قهرمانپور: امروز شرایط برای هیچ مذاکره‌ای میان ایران و آمریکا فراهم نیست

وضعیت مناسبات میان ایران و آمریکا و چشم انداز تنش‌های لفظی میان دو کشور، با اقدامات اخیری که سردمداران آمریکایی علیه ایران انجام دادند، وارد فضای جدیدی شده که به قول یکی از تحلیل‌گران مسائل بین المللی، در چنین حالتی اگر کاری نکنیم هیچ تضمینی وجود ندارد که اوضاع بهتر شود و اگر بخواهیم کاری انجام دهیم باید به تبعاتش فکر کنیم. وارد فضای جدیدی شده ایم که تا دوماه قبل غیرممکن به نظر می‌رسید رحمان قهرمانپور در گفت و گو با خبرنگار جماران، در خصوص بن‌بست روابط میان ایران و آمریکا گفت: آمریکا بعد از قراردادن نام سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی، به خط قرمزهای جمهوری اسلامی ایران نزدیک شده که این مسأله‌ای بسیار مهم است. همچنین با لغو معافیت‌های فروش نفت، صادرات نفت ایران را به حداقل رسانده که آن دومین خط قرمز ایران است. حال که آمریکا وارد این خط قرمزها شده باید مسأله را در شرایط جدید تحلیل کنیم و موضوع دیگر از صرف تهدید و تبادل پیام گذشته است. وی با بیان اینکه امروز وارد فضای جدیدی شده ایم که تا دوماه قبل غیرممکن به نظر می‌رسید، گفت: فکر نمی‌کردیم که آمریکا با نادیده گرفتن منافع خودش، سپاه پاسداران را در لیست گروه‌های تروریستی قرار دهد و از آنجا که رئیس‌جمهور و سایر مقامات بارها گفته بودند، «اگر نفت ایران از تنگه هرمز رد نشود، نفت دیگر کشورها نیز رد نخواهد شد» لغو معافیت‌های مربوط به فروش نفت ایران نیز دور از انتظار بود. بنابراین، باید دید که الزامات فضای جدید چیست؟ مساله از تحلیل و تلاش برای جذب طرفداران یکدیگر گذشته است، زیرا چنین کاری ویژه یک شرایط نسبتاً عادی بوده که تنشی کنترل شده میان دو کشور بوده و فرصت کافی برای پرداختن به دیپلماسی عمومی و نیز تاثیرگذاری روی افکار عمومی وجود دارد. آمریکایی‌ها آنچه در روح برجام آمده بود را به وضوح نقض می‌کنند این تحلیل گر حوزه بین‌المللی با بیان اینکه امروز فضا بسیار جدی‌تر از گذشته شده، گفت: تصمیم‌گیران کشور باید ببینند که چه کاری می‌توان انجام داد. شاید در گذشته، بسیاری از موضوعات تنها گزینه‌هایی محتمل در قبال ایران بود، اما امروز امکان وقوع آنها بیشتر شده است. امروز همان‌طور که وزیر امور خارجه نیز گفت، این امکان وجود دارد که ما از پیمان NPT و حتی از برجام خارج شویم و این موضوع در هفته‌های آینده جدی‌تر خواهد شد، به دلیل اینکه آمریکایی‌ها آنچه در روح برجام آمده بود، به وضوح نقض می‌کنند و ایران نیز به دلیل اعمال فشارها و محدودیت‌ها نتوانسته به مواردی که در برجام وعده داده شده بود، برسد. وی بیان کرد: از طرف دیگر نیز اروپایی‌ها در راه‌اندازی اینستکس تعلل کرده و به وعده‌های خود عمل نکردند. لذا فضا از ماه‌های گذشته متفاوت‌تر شده و تصمیم‌گیران باید ببینند که در چنین شرایطی چه کاری می‌توان انجام داد. از این رو، شرایطی که وجود دارد به سرعت در حال تغییر است و اگر نتوان آن را کنترل کرد، شاید در آینده‌ای نزدیک ابتکار عمل از دست ما خارج شود. ترامپ احساس می‌کند می‌توان با فشار حداکثری ایران را وادار به مذاکره کرد قهرمانپور در ادامه گفت: امروز شرایط برای تصمیم‌گیران هر دوکشور یعنی ایران و آمریکا سخت و دشوار است. درباره هر مذاکره‌ای هم ما باید چند نکته را لحاظ کنیم. نخست اینکه در تمامی متون مربوط به مذاکره، یکی از اصولی که به آن اشاره می‌کنند این است که وقتی حریف شما خود را در موقعیت برتر و قوی‌تر از شما می‌بیند، مذاکره کردن بی‌فایده بوده و این به مثابه یک اصل است. ما در سال 92، درحالی مذاکره را پذیرفتیم که احساس می‌کردیم توازنی نسبی در وضعیت دوطرف برقرار است، اما امروز چنین شرایطی فراهم نیست و آقای ترامپ احساس می‌کند می‌توان با فشار حداکثری ایران را وادار به مذاکره کرد. شیوه رفتار ترامپ تابع معاملات سیاسی یا رفتار طرف مقابل نیست، بلکه خودش برنامه‌ای مستقل بدون توجه به رفتار طرف مقابل دارد. بنابراین گروهی که می‌گویند نباید اقدامی انجام داد تا مبادا ترامپ تحریک شود، شاید به رفتارهای رئیس‌جمهور در ماه‌های قبل توجهی نداشتند. وی در بیان نکته دوم گفت: مسأله‌ای که با آن مواجهیم این است که کشور ما برخلاف کره‌شمالی بسته نیست. در نتیجه حرف‌هایی که ممکن است ترامپ پس از وادارسازی ایران برای مذاکره بزند در داخل کشور نیز به سبب دسترسی به رسانه‌های بین‌المللی منعکس می‌شود و این موضوع، هویت نظام سیاسی را زیر سوال برده و حتی ممکن است مشروعیت آن را نیز خدشه دار کند. یعنی اگر روزی ترامپ اعلام کند که بدون آنکه ذره‌ای از مواضع خود کوتاه آمده باشد ایران را وادار به مذاکره کرده، بی تردید در داخل کشور بازتاب خوبی نخواهد داشت. امروز شرایط برای هیچ مذاکره‌ای میان ایران و آمریکا فراهم نیست این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل ادامه داد: مذاکره مخفیانه نیز مشابه آنچه در سال 90 اتفاق افتاد، در مقطع فعلی ممکن نیست. چرا که در آستانه انتخابات 2020، ترامپ نیاز دارد تا از این برگ برنده استفاده کند و چون نتوانسته در مورد کره شمالی امتیاز لازم را به دست آورد، امیدش به این است که بتواند ایران را وادار به مذاکره کرده و از این برگ برنده در انتخابات پیش‌رو استفاده کند و بگوید «اوباما برای برجام 100 میلیارد دلار پول نقد داد، اما او بدون اینکه پولی بدهد ایران را به پای میز مذاکره کشانده است.» رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد نشان دهد که در مورد ایران فقط مشت آهنین جواب می‌دهد، چنان که در کمپین انتخاباتی خود نیز به این موضوع اشاره کرده بود. بنابراین، به نظر می‌رسد که امروز شرایط برای هیچ مذاکره‌ای میان ایران و آمریکا فراهم نیست. وی ادامه داد: ایران تا زمانی که نتواند ادراک یا فهم طرف مقابل از موقعیت خود را تغییر دهد، نمی‌تواند به شرایط برابر در مذاکره یا همان احترام متقابل که مورد اشاره آقای روحانی هم بود، دست پیدا کند. امروز عده‌ای بر این باورند که نباید کاری انجام دهیم تا اتفاقی نیفتد، ولی عده‌ای نیز معتقدند که اگر کاری هم نکنیم، اتفاقاتی خواهد افتاد. برای نمونه، در ماجرای قراردادن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی از سوی آمریکا، ایران که کاری نکرده بود تا شرایط بدتر شود ولی آمریکا این اقدام را انجام داد یا در عدم تمدید معافعیت‌های نفتی ایران نیز همین شرایط وجود داشت. رفتار ترامپ تابع معاملات سیاسی یا رفتار طرف مقابل نیست قهرمانپور افزود: شیوه رفتار ترامپ تابع معاملات سیاسی یا رفتار طرف مقابل نیست، بلکه خودش برنامه‌ای مستقل بدون توجه به رفتار طرف مقابل دارد. بنابراین گروهی که می‌گویند نباید اقدامی انجام داد تا مبادا ترامپ تحریک شود، شاید به رفتارهای او در ماه های قبل توجهی نداشته اند. در شرایط سختی قرار داریم. زیرا اگر کاری نکنیم هیچ تضمینی وجود ندارد که اوضاع بهتر شود و اگر بخواهیم کاری انجام دهیم نیز باید به تبعاتش فکر کنیم و وارد فضایی شویم که بر آن احاطه داشته باشیم. وی بیان کرد: بسیار سخت است که با اطمینان بگوییم ترامپ به دنبال براندازی نظام سیاسی ایران است. اما در بعضی مواقع نیز هیچ تفاوتی میان تغییر نظام یا تغییر رفتار آن وجود ندارد و نمی‌توان روی گفته‌های ترامپ یا پمپئو که می‌گویند بحث‌شان تنها تغییر رفتار رژیم ایران است، حساب کرد. شاید بهتر باشد به جای اینکه به گفته‌های سران آمریکا درمورد اینکه به دنبال چه هستند بسنده کنیم، به نتیجه عملی اقدامات آنها در قبال خود توجه کنیم. یعنی ببینیم که تبعات به صفررساندن نفت ایران، کاهش تبادلات مالی و تحریم سپاه پاسداران چیست؟ به نظر می‌رسد اگر اهداف آمریکا محقق شود، پیامدهایش بسیار بیشتر از آن چیزی باشد که خود آمریکا ادعا می‌کند. البته طبیعی است که ایران نیز ساکت نخواهد نشست. نباید سیاست بین‌الملل را با عملیات روانی اشتباه بگیریم این تحلیلگر حوزه بین المللی گفت: تحریم ها دو نوع هستند، یکی تحریم‌های برگشت‌پذیر و دیگری تحریم‌های برگشت ناپذیر، وقتی در یکی از قطعنامه‌ها عبارت «اعمال محدودیت بر تحصیل دانشجویان مرتبط با فناوری هسته‌ای» می آید و به دانشجویی که در 18سالگی اجازه تحصیل در رشته مهندسی هسته ای داده نمی شود، 6 سال بعد وقتی تحریم‌ها برداشته می‌شوند این فرد دیگر نمی تواند به عقب برگردد و مهندسی هسته ای بخواند. می خواهم بگویم برخی از کارهایی که آمریکا انجام می دهد ممکن است ما را در یک مسیر برگشت ناپذیر قرار دهد. یعنی وقتی می گوید سپاه یک گروه تروریستی است یکسری تبعات به دنبال دارد و حتی اگر دوسال بعد آن را از لیست تروریستی خارج کند بازهم نمی‌تواند یکسری آثار آن را از بین ببرد. وی با بیان اینکه ما باید مبنای قضاوت خود را عملکرد و اقدامات آمریکا قرار دهیم، گفت: آمریکا به دنبال محدودسازی بیشتر تبادلات مالی ایران است. بنابراین شرایط بسیار متفاوت‌تر از گذشته شده و در این میان، ما نباید سیاست بین‌الملل را با عملیات روانی اشتباه بگیریم. دقیقاً به همین دلیل است که تصمیم‌گیری دشوار شده و ساختار تحریم‌ها را اصلی ترین مسأله امروز ایران کرده است. مشکل اصلی ما زیرساخت تحریم‌هاست این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل گفت: زمانی که برجام امضاء شد و جان کری در سفری به اروپا از بانک‌های آنجا خواست تا وارد تعامل با ایران شوند، بانک‌ها سوالی از او پرسیدند، مبنی بر اینکه آیا تضمینی وجود دارد که تحریم‌های ایران باز نخواهد گشت؟ ولی جان کری از دادن تضمین سر باز زد و گفت که هیچ تضمینی وجود ندارد. بنابراین مشکل اصلی ما زیرساخت تحریم‌ها بوده که متاسفانه در سال‌های گذشته شکل گرفته و امروز دست و پای ما را بسته است. قهرمانپور در پایان گفت: این روزها برخی مسئولین به دلیل سختی شرایط و دشواری تصمیم‌گیری سکوت کرده‌اند و این به معنای ترساندن مردم نیست، ولی باید بپذیریم که دو اقدام اخیر آمریکا، روابط ما با آنها را وارد فاز جدیدی کرده که در آن قاعدتاً ما باید متناسب با شرایط جدید تصمیم‌گیری کنیم.