تحلیل عطوان از سفر غیرمنتظره «بشار اسد» به تهران
این موضوع که رئیس‌جمهوری سوریه، تهران را به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود طی ۸ سال اخیر انتخاب کرده است، عمق روابط استراتژیک میان دو کشور و قرار گرفتن آن‌ها در یک سنگر در مقابله با تروریسم و طرح آمریکایی- غربی علیه منطقه، را نشان می‌دهد.
خبرگزاری تسنیم،:«عبدالباری عطوان» تحلیلگر مطرح جهان عرب و سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای «رای الیوم» در یادداشتی به اهداف و پیام‌های سفر غیرمنتظره «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه به تهران پرداخته است.
عطوان طبق روال سوالاتی در ابتدای یادداشت مطرح کرده است با این مضمون، سفر بشار اسد به تهران، که برای نخستین بار از زمان آغاز بحران انجام می‌شود، چه مفهوم سیاسی و نظامی دارد؟ آیا برای تبریک سالگرد انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته است؟ یا وضعیتی فوق‌العاده وجود دارد که نیاز به رایزنی و هماهنگی داشته است؟ با چه هواپیمایی به تهران رفته است؟
این تحلیلگر عرب نوشته است: اینکه بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه خودش برای تبریک به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب ایران- که آن را الگوی تشکیل کشوری قدرتمند و توانمند برای تحقق منافع ملت خود و «محافظت‌شده» در برابر مداخلات خارجی توصیف کرده است- به آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران به تهران برود، گامی است که به دلایل زیر تحولی استراتژیک و بی‌سابقه ارزیابی می‌شود:
نخست: این نخستین بار است که بشار اسد، از زمان آغاز بحران سوریه طی ۸ سال اخیر، دمشق را به مقصد پایتختی دیگر غیر از مسکو ترک می‌کند و همین امر بازتاب‌دهنده اعتماد (به وضعیت سوریه)، برقراری تدابیر امنیتی دقیق و بهبود پیدا کردن اوضاع سوریه در بیشتر زمینه‌ها است.
دوم: اینکه رئیس‌جمهوری سوریه انتخاب کرده است که تهران نخستین مقصد سفرش باشد، عمق روابط راهبردی میان دو کشور و قرار گرفتن آن‌ها در یک سنگر در مقابله با تروریسم و طرح غربی- آمریکایی در منطقه- طبق فرموده‌های رهبر معظم ایران- را نشان می‌دهد و پیامی برای آمریکا و اسرائیل است مبنی بر این که نیرو‌های ایرانی در سوریه باقی می‌مانند.
سوم: قدر مسلم آن است که این سفر به دلیل مهم بودنش، تنها با هدف تبریک صورت نگرفته بلکه برای هماهنگی درباره چگونگی برخورد با تهدید‌های اسرائیلی- آمریکایی، که دو کشور (ایران و سوریه) را هدف قرار می‌دهد و تدوین راهبردی برای مقابله با آن، انجام شده است.
چهارم: پاسخی «عملی» به همه ادعا‌هایی است که در برخی رسانه‌های ضد سوری منتشر شده؛ مبنی بر اینکه بشار اسد در کاخ خود «محاصره شده است» و بدون تدابیر امنیتی روسیه نمی‌تواند آن را ترک کند و به جایی غیر از مسکو برود.
موضوع قابل توجه این است که بشار اسد در جریان این سفر، همچنین دیداری کوتاه با «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری ایران ترتیب داد و طرف ایرانی، او را در جریان نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و ترکیه در «سوچی»، قرار داد؛ نشستی که از سه نشست مشابه گذشته با توجه به تحولاتی که پس از آن صورت گرفت به ویژه حمله شدید و بی‌سابقه رئیس‌جمهوری سوریه به «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه، بسیار مهم ارزیابی می‌شود. واضح است که اختلافاتی درباره «منطقه امن» پیشنهادی در شمال سوریه و همچنین آینده ادلب و دولت (خودمختاری)، که آمریکا برای تاسیس آن در شرق فرات تلاش می‌کند، وجود دارد و روسیه به دنبال عقب‌نشینی آنکارا از پذیرش «توافقنامه آدانا» بین سوریه و ترکیه و اصرارش بر اینکه این منطقه امن تحت نظارت خودش باشد، پیشنهاد کرده است برای حفظ امنیت در این منطقه امن به منظور پر کردن هر گونه خلأ ناشی از خروج آمریکا، به عنوان میانجی نقش‌آفرینی کند.
اینکه رئیس‌جمهوری سوریه از همتای ایرانی خود به صورت مستقیم و رو در رو، آنچه در نشست سوچی در جریان بود را بشنود مسئاله‌ای بسیار متفاوت با دریافت نامه‌هایی است که از طرف فرستاده‌ها، به صورت کتبی یا شفاهی منتقل می‌شود. از این‌رو می‌توان گفت: انجام چنین دیداری بین دو رئیس‌جمهور از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
مسئله دیگر، که نمی‌توان آن را در این مجال نادیده گرفت، اظهارات ژنرال «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در گفت‌وگویش با خبرگزاری «تسنیم» است. او در این گفتگو فاش کرد که پاسخ سوریه و ایران بر حملات اسرائیل این‌بار متفاوت از دفعات قبل خواهد بود. او همچنین تأکید کرد که محور مقاومت بیش از ۹۰ درصد از اهدافش در سوریه را محقق کرده است.
این اظهارات هم‌زمان با برخی اقدامات ایران بود از جمله رونمایی این کشور از زیردریایی‌ای که به نیروی دریایی پیوست و می‌تواند موشک‌های بالستیک شلیک کند و همچنین نمایش موشک جدیدی است که برد آن ۱۳۰۰ کلیومتر و مجهز به کلاهک‌های هوشمند است و افزون بر این، رزمایش دریایی سه‌روزه در تنگه هرمز، دریای عمان و اقیانوس هند. نمی‌دانیم چگونه بشار اسد به تهران سفر کرد؟ همان‌گونه که از ترکیب هیئت همراه او اطلاعی نداریم. همچنین مسیری که هواپیمای او پیموده است را نمی‌دانیم و اینکه آیا نظامی بود یا غیرنظامی؟ ولی آنچه می‌دانیم این است که او بدون هیچ‌گونه مانعی به دمشق بازگشته است و معمولا این سفر‌ها پس از پایان آن و بازگشت سالم رئیس‌جمهوری سوریه به پایتخت خود فاش می‌شود؛ همان‌گونه که وضعیت در سفر‌های گذشته به این نحو بود؛ چرا که آسمان سوریه ترافیک جنگنده‌های آمریکایی و غربی و علاوه بر این ده‌ها ماهواره جاسوسی است که گفته می‌شود آن‌ها حرکت مورچه بر روی زمین را دنیز رصد می‌کنند؛ لذا ملاحظات امنیتی در این مورد ضروری به نظر می‌رسد.
در پایان می‌گوییم که این سفر کوتاه، که گفته می‌شود سفر کاری یک‌روزه بود، سرعت بخشیدن به روند بهبود سیاسی و نظامی سوریه را نشان می‌دهد و چه‌بسا مقدمه‌ای برای سفر‌های دیگر (اسد) به پایتخت‌های عربی و بین‌المللی دیگر در آینده نزدیک باشد. آیا تونس، مقصد بعدی رئیس‌جمهوری سوریه برای مشارکت در نشست سران عرب در ماه آینده خواهد بود؟ این احتمال ضعیف است؛ چرا که اسد منتظر بازدید دیگران (از دمشق) است پیش از آنکه او (به کشور‌های دیگر) سفر کند... خداوند داناست.