ایالت ورمونت که رویکردهایی کمترجنگ‌طلبانه‌تر داشته و از منتقدان عربستان سعودی به شمار می‌آید، می‌گوید تلاش خواهد کرد تا فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را محدود کند.
سندرز نوشته است:
بله. این توافق که توسط ایالات متحده، اروپا، روسیه و چین با ایران به دست آمد، یکی از قدرتمندترین توافقنامه‌های ضدهسته‌ای است که تاکنون مذاکره شده است. این توافق از جنگ جلوگیری کرده و راه‌های ایران به سوی سلاح هسته‌ای را مسدود می‌کند. من همان روز نخست ریاست‌جمهوری‌ام به این توافق بازمی‌گردم و سپس با ۱+۵ و ایران روی اقدامات بیشتری کار می‌کنم که بیش از پیش هرگونه مسیری به سوی سلاح هسته‌ای را بسته، اقدامات تهاجمی ایران در آن منطقه را محدود کرده و موازنه تازه‌ای در خاورمیانه شکل دهد.
دیگر نامزدهای دموکرات هم که البته بر اساس نظرسنجی‌ها از شانس چندانی برای راهیابی به کاخ سفید ندارند، مواضعی کم و بیش مشابه اتخاذ کرده‌اند.
«جان دلنی» دوره زمانی محدودیت‌های هسته‌ای برجام را کوتاه خوانده و نوشته است که دولت او برای رسیدن به توافقی با محدودیت زمانی طولانی‌تر، « احتمالا ۲۰ ساله » و همچنین اعمال محدودیت بر برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران تلاش خواهد کرد.
«ست مولتون» هم بازگشت به برجام و تقویت آن را «هدف نخست» توصیف کرده و گفته است که باید تلاش کرد تا بندهای غروب آفتاب برجام به تعویق بیافتد. او همچنین گفته تلاش خواهد کرد تا در توافقی جداگانه ، برنامه موشک‌های بالستیک ایران را هم محدود کند. او تغییر رفتار تهران را، هدف دوم و بلندمدت‌تر دولتش در قبال ایران اعلام کرده است.
«تیم رایان» بازگشت به برجام «به نحوی که در سال ۲۰۱۵ نوشته شده» را «غیرممکن» توصیف کرده و گفته از بازگشت به « نسخه‌ای جدید » از توافق هسته‌ای که محدودیت‌های هسته‌ای آن برای زمانی طولانی‌تر تمدید شده باشد، حمایت می‌کند. او احتمال پرداخت خسارات به ایران به دلیل نخروج دولت ترامپ از برجام را هم رد کرده و جمهوری اسلامی ایران را به حمایت از تروریسم متهم کرده است.
«مارین ویلیامسون» و «جو سستاک» تنها نامزدهایی هستند که در پاسخ خود برای بازگشت به برجام، شرطی معین نکرده‌اند. با این حال این دو نفر نیز در نظرسنجی‌ها کمتر از یک درصد رأی داشته‌اند و عملا نمی‌توان برای آن‌ها بختی قائل شد.
در مجموع، چنانکه مشاهده شد، به نظر می‌رسد پاسخ به عنوان این گزارش، منفی باشد. رئیس‌جمهور بعدی آمریکا در سال ۲۰۲۰، حتی اگر یک دموکرات باشد، برجام را قالب فعلی آن نمی‌پذیرد و حتی اگر خواهان تغییر رسمی مفاد آن نباشد، این توافق را ابزاری برای اعمال فشار به ایران در حوزه‌های دیگر می‌بیند.