ده‌نمکی: خطر استفاده از بازیگران میلیاردی را نپذیرفتم
گفتگویی خواندنی با مسعود ده‌نمکی، کارگردان «زندانی‌ها» که فیلمش بعد از یک ماه تنها ۵/۲ میلیارد تومان فروش کرد را می‌خوانید.
جام جم: اوایل دهه ۸۰ «اخراجی‌ها ۱» اکران عمومی شد و پس از آن ده‌نمکی با ساخت ادامه اخراجی‌ها برای خود برندی شد که رکورد فروش تاریخ سینمای ایران را می‌شکست و سود زیادی را وارد چرخه سینما می‌کرد.
مسعود ده‌نمکی را کمتر کسی است که نشناسد! او با سابقه روزنامه نگاری که دارد امروز دیگر کارگردانی شده که سال‌ها پیش نگاه و ایده خاصی را وارد سینما کرد که کماکان مخاطبان خود را دارد. ده‌نمکی البته مخالفان سرسختی هم دارد، اما انگار برایش مهم نیست. او کار خودش را می‌کند و با وجود تمام انتقاداتی که سال‌هاست می‌شنود این روز‌ها هفتمین اثر سینمایی خود را با نام «زندانی‌ها» بر پرده اکران دارد. ده‌نمکی در این اثر سعی دارد تاثیر معنویات را بر زندگی زندانی‌ها نشان دهد و بنابراین در این فیلم از زندگی دانشجوی جوانی می‌گوید که قصد دارد برای پایان‌نامه‌اش روی زندانی‌های زندان قصر تحقیق کند. ده‌نمکی در مصاحبه پیش رو درباره شرایط کنونی سینما، شرایط اکران و جدیدترین اثرش می‌گوید.
شما بعد از ساخت سه‌گانه «اخراجی‌ها» فیلم کمدی نساختید و به سمت فیلم‌های اجتماعی رفتید و پیش‌بینی می‌شد فیلمسازی در همان ژانر را ادامه دهید. چرا این اتفاق افتاد و در شرایطی که گیشه سینمای ایران را فیلم‌های کمدی داغ کردند، شما اجتماعی‌ساز شدید؟
من در هر ژانری که فیلمسازی کردم نمک طنزش را هم حفظ کردم، اما در فیلم سینمایی «زندانی‌ها» از بچه‌های تئاتر بیشتر در نقش‌های اول استفاده کردم و در کل دوست داشتم تجربه جدیدی را کسب کنم و به ثبت برسانم. به هر حال با توجه به مسائل روز سینما فیلم لوباجتی (کم‌هزینه) مثل «زندانی‌ها» که بیانگر مفهوم «انتظار» است تجربه جدیدی برایم بود و از آنجا که می‌خواستم دیده شود نمکی از طنز را هم در آن قرار دادم.
پس به نظر خودتان کمدی متفاوتی ساختید؟
با توجه به کمدی‌هایی که این روز‌ها مرسوم شده و به نوعی دست‌شان در هر شوخی‌ای باز است، ما از این جهت کمدی متفاوتی ساختیم. در «زندانی‌ها» وقتی از اخلاق و مفاهیم معنوی حرف می‌زنیم متعاقبا شوخی‌هایی هم داریم که سطح متعارفی دارد که مردم می‌توانند آن را همراه خانواده‌هایشان ببینند.
در آستانه نیمه شعبان قرار داریم. با توجه به مفهوم «انتظار» که می‌گویید در فیلمتان نهفته است آیا می‌توان در «زندانی‌ها» به دنبال سینمای معناگرا بود؟
ببینید، سال‌ها پیش در بنیاد سینمایی فارابی بخشی راه‌اندازی شد به نام بخش معناگرا، به این معنا که هر اثر هنری که بخش‌های انسانی وجود آدمی را گسترش می‌داد و وجه مشخصه انسانیت را با سایر موجودات تفکیک می‌کرد، معناگرا تلقی می‌شد. بر همین اساس فیلم‌هایی با بودجه‌های دولتی در خصوص مفاهیم معنوی ساخته می‌شد که غالبا کسی هم آن‌ها را نمی‌دید!
اما من راه میانه را انتخاب و سعی کردم فیلمم هم برای مردم جذابیت داشته باشد و هم دربرگیرنده مفاهیم معنوی باشد که این اتفاقا کارم را سخت می‌کرد. از این جهت که در بیان طنزهایش هم باید حریم‌ها را رعایت کرد و هم خطوط قرمز اعتقادی را هجو نکرد.
از سوی دیگر ریسک استفاده از بازیگران میلیاردی را هم نمی‌توان پذیرفت. یعنی یا باید فیلمسازی تعطیل شود یا باید به سمت استفاده از بودجه‌های خاصی که میلیاردی را دارند، رفت یا باید به نسل جدید فیلمسازی اعتماد کرد. ما در ساخت زندانی‌ها ریسک کردیم که تا به امروز به نظر من جواب داده.
پس از میزان فروش فیلمتان در گیشه راضی هستید؟
در شرایط امروز فروش سه میلیاردی از قبل برای خودم قابل پیش‌بینی بود.
غالب فیلم‌هایی که اکران می‌شود، زیر یک میلیارد می‌فروشند و با توجه به این‌که فیلم ما از اخلاق حرف می‌زند، با مضمونی که داشت در میانه‌های جدول فروش بودن هم قابل قبول است. البته اگر شرایط اکران بهتر بود قطعا میزان فروش هم بالاتر می‌رفت. اگر تعداد سئانس‌ها به طور مساوی در کل کشور در اختیار همه فیلم‌ها قرار می‌گرفت شاید اتفاقات دیگری رقم می‌خورد که این منوط به ساماندهی در قسمت پخش، اکران و تبلیغات است.
تبلیغات در رشد فروش فیلم‌های سینمایی تا چه اندازه موثر است؟
یکی از روش‌های موثر معرفی و اطلاع‌رسانی فیلم به مخاطب تبلیغات است. تبلیغاتی که مدام از طریق رسانه‌های جمعی یا بیلبورد‌های شهری در معرض چشمان مخاطب قرار می‌گیرد آن‌ها را به سمت فیلم مورد نظر سوق می‌دهد و به همین دلیل صاحبان فیلم برای این‌که از رقبا عقب نمانند، مجبورند از ابزار تبلیغات به نحو احسن استفاده کنند.
وقتی فیلمی چند میلیارد بودجه برای تولید دارد بالطبع گرفتن بیلبورد‌های متعدد تبلیغاتی در سطح شهر هم برایش آسان است و رقابت کردن با آن برای بقیه دشوار می‌شود.
به نظر می‌آید فیلم سینمایی «زندانی‌ها» ویترین خوبی از بازیگران ارائه کرده است و می‌تواند به این طریق مخاطبان زیادی جذب کند!
بعضی‌ها معتقدند بازیگران این فیلم چهره تلویزیونی دارند که خب، طبیعی است. چون برای ژانر کمدی معمولا از بازیگران طنز شناخته شده استفاده می‌کنند و بازیگران کمدی هم همان چهره مرسوم طنز خودشان را به پروژه‌های مختلف می‌آورند.
این‌که فلان بازیگر در فلان سریال هم همین تیپ را بازی کرده، به نظرم قابل قبول نیست. شما لورل و هاردی را ببینید صد فیلم با موضوع مختلف بازی کرده‌اند حتی لباس‌شان هم عوض نشده. کسانی که چنین ایراداتی را به فیلم می‌گیرند سینما را خیلی نمی‌شناسند.
معمولا در فیلم‌های شما تم سیاسی پررنگی می‌بینیم، اتفاقی که در زندانی‌ها خیلی کم شده. مسائل روز سیاسی شما را به این نتیجه رسانده که محتاط‌تر فیلم بسازید؟
البته کنایه‌ها و نکاتی را در این فیلم هم گنجاندم که مردم متوجه آن شدند، اما به هر حال من نمی‌خواستم مفهومی به گستردگی انتظار، قربانی منازعات جناحی شود. دوست نداشتم جناح‌های مختلف تعابیر مختلفی از فیلمم داشته باشند و مفهومی که مدنظر خودم هست در آن بین گم شود. در این فیلم حرف سیاسی کمتر زده می‌شود و با سادگی‌ای که دارد، مخاطب همذات‌پنداری بیشتری با آن می‌کند. در آستانه نیمه شعبان قرار داریم، زندانی‌ها جزو معدود آثاری است که مستقیم به مفاهیم نگاه می‌کند و من با توجه به فضای موضوعی فیلم نمی‌خواستم تم سیاسی در این فیلم غالب باشد.
در حال حاضر فضای سینمای ایران را به چه شکل می‌بینید؟
به نظرم سینمای ایران به سمت ذائقه‌سازی بد برای مخاطب گام برمی‌دارد.
بیشتر توضیح می‌دهید!
این روندی است که آغاز شده و از طرف دیگر به نظرم مدیریت و نظارت بر مناسبات مالی سینما کمرنگ است و این به صنف برمی گردد. وقتی دستمزد‌های میلیاردی در سینما باب شد و کسی به نام بخش خصوصی و... به این مساله ورود نکرد زمینه برای ساخت فیلم‌های مستقل از بین رفت.
در این شرایط فیلم‌ها یا باید کمدی باشند که بفروشند یا بودجه‌های آن‌چنانی برای ساخت داشته باشند.
در پایان به عنوان کارگردان زندانی‌ها، خطاب به مخاطبان چه چیزی می‌گویید تا تشویق شوند و پای تماشای فیلم شما بنشینند؟
با یک طنز ساده هم می‌توان مخاطب را پای مفاهیم ارزشمندی نشاند. یک روز برای نمایش مقوله جنگ این اتفاق افتاد، یک روز برای آزادگان، یک روز برای بیان مفاهیم اخلاقی و امروز برای مفهوم انتظار.