عذرخواهی بزرگ در عربستان سعودی +فیلم

خبرگزاری فارس: حضور «عائض القرنی» روحانی سرشناس سعودی در تلویزیون و اعلام عذرخواهی و تأکید بر وفاداری خود به محمد بن سلمان، اتفاقی مهم و تاریخی در عربستان سعودی است و این روزها به بحثی داغ در جامعه عربستان سعودی بدل شده است.

این روحانی معروف سعودی روز دوشنبه (ششم می) در گفت‌وگو با شبکه ماهواره‌ای «روتانا خلیجیه» گفت، به دلیل مواضع قبلی خود و به نام «الصحوة الاسلامیة» از مردم عربستان عذرخواهی می‌کند و اکنون موافق آن اسلامی است که ولی‌عهد سعودی آن را «میانه‌رو» می‌خواند (جزئیات بیشتر).

«عائض القرنی» کیست و چرا عذرخواهی و اعلام وفاداری او به ولی‌عهد جوان سعودی و توبه و بازگشت از مواضع جریان «الصحوة الاسلامیة» که خود رهبری آن را بر عهده داشت، مهم است؟

در این خصوص ابتدا به طور مختصر باید به جریان اخوانی-وهابی «الصحوة الاسلامیة» (یا الصحوه السعودیه) در شبه جزیره عربستان پرداخت.

الصحوة الاسلامیة چیست؟

پس از سال ۱۹۷۸ و معاهده صلح «کمپ دیوید» (قاهره-تل‌آویو) و تقابل جریان اخوان‌المسلمین مصر با انور سادات تا سال ۱۹۸۲ و مقابله دولت وقت سوریه با اعضای اخوان‌المسلیمن، بسیاری از علمای عضو یا نزدیک به اخوان، به شبه جزیره حجاز مهاجرت کردند که یکی از این افراد با نام «محمد سرور بن زین العابدین» پایه‌گذار جریان «سروریه» در عربستان است و امروزه جریانی تلفیقی از سلفی‌گری و اخوانی‌گری به شمار می‌رود. در همین دوره است که «یوسف القرضاوی» نیز از مصر به قطر مهاجرت کرد و جریان «الوسطیه» (میانه‌روی) را تشکیل می‌دهد.

پس از تشکیل جریان «سروریه» شاگردان «محمد سرور» از جمله سلمان العودة، عوض القرنی، عائض القرنی و ناصر العمر، جریانی به نام «الصحوه الاسلامیه» تشکیل دادند. این جریان در زمان حمله شوروی به افغانستان بشدت مورد حمایت «ملک فهد» قرار گرفت و بسیاری با تبلیغ و دعوت این گروه برای جهاد به افغانستان رفتند و بنیان‌گذار بسیاری از گروه‌های تروریستی شدند. اما ماه عسل حکومت سعودی و الصحوه الاسلامیه محدود به دوران جنگ افغانستان شد و با آغاز جنگ کویت، رهبران این گروه بشدت به مخالفت با حضور نیروهای آمریکایی در خاک عربستان پرداختند که منجر به بازداشت چند تن از رهبران الصحوه شد.

آغاز تقابل جریان لیبرال با اخوانی و وهابی

با ورود به قرن بیست و یکم، رقیب بزرگی بتدریج رو در روی جریان الصحوه و دیگر جریان‌های وهابی-اخوانی قرار گرفت که جریان لیبرالی نام داشت. هرچند اعضای این جریان حضور و بروزی در جامعه عربستان سعودی نداشتند اما با ظهور شبکه‌های اجتماعی بخش عمده ۲۰ سال گذشته به درگیری و تبلیغات علیه یکدیگر از سوی این دو جریان گذشته است.

به قدرت رسیدن «محمد بن سلمان» را باید اوج قدرت گرفتن جریان لیبرال مقابل جریان وهابی و اخوانی در عربستان سعودی دانست. بن‌سلمان علاوه بر تشدید درگیری و دشمنی با جریان اخوان‌المسلیمن، دوم آوریل ۲۰۱۸ در گفت‌و‌گو با مجله آمریکایی «آتلانتیک» مدعی شد «چیزی به نام وهابیت در عربستان سعودی وجود ندارد». در دوره وی، تعداد بسیاری از رجال دینی و مُبلغان سلفی و اخوانی بازداشت شدند که از شاخص‌ترین این افراد می‌توان «سلمان العوده» و «عوض القرنی» را نام برد که تا کنون نیز در زندان به سر می‌برند. فردی چون «محمد العریفی» مُبلّغ معروف با گرایش وهابی نیز مدتی در بازداشت به سر برد. به گزارش حساب توئیتری «معتقلی الرأی» در سال ۲۰۱۷ تعداد ۱۰۴ نفر در عربستان بازداشت شده‌اند که عمده آن‌ها از خطیبان مساجد و علمای سلفی بوده‌اند.

خفقان برای خطبا و رجال دینی در ماه رمضان

در روزهای گذشته هم‌زمان با آغاز ماه رمضان، دستگاه‌های مختلف سعودی تلاش بسیاری برای کنترل خطیبان مساجد و حذف علمای همسو با اخوان‌المسلمین آغاز کرده‌اند و وزیر امور دینی عربستان سعودی نیز صراحتا اعلام کرده که برخورد شدیدی با اینگونه خطیبان خواهد شد.

در این میان، اینگونه بازداشت‌ها و محدودیت‌ها فقط منحصر به جریان‌های سلفی و اخوانی نیست بلکه بسیاری از فعالان لیبرال و حقوق بشری نیز در بازداشت یا تبعید به سر می‌برند و تمامی این‌ها نشان از این دارد که ولی‌عهد سعودی همه جریان‌ها را همراستای با مواضع شخص خود می‌خواهد.

عائض القرنی و عذرخواهی بزرگ

«عائض القرنی» در یکم مارس 2016 (15 ماه بعد از شاه شدن سلمان) زمانی که در فلیپین به سر می‌برد، هدف ترور به وسیله شلیک گلوله قرار گرفت و از ناحیه دست و شکم بشدت زخمی شد.

اکنون سه سال بعد از آن و فشارهایی که تحمل کرده، بناچار از مواضع قبلی به‌کلی برائت جسته و اسلام «محمد بن سلمان» را قبول کرده است.

او در گفت‌وگوی تلویزیونی که «زنده» پخش شد، در پاسخ به این سوال مجری که خیلی صریح نیز پرسیده شد و تلویحاً از او خواسته شد که صراحتاً‌ عذرخواهی کن مبنی بر اینکه «آیا عائض القرنی، یکی از رهبران الصحوه و یکی از رهبران مهم آن، آیا به دلیل دوره فعالیت الصحوة، عذرخواهی به جامعه سعودی بدهکار نیست؟ آیا می‌گویی که بله، اشتباه کردیم و جامعه عربستان سعودی می‌خواهیم که مرا ببخشد؟ این لُب کلام است در این برنامه».

القرنی در پاسخ گفت: بله. فهمیدم چه می‌گویید. ببینید من انسان [معمولی] هستم نه نبی خدا. اما مجری حرف او را قطع کرد و گفت، حرف صریح می‌خواهم [بگو اشتباه کردی و عذرخواهی می‌کنی یا خیر؟]. القرنی ادامه داد: باشه با صراحت می‌گویم. من به نیابت از [جریان] الصحوه، با شجاعت کامل و با صراحت کامل می‌گویم... از جامعه عربستان سعودی عذرخواهی می‌کنم. من اشتباهاتی داشته‌ام؛ [از جمله] سخت‌گیری. اشتباهاتی که بر خلاف کتاب و سنت بود یا بر خلاف سهل‌گیری دین بود یا بر خلاف دین معتدل و میانه‌رو بود. به نیابت از الصحوه از جامعه سعودی عذرخواهی می‌کنم، چه غایبان چه حضار... من الان با آن اسلامِ معتدلِ گشاده‌رو بر عالم، و آن اسلام میانه‌رویی هستم که والاحضرت شاهزده محمد بن سلمان به آن دعوت کرده است...».

او در این برنامه تلویزیونی که یک ساعت و بیست دقیقه ادامه داشت، علاوه بر اعلام توبه و اعلام وفاداری به محمد بن سلمان، به قطر و ترکیه و رجب طیب اردوغان نیز حمله کرد و مدعی شد که قطر و شبکه الجزیره تلاش کرده‌اند او را جذب کنند و تهمت تروریسم به عربستان سعودی بزنند. او در این گفت‌وگوی تلویزیونی مدعی شده که عربستان از جانب قطر، ترکیه، ایران و جماعت اخوان المسلمین هدف گرفته شده است.

روزنامه سعودی الشرق الاوسط نیز در گزارشی در همین ارتباط، نوشت، عذرخواهی عائض القرنی افول و خاموشی یکی دیگر از شعله‌های اسلامی سیاسی در عربستان سعودی است.

الشرق الاوسط نوشت: عائض القرنی در این برنامه تلویزیونی عقب‌نشینی‌های فکری متعددی کرد. او از اشتباهات متعدد سخن گفت و گفت که مهم‌ترین اشتباهات راهبردی الصحوه مقابله با کشور و تلاش برای تحمیل قیمومیت خود و به حاشیه‌راندن علماء بود. او اعتراف کرد که عربستان در مقابله، قوی بود.

انور قرقاش وزیر مشاور دولت امارات در امور خارجه نیز در واکنش به عذرخواهی القرنی، در توییترش نوشت: غذرخواهی جسورانه شیخ عائض القرنی خیلی مهم است. همانطور که باب رو روی مرحله سختگیری و سوءاستفاده از دین برای اهداف سیاسی می‌بندیم، همچنین در را روی مرحله توطئه قطر علیه همسایگانش می‌بندیم. سخنان شیخ دانسته‌های ما از سیاست‌های شیخ حمد بن خلیفه و نقش او را تأکید کرد».

واکنش‌ها به عذرخواهی القرنی و دوگانه‌گویی

در سطح داخلی و در شبکه‌های اجتماعی، بسیاری اعتراف‌گیری از «عائض القرنی» را نمونه استفاده ابزاری حاکمان سعودی از رجال دینی دانسته‌اند. بدین گونه که در دهه هشتاد میلادی «ملک فهد» از جریان الصحوه در جنگ افغانستان بهره بسیاری برد و اکنون محمد بن سلمان از آنان برای تأیید خویش و حمله به قطر و ترکیه بهره می‌برد.

«زکریا المحرمی» نویسنده معروف سعودی در صفحه توئتیر خود نوشته است: «متأسفانه رجال دینی آلت دست سیاسیون شده‌اند؛ یک روز به نام الصحوه و روز دیگربه نام میانه‌روی و اعتدال». کاربر دیگری به نام «خالد التبوک» نوشت: دین اینها طبق منابع کاخ سفید تعریف می‌شود. جریان الصحوه به درخواست آمریکا بود و امروز نیز دین میانه‌رو و اعتدال و پذیرش دیگری، برای عادی‌سازی با صهیونیست‌ها لازم شده است.

کاربری به نام صالح نیز در صفحه توئیتر خود نوشت: «سخن عائض القرنی، واقعا ترسناک است، فکر کن تمامی احکام و اعمال دینی که مردم برای سال‌ها مجبور به انجام آن‌ بودند و این احکام را خط فاصلی میان جهنم و رحمت الهی قرار می‌دادند، تو بیایی و از همه آن‌ اعتقادات معذرت ‌خواهی کنی و بگویی که، جوان بودیم و شور و هیجان داشتیم».

کاربر دیگری به نام «انسام» نوشت: شیخ عائض القرنی آمده به نیابت از الصحوه عذرخواهی می‌کند... و از طرح میانه‌روی که محمد بن سلمان شروع کرده، تمجید می‌کند. راز این دگرگونی چیست شیخ؟

«ترکی الشلهوب» فعال رسانه‌ای و خبرنگار لبنانی نوشت: عائض القرنی قبلا گفته بود که عضو اخوان المسلمین است. از محمد مرسی زمانی که رئیس جمهور [مصر] بود، و همچنین علی عبدالله صالح زمانی که رئیس جمهور یمن بود تمجید کرده بود. او خواستار جهاد در سوریه و عراق شده بود و از قطر حمایت می‌کرد و حالا همه اینها را تکذیب کرده و به قطر حمله می‌کند. خدا خوب رسوایشان می‌کند.

فیلم زیر سخنان القرنی را درباره جهاد در عراق و سوریه نشان می‌دهد که بعدا آن را منکر شده و گفته هر کس توانست، ویدئویی از سخنان من در این خصوص بیاورد. همچنین تمجید او از علی عبدالله صالح را نشان می‌دهد که در حضورش بیان می‌کند و بعد از مرگ عبدالله صالح، در جمعی نشسته و کشته شدن او را مسخره می‌کند.