روایت‌هایی از ۲۲ دوره حضور رهبر انقلاب در نمایشگاه کتاب
اهتمام رهبر انقلاب به بازدید از نمایشگاه کتاب از رفتارهای ویژه ایشان در حوزه کتاب است؛ برنامه‌ای که معمولاً ساعت‌ها طول میکشد و در جریان آن اتفاقات جالبی می‌افتد و بحث‌های تخصصی فراوانی بین ناشران و غرفه‌داران با آیت‌الله خامنه‌ای شکل می‌گیرد...
اهتمام رهبر انقلاب به بازدید از نمایشگاه کتاب از رفتارهای ویژه ایشان در حوزه کتاب است؛ برنامه‌ای که معمولاً ساعت‌ها طول میکشد و در جریان آن اتفاقات جالبی می‌افتد و بحث‌های تخصصی فراوانی بین ناشران و غرفه‌داران با آیت‌الله خامنه‌ای شکل می‌گیرد ولی بخش عمده‌ای از آن در رسانه‌ها منعکس نمی‌شود. روایت حاضران در این برنامه، و نقل آنچه روی داده است، به ثبت و انتقال این رویداد فرهنگی کمک می‌کند.
اکنون، به مناسبت حضور رهبر انقلاب اسلامی در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در گفتگویی با آقای علیرضا مختارپور از کارشناسان حوزه کتاب و دبیرکل نهاد کتابخانه‌های کشور که در چندین دوره از نمایشگاه در این برنامه حضور داشته است، به بررسی ناگفته‌هایی از حضور رهبر انقلاب در نمایشگاه کتاب و توصیه‌ها و دغدغه‌های ایشان می‌پردازیم. آنچه در این گفتگو بیان شد، در قالب گفتار زیر در اختیار کاربران محترم قرار می‌گیرد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای صبح امروز (دوشنبه نهم اردیبهشت‌ماه ۹۸) از سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بازدید کردند. این بیست و دومین دوره از نمایشگاه است که رهبر انقلاب در آن حاضر شده‌اند. ایشان در هر دوره‌ای بنا به اقتضائات آن دوره و محتوای کتاب‌ها، مطالب و توصیه‌هایی را در جریان این بازدیدها خطاب به ناشران، غرفه‌داران، مدیران فرهنگی و مردم ارائه داده‌اند. در طول این بیست و دو دوره‌ی بازدید که صورت گرفته، ایشان سه تعبیر مهم در مورد این نمایشگاه به کار بردند. یک تعبیر را در سال ۷۳ به کار بردند و نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را «باشگاه فرهنگی» نامیدند. در سال ۷۵ نمایشگاه بین‌المللی کتاب را «بهار کتاب» لقب دادند و در سال ۷۷نمایشگاه بین‌المللی کتاب را «میعاد سالانه‌ی اهل فرهنگ و ادب و هنر» نام نهادند. از همین سه عنوان کلی که ایشان بر این پدیده‌ی مهم فرهنگی مرتبط با کتاب استفاده کردند، میشود نقش کتاب را و تأثیر کتاب را از نظرشان برداشت کرد. چهار هدف حضور در باشگاه فرهنگی همچنین، به‌طور کلی با بررسی بیانات رهبر انقلاب می‌توان چهار هدف را در مورد بازدیدهای ایشان از این نمایشگاه در نظر گرفت: اولین هدف آشنایی و مواجهه با آخرین آثار منتشره در کشور هست. اعم از تألیف و ترجمه و کتاب‌های مختلف در حوزه‌های تخصصی و عمومی و همین‌طور کتاب‌های اختصاصی اقشار مختلف. دومین هدف اطلاع از وضع مدیریت نشر، صنعت نشر، مسائلی که معمولاً ناشران، نویسندگان، مترجمین، ویراستاران، کسانی که در نمایشگاه هستند با آن درگیرند و در جریان بازدید با ایشان درمیان میگذارند. سومین مسئله که خود ایشان بارها یادآوری کردند حضورشان را در نمایشگاه به مقصود و به منظور تأکید بر اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی در کشور برای همه‌ی اقشار جامعه می‌دانند. ایشان نه از سال‌های اخیر که از سال‌های دور بر اهمیت کتاب‌خوانی و ضرورت مطالعه در جامعه تأکید کردند. غیر از سبک زندگی ایشان که در تمام دوران‌ها همواره با مطالعهی کتاب‌ها همراه بوده و در خاطرات ایشان -که اخیراً هم یک جلد از خاطرات دوران زندان و تبعید ایشان منتشر شده- توجه و آشنایی و انس با کتاب و کتابخانه و ترجمه و تألیف و مطالعه را میشود به خوبی دید. بنابراین سومین هدف ایشان آن‌طور که خودشان ایراد کردند، تأکید بر اهمیت کتاب‌خوانی و مطالعه در جامعه است. و چهارمین منظور و هدف را ارائه‌ی تذکرات، توصیه‌ها و رهنمودهایی به مدیران فرهنگی کشور و مسئولان حوزه‌ی نشر خصوصاً مسئولان و مدیران هر دوره‌ی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دانستند. که در هر دوره در انتهای بازدید، در طول بازدید و یا بعد از اتمام بازدید، جلسات دیگری را اختصاص دادند به این‌که تذکرات و توصیه‌های خودشان را نسبت به وضع کتاب و نشر به مدیران فرهنگی جامعه بیان کنند. * توصیه‌های حرفه‌ای به اهل نشر در جریان بیست و دو بازدیدی که رهبر انقلاب از نمایشگاه کتاب، توصیه‌ها و صحبت‌هایی شنیدنی با اهل کتاب، نویسندگان، ناشران، متصدیان غرفه‌ها و مدیران فرهنگی وجود دارد که البته گفتن آن‌ها در این مجال کوتاه نمی‌گنجد؛ اما به چند نکته اشاره می‌کنم: * متخصص کتاب اولین نکته این است که کسانی که در طول این بازدیدها با ایشان همراه بوده یا از محتوای صحبت‌های رهبر انقلاب با غرفه داران و نویسندگان مطلع میشدند، به یک نکته اذعان دارند و آن تسلّط و آشنایی فوق‌العاده‌ی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به عرصه‌های مختلف نشر است؛ عرصه‌هایی اعم از کتاب‌ها، نویسندگان، مترجمین و حتی ناشرین. * «چاپ اول را خوانده‌ام»... گاه دیده شده که ایشان از آشنایی خودشان با نویسندگان و ناشران قدیمی یاد کردند وجویای احوال ناشر از فرزندان وی شده‌اند؛ گاه درباره سابقه‌ی چاپ کتاب‌ها نکاتی را اشاره کرده‌اند؛ مثلاً در همین سال گذشته یکی از ناشران -که متصدی‌اش فرد جوانی بود- کتابی را به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نشان داد که ما این کتاب را جدیداً تجدید چاپ کردیم. ایشان فرمودند که بله این کتاب را من دقیقاً پنجاه سال پیش خواندم. یا در یکی از دوره‌ها یکی از ناشران، کتاب دور دنیا در هشتاد روز از ژول‌ورن را عرضه می‌کند و رهبر انقلاب میگویند بله من در جوانی این کتاب را برای دوره‌ای که آموزش زبان طی می‌کردم، به زبان اصلی دیده‌ام. در مورد بعضی از نویسندگان و مترجمینی که از دنیا رفته‌اند رهبر انقلاب یادشان را به نیکی در نمایشگاه گرامی داشتند و به خاطراتشان -مثلاً با مرحوم احمد آرام، مرحوم ابوالحسن نجفی و ...- اشاره کردند و به ذکر خاطره‌ای از این شخصیت‌ها پرداخته‌اند. درباره برخی دیگر از نویسندگان، به ویراست قبلی کتابشان اشاره کردند، مثلاً در چند سال گذشته در یک کتابی که ترجمه‌ی یکی از آثار کلاسیک ادبیات روسیه بود و چاپ جدید آن ارائه شد خدمت ایشان، گفتند که من ترجمه‌ی دیگری از آن‌را که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده بود خوانده‌ام. *کدام تولستوی؟! بارها اتفاقات جالبی هم در طول این بازدیدها افتاده است. مثلاً در یکی از بازدیدها، متصدی غرفه‌ی یکی از ناشران -که اتفاقاً از ناشران باسابقه‌ی کشور هم هست اما این متصدی از متصدیان جوان این انتشارات بود- کتابی را به رهبر انقلاب عرضه کرد و گفت که این کتاب را ما اخیراً منتشر کردیم. حضرت آقا تبسمی کردند و گفتند بله این کتاب تجدید چاپ است و چاپ اول آن مربوط به بیش از ۴۵ سال پیش است و من همان نسخه را در همان زمان مطالعه کرده‌ام و درباره‌اش مطالبی گفته‌ام. در دوره‌ای دیگر، در یک غرفه‌ای از متصدی آن پرسیدند که شما کتابی از آلکس تولستوی را دارید؟ و آن متصدی، کتابی از لئوتولستوی صاحب کتاب جنگ و صلح را معرفی کرد. در حالی که منظور رهبر انقلاب، الکسی تولستوی، نویسنده‌ی کتاب گذر از رنج‌ها بود و بعد هم ایشان اشاره کردند که آن کتاب را در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دیده‌اند. * مطالبه برای ترویج کتاب‌خوانی توصیه به ترویج کتاب‌خوانی یک نکته‌ی مهم دیگر است که رهبر انقلاب همواره در طول حضورشان در نمایشگاه کتاب، خصوصاً از مدیران نمایشگاه و به مدیران فرهنگی، مطالبه می‌کنند: «تأکید من بر ترویج مطالعه و کتاب‌خوانی است. نه کتاب خریدن صِرف و نخواندن کتاب. مهم آن است که ما کتاب خواندن را ترویج بدهیم و توصیه بکنیم.» * در ترجمه‌ها مراقب سبک زندگی باشیم توجه به نسبت تألیف و ترجمه از دیگر نکاتی است که در جریان بازدیدهای سالیان مختلف رهبر انقلاب به چشم می‌خورد. خصوصاً در بخش‌های مهمی مثل بخش سبک زندگی. خب ایشان بسیار تأکید دارند که در سبک زندگی ما باید کتاب‌هایی را تألیف بکنیم که با فرهنگ ایرانی اسلامی خودمان تطابق داشته باشد. نسخه‌هایی که در کشورهای دیگر مخصوصاً در مغرب زمین برای سبک زندگی نوشته میشود، اگر ترجمه هم بشود به کار مردم مسلمان و ایرانی ما چندان نخواهد آمد و تعارضاتی با سبک زندگی ایرانی اسلامی ما دارد. *کاغذ سبک و قطع مناسبت انتخاب کنید توجه و توصیه‌هایی درباره‌ی مسائل حرفه‌ای تولید کتاب نیز از مطالب پرتکرار بازدیدهای رهبر انقلاب از نمایشگاه کتاب است. در همین سال گذشته در مقایسه‌ی دو نسخه از کتاب‌های مختلف اشاره کردند به وزن کاغذ کتاب؛ به این‌که چقدر باید دقت بشود که کتاب خصوصاً کتاب‌های حجیمی که منتشر میشود، از نظر وزن سنگین نباشد. از کاغذهای سبک استفاده بشود تا شخص بتواند به راحتی کتاب را در دست بگیرد و قطع کتاب باید اندازه‌ای باشد که کاملاً مناسبِ در دست قرارگرفتن است. در سال‌های قبل اشاره کرده بودند به اهمیت کتاب‌های جیبی؛ به کتاب‌هایی که همراه انسان باشد در مسافرت‌ها. حتی نمونه‌ای را ذکر کردند که یک مجموعه‌ی چند جلدی یک کتاب را از یک نویسنده‌ی عرب زبان که به فارسی ترجمه شده بود- در طول مسافرت‌ها و در وسایل نقلیه‌ی عمومی مثل قطار و اتوبوس مطالعه کرده‌اند. از دیگر مسائلی که در نمایشگاه و در جریان گفتگوی رهبر انقلاب با ناشران به آن پرداخته میشود، شمارگان کتاب‌هاست. این مسئله، از نظر ایشان اهمیت دارد و اخیراً هم در جریان یکی از دیدارها، به آن اشاره کردند. گاهی اوقات در نمایشگاه ناشرانی به ایشان گزارش می‌دادند که ما این کتاب را مثلاً ۲۵۰۰ نسخه در هر نوبت چاپ کردیم و مثلاً ده نوبت تا حالا چاپ کردیم. ایشان می‌گفتند که خب ده نوبت، ده تا ۲۵۰۰ یا ۳۰۰۰ میشود ۳۰۰۰۰ هزار در یک جامعه‌ای که هفتاد میلیون، هشتاد میلیون جمعیت دارد کتاب باید بالای ۱۰۰۰۰۰ هزار هر نوبت شمارگانش باشد. و چند بار این مطالبه را کردند. البته این مطالبه الزاماتی دارد، الزاماتش این است که دستگاه‌های فرهنگی و رسانه‌های گروهی ترویج کتاب‌خوانی کنند. الزام دیگرش این است که کتاب‌های خوب و خوش‌خوان منتشر بشود. و از این جهت تأکید بعدی ایشان مورد توجه قرار می‌گیرد که ایشان همواره بر نظارت بر محتوای کتاب تأکید داشتند. بارها تأکید کردند که بدون ملاحظه تمام کشورها حتی کشورهایی که ادعای آزادی کامل می‌کنند برای خودشان خط قرمزهایی دارند. و در جامعه‌ی ما دستگاه‌های فرهنگی مخصوصاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید بر محتوای کتاب‌ها نظارت بکنند. نباید اجازه داد مطالبی که یا از نظر اخلاقی یا از نظر سیاسی، یا از نظر عقیدتی مضر است به حال نسل جوان ما و خصوصاً کودک و نوجوان ما، منتشر بشود؛ خصوصاً بعضی از آثار سوء نوع خاصی از این کتاب‌ها که کتاب‌های رمان و داستان هستند اصلاً با هیچ چیز دیگری قابل جبران نیست. حتی با نقد قابل جبران نیست. در کتاب‌های سیاسی، عقیدتی، اندیشه‌ای میشود اگر کتابی منتشر شد، با انتشار نقد آن کتاب مقداری از آثار او را برطرف کرد. اما در مورد کتاب‌های داستانی، کتاب‌های ادبی، رمان و شعر، جبران آثار سوء کتاب‌های نامناسب واقعاً ممکن نیست و ایشان همواره به مسئله‌ی نظارت تأکید داشتند و توجه کردند به مسئله‌ی دقت بر محتوای کتاب‌ها. * کتاب مثل غذاست؛ نباید مضر باشد رهبر انقلاب در بیاناتشان در بازدیدهایی که از نمایشگاه داشتند، کتاب‌ها را به سه دسته تقسیم کردند: دسته اول کتاب‌های مفید؛ کتاب‌های خوب، خواندنی و مؤثر در سبک زندگی و طرز تفکر. دسته دوم، کتاب‌های مضر که کتاب‌هایی هستند که نه تناسبی با فرهنگ ما دارند نه نیازی را از جامعه‌ی امروز ما خصوصاً نسل جوانی که آینده‌ساز این کشور هست برطرف می‌کنند؛ و دسته‌ی سوم کتاب‌های خنثی؛ البته در بعضی از تعابیر ایشان گفتند این کتاب‌های خنثی اگرچه انتشارشان مشکلی ندارد اما از یک نظر این‌ها هم کتاب‌های مضر شاید تلقی بشوند. از این جهت که کتاب خنثی‌ای است که یک جوان، یک ایرانی وقت خودش را اختصاص می‌دهد به مطالعهی آن اما از مطالعه‌اش چیزی به دست نمی‌آورد. بنابراین از این جهت که وقت انسان را به خودش اختصاص داده و هیچ فایده‌ای و آورده‌ای برای انسان نداشته شاید بشود این کتاب‌های خنثی را هم به دسته‌ی کتاب‌های مضر ملحق کرد. اما کتاب‌های خنثی اگر موجب انس به کتاب‌خوانی بشود و باعث شود یک جوان آشنایی پیدا کند با مطالعه و عادت پیدا بکند به مطالعه و بعداً به سراغ کتاب‌های مفید و سودمند برود از این نظر میشود آن‌ها را کتاب‌های بلامانعی در نظر گرفت. رهبر انقلاب در بعضی از بازدیدهایشان از نمایشگاه و همین‌طور در بعضی از جلسات دیگری که با نویسندگان و ناشران و اهالی فرهنگ و هنر داشتند کتاب را تشبیه کردند به غذا؛ غذای روح؛ حتی جایی تعبیر نوشیدنی روح را به کار بردند. و گفتند کدام آدمی حاضر میشود که آگاهانه همان طور که غذا و نوشیدنی ناسالمی را برای جسم خودش استفاده نمی‌کند، حاضر میشود که غذای نامناسبی را برای روح خودش فراهم بکند؟ بنابراین اهمیت توجه و نظارت به محتوای کتاب‌ها هم برای ناشران، هم برای متصدیان فرهنگی از نظر ایشان بسیار قابل توجه و اهمیت است. * پنجاه سال توصیه به کتاب‌خوانی! دغدغه‌ی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی کار ترویج کتاب، سبک مطالعه، مطالعهی کتاب‌های خوب و ساختن کتابخانه فقط به سال‌های اخیر مربوط نمی‌شود. سوابق، مطالب و مدارکی وجود دارد که ایشان از دهه‌ها پیش به این امور توجه ویژه داشتند. در یکی از سخنرانی‌های دهه ۴۰ -که اخیراً آماده شده و انشاءالله به زودی منتشر خواهد شد- ایشان به اهمیت مسئله‌ی کتاب، به این‌که چرا جوانان ما کتاب نمی‌خوانند، و به این‌که عقب‌ماندگی مردم ما در آن سال‌ها ناشی از همین عدم مطالعه است، می‌پردازند و میگویند بصیرت اندک و کمی که در جامعه‌ی آن زمان وجود دارد ناشی از کمبود مطالعه و کمبود کتاب‌های خوب است. این سخنان مربوط به سال ۴۸ است و ایشان بعد از آن هم دائماً در مطالب مختلف، در کوران مبارزات که بسیاری از مبارزان و حتی اندیشمندان اسلامی در فکر مبارزات سیاسی و اجتماعی بودند، در کنار مسائل مربوط به مبارزات سیاسی، اجتماعی و تبیین مبارزات ائمه‌ی اطهار علیهم‌السلام برای برپایی حکومت اسلامی، توجه داشتند به این‌که مردم را به مطالعه و به کتاب‌خوانی تشویق و ترغیب کنند. من بخشی از این سخنرانی سال ۱۳۴۸ رهبر انقلاب را که در یکی از مساجد انجام شده است، برای شما میخوانم. توجه بکنید که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این سخنان را در حالی بیان کرده‌اند که که آن سال‌ها، دائماً تحت تعقیب مأموران امنیتی رژیم طاغوت بودند. مرور این چند سطر کمک می‌کند تا اهمیت موضوع مطالعه و کتاب را نزد ایشان بهتر درک کنیم. می‌فرمایند: «مطلبی که من لازم می‌دانم امروز عرض بکنم این است. مقدمه‌ی تمام آرزوهای عالم، مقدمه‌ی تمام رشدها، پیشرفتها، انقلابهای عالم یک اندازه روشنبینی عمومی است در سطح تمام طبقات. یک روشنبینی لازم است. آقایان! تا ما سر را در گریبان خودمان فرو برده‌ایم، جز منزل و زن و بچه‌مان از جایی خبر نداریم، خیلی زیاد باشد جز پول بازار از جایی اطلاع نداریم. تا وضع اینجور است، هیچ گونه امید اصلاحی، امید پیشرفتی، امید کمالی در اجتماع ما نیست. باید یک قدری آگاه شد، باید یک قدری روشن شد، باید از افکار دیگران یک قدری مایه گرفت. باید یک قدری مشق دیگران را خواند. یک قدری از منابع دینی خودمان باید مطلع شد و این مطلب ایجاب می‌کند حرفی را که من در بیشتر منبرها و در بیشتر مجالس و بیشتر کسانی که طرف شدن با آن‌ها در طول ایامی که تبلیغ می‌کردم گفتم این است آقایان سعی کنید خودتان را، فرزندانتان را با کتاب خواندن انس دهید. این مسئله خیلی مهم است، از بلاهای بزرگ اجتماع ما یکی این است که دست مردم به طرف کتاب دراز نمی‌شود. اصلاً بلد نیستند کتاب خواندن را. از من می‌پرسد آقا ما می‌خواهیم کتاب بخوانیم چه کار کنیم که کتاب یادمان بماند؟ مطلب در ذهنمان باقی بماند. اصلاً مثل این‌که یک آمادگی برای کتاب خواندن نیست. اصلاً بلد نیستند کتاب خواندن را. و این بسیار خطاست. خیلی گناه بزرگی است.» رهبر انقلاب بعد از این، اشاره می‌کنند به شمارگان کتاب‌ها؛ یعنی در همان سال ۴۸ هم میگویند چرا شمارگان کتاب‌ها در حد همین هزار و دو هزار بیشتر نیست و طلب می‌کنند از مخاطبین‌شان، از مردم‌شان، از انقلابیون که خودتان را، فرزندانتان را با کتاب خواندن انس بدهید. لذا از نظر رهبر انقلاب، توجه به مطالعه و کتاب خواندن برای افزایش درک عمومی، برای افزایش بصیرت عمومی که مقدمه‌ای باشد برای تحول در اجتماع، برای انقلاب اجتماعی، برای دگرگونی در جامعه است و این سخنان از رهبر انقلاب در سال ۱۳۴۸، نشان می‌دهد که از سال‌های دور تا امروز، ایشان همچنان بر مسئله‌ی مطالعه، انس با کتاب و کتاب‌خوانی توجه دارند و این مسئله در نظر ایشان اهمیت درجه‌ی اول دارد. * مردم هیچ فرصتی را از دست ندهند توصیه عمومی به مردم برای رفتن به سمت استفاده از وقت آزادشان برای مطالعه، از جمله مطالب مورد اشاره‌ی رهبر انقلاب در این بازدیدهاست. ایشان توصیه می‌کنند که مردم ما باید از وقت‌های کوچکی و کوتاهی هم که در بین برنامه‌های دیگر برایشان پیدا میشود برای مطالعه استفاده بکنند. در جریان یکی از بحث‌ها، به‌طور مشخص مثال زده بودند که گاهی اوقات در میان پخش یک برنامه‌ی تلویزیونی دقایق زیادی گاهی اوقات به آگهی اختصاص پیدا می‌کند، خب چندبار مگر این آگهی‌ها دیدنش ضرورت دارد و شخص می‌تواند در همین فواصل چند صفحه از کتاب را بخواند. جالب است که شما بدانید که ایشان نه فقط در مطالعهی کتاب، حتی در ادعیه و قرآن کریم هم به این نکته اشاره می‌کنند و میگویند گاهی اوقات بعضی جوانان و مردم ما به خاطر این‌که یک دعایی خیلی طولانی است و خیلی مفصل هست کنار میگذارند خواندن آن دعا را برای این‌که فکر می‌کنند که خب اگر وقت ندارند که همه‌ی این دعا را بخوانند پس بهتر است صرف‌نظر کنند. ایشان نگاهی در مورد دعا دارند که قبل از آنکه اصلاً دعا را یک وسیله‌ی نیاز و تقاضا و سؤال از خداوند بدانند، آن را وسیله‌ی معرفت‌افزایی می‌دانند. دعا را راه معرفت و آشنایی با معارف الهی و مکتب حیات بخش اسلام می‌دانند در آنجا توصیه می‌کنند که حتی اگر میشود دو صفحه از یک دعا را بخوانید، شب بعد یک صفحه‌ی دیگرش را بخوانید و رابطه‌ی خودتان را با مطالعهی دعا و قرآن کریم و همین‌طور کتاب‌های دیگر قطع نکنید. * کتاب‌خوانی، برای همه اهالی خانه یکی دیگر از توصیه‌های رهبر انقلاب در جریان بازدیدهایشان از نمایشگاه کتاب، مسئله‌ی ترویج کتاب‌خوانی برای کودکان و نوجوانان است. همین‌طور، مسئله‌ی اهمیت کتاب‌خوانی والدین برای کودکان و فرزندان خودشان که نمونه‌هایی از این رفتار، در خاطرات شخصی خودشان نیز هست. ایشان اهمیت ویژه‌ای قائلند برای کتاب‌های حوزه‌ی کودک و نوجوان هم از نظر محتوای مفید، هم از نظر توجه اولیاء به خواندن کتاب برای فرزندان و بارها در بیاناتشان به آن به اشاره کرده‌اند. همین‌طور ترویج کتاب‌خوانی در جمع خانوادگی. این هم از مسائلی است که بسیار مورد توجه و تأیید ایشان قرار گرفته است. * به قلبم فشار می‌آید... ایشان یک بار در جریان بازدید از نمایشگاه کتاب فرمودند که «من گاهی اوقات از این‌که مردم ما کم مطالعه می‌کنند یا اصلاً سبک مطالعه را بلد نیستند قلبم به فشار می‌آید». ببینید این تعبیر، تعبیر خیلی مهم و حساسی است. رهبر انقلاب در این جایگاه و با این مشغله‌ی کلان حکومتی، ناراحتی خودشان را از این‌که چرا مردم ما یا مطالعه نمی‌کنند یا اصلاً سبک مطالعهی درست را بلد نیستند با این تعبیر ابراز می‌کنند و چنین تأثری دارند. چرا که این مسئله را تا این حد مهم می‌دانند.