ایران و سفر آسیایی ولیعهد سعودی

خبرگزاری تسنیم: محمد بن سلمان ولیعهد سعودی طی یک سفر دوره‌ای که رسانه های این کشور آن را بسیار مهم ارزیابی کردند به چند کشور آسیایی سفر کرد.

ولیعهد سعودی ابتدا به پاکستان سفر کرد، سپس به هند رفت و از آنجا نیز عازم چین شد. بن سلمان قرار بود به چند کشور دیگر از جمله مالزی و اندونزی نیز سفر کند که به دلایل نامعلوم لغو شد.

سفرهای دوره‌ای مانند این معمولا از سوی رهبران جهان مرسوم است و دارای اهداف و راهبردهایی در راستای ایجاد ائتلاف، اتحاد، تحکیم روابط و همچنین ارسال پیامهایی به رقبا یا کشورهای متخاصم است. سوالی که مطرح است این است که مهمترین اهداف سفر بن سلمان چه بوده و ارتباط آن با ایران چیست؟

محمد بن سلمان اولین مقصد سفر خود را اسلام آباد انتخاب کرد. کشوری بسیار مهم در جنوب آسیا که به واسطه داشتن مرزهای طولانی با ایران برای ما و ریاض به عنوان رقیب ایران در منطقه دارای اهمیت استراتژیک است.

برخی تحلیلگران حامی سعودی‌ها معتقدند که سفر بن سلمان به پاکستان با هدف دور کردن این کشور از ایران انجام شده است و محدود کردن مرزهای ایران به ویژه در شرایط تحریم‌های آمریکا انجام شده است. اما ما می‌دانیم که اقتصاد پاکستان با مشکلات بسیار زیادی مواجه است و عمران خان نخست وزیر این کشور طبق وعده های انتخاباتی خود تلاش می‌کند بخشی از چالشهایی که اسلام آباد با آن مواجه است را از طریق دریافت وام‌های کلان، سرمایه گذاری از کشورهای خارجی رتق و فتق کند؛ بنابراین نیاز مبرمی به پول عربستان دارد. در سفر دو روزه ولی‌عهد عربستان به پاکستان، دو کشور قرارداد سرمایه‌گذاری 20 میلیارد دلاری در حوزه‌های پتروشیمی، انرژی، معدن، پالایشگاه، انرژی‌های تجدیدپذیر، بخش خدمات و ورزش را امضا کردند.

عمران خان از معدود رهبران دنیا بود که در اجلاس داووس صحرا در ریاض شرکت کرد و طبق گزارش‌های رسانه‌ای، مبلغ هنگفتی معادل 6 میلیارد دلار نیز در همین سفر از عربستان به صورت وام و شاید هدیه دریافت کرد. اهمیت سفر عمران خان به ریاض از این جهت بود که به دنبال قتل فجیع جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول، بسیاری از مقامات سیاسی و چهره‌های مهم جهانی کنفرانس داووس صحرا را تحریم کرده بودند.

اگرچه سعودی‌ها وانمود کردند که سفر بن سلمان در جهت مقابله با ایران بود، اما به نظر می‌رسد مهمترین هدف او بازگرداندن وجهه تخریب شده خود نزد افکار عمومی جهان بعد از رسوایی قتل جمال خاشقجی است. انتخاب اسلام آباد به عنوان اولین مقصد این سفر نیز قدردانی از حضور عمران خان در ریاض در اوج بحران خاشقچی و فشارها علیه بن سلمان بود.

بعد از پایان سفر بن سلمان به اسلام آباد، ژنرال «آصف غفور» سخنگوی ارتش تاکید کرد سطح همکاری ها با ایران بسیار عالی است و از گسترش روابط با تهران در تمام سطوح خبر داد.

وی با اشاره به حمله تروریستی اخیر به اتوبوس سپاه پاسداران در زاهدان گفت: طرف‌های ثالثی هستند که به دنبال بر هم زدن روابط پاکستان و ایران هستند این در حالی است که به خوبی از حادثه تروریستی در استان سیستان و بلوچستان با خبر هستیم و برای تحقیق در این زمینه با تهران همکاری می‌کنیم.

ولیعهد سعودی بعد از سفر به پاکستان به دهلی نو و پکن رفت. دو کشوری که از شرکای سنتی ایران محسوب می‌شوند و در بحبوحه تحریم‌های آمریکا همواره روابط خود را با ایران حفظ کرده‌اند.

چین و هند از اقتصادهای بزگ جهان هستند که نیاز مبرمی به انرژی دارند و بیشتر نیازهای سوختی و انرژی خود را از خارج تامین می‌کنند.

یک مقام هندی اخیرا درباره فشارهای آمریکا برای قطع واردات نفت از ایران گفته، می‌خواهیم این موضوع را مطرح کنیم که هند برای نیازهای مصرفی خود و 83 درصد از نفتی که از منابع خارجی تامین می‌کند به شدت به نفع ایران وابسته است.

مقامات هندی می‌گویند که این کشور واردات نفت ایران را کاملا متوقف نخواهد کرد و چنین اقدامی غیرممکن خواهد بود. با این اوصاف دهلی نو همواره به دنبال متنوع کردن منابع تامین انرژی خود بوده است و عربستان و عراق از جمله این کشورها هستند. اما در عین حال باید گفت که ایران در رقابت با سایر تامین کنندگان، نفت ارزانتری نسبت به رقیبانش برای هند فراهم کرده و مدت اعتبار طولانی‌تری برای پرداخت پول خرید نفت و همچنین هزینه حمل رایگان محموله‌های نفتی را عرضه کرده است. نزدیکی جغرافیایی ایران به هند ویژگی منحصر به فردی به ایران برای کاهش هزینه‌های حمل و نقل صادرات نفت به این کشور فراهم کرده است. این مسائل باعث شده است پالایشگاههای نفتی هند خرید نفت از ایران را در هر شرایطی به دیگر کشورهای خاورمیانه ترجیح بدهند.

پکن آخرین مقصد سفر آسیایی ولیعهد سعودی بود. جاییکه محمد بن سلمان ضمن دیدار و گفتگو با شی جین پینگ رئیس جمهور این کشور و عقد قراردادهای تجاری به ارزش 10 میلیارد دلار از تمایل به تدریس زبان چینی در دانشگاههای عربستان سعودی خبر داد.

«ژو ژی کیانک» استاد مطالعات خاورمیانه دانشگاه شانگهای درباره سفر ولیعهد سعودی به پکن و تاثیرش بر روابط چین با ایران به شبکه الجزیره گفت: ایران و عربستان هر دو روابط نزدیکی با چین دارند. نمی‌توان سفر بن سلمان به پکن را سیاسی و استراتژیک قلمداد کرد اگر چه ممکن است مفاهیم سیاسی در بر داشته باشد.

شاید چین به دلیل ماهیت سیاست خارجی خود که در وابستگی شدید با رشد اقتصادی این کشور است، به دنبال برقراری تعادل میان روابط خود با تهران و ریاض باشد اما پکن همواره ایران را به عنوان یکی از متحدان منطقه‌ای خود در خاورمیانه قلمداد کرده است و بعید است به خاطر عربستانِ تحت حاکمیت بن سلمان بخواهد آسیبی به روابط استراتژیک خود با ایران بزند.

یک روز قبل از سفر بن سلمان به پکن، رئیس جمهور چین با علی لاریجانی رئیس مجلس ایران دیدار و گفتگو کرده بود. شی در این دیدار به لاریجانی گفته بود: "بدون توجه به تغییرات اوضاع منطقه ای و بین المللی، عزم و اراده چین برای توسعه شراکت استراتژیک با ایران بدون تغییر باقی خواهد ماند."

واقعیت این است که عربستان تحت حکومت بن سلمان در همین مدت کوتاه فجایع زیادی نظیر بازداشت غیرقانونی نخست وزیر لبنان، حمله نامشروع به یمن و کشتار مردم بیگناه این کشور و ماجرای قتل خاشقجی به بار آورده است. این مسائل هزینه متحدان این کشورها برای حمایت از عربستان سعودی را بالا برده است. حتی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز به خاطر حمایت از ولیعهد سعودی از سوی کنگره این کشور و جامعه جهانی شدیدا تحت فشار قرار گرفته است. کشورهایی مثل چین یا هند اگرچه تمایل دارند از منافع اقتصادی روابط با عربستان سعودی بهره ببرند اما همزمان تلاش می‌کنند فاصله خود را نیز با این کشور حفظ کنند.

در پایان باید گفت، اگرچه ظاهرا هدف بن سلمان از این تور آسیایی پیگیری سیاست نگاه به شرق و ایجاد اتحادهای جدید بود اما در واقع هدف اصلی ولیعهد سعودی ترمیم وجهه آسیب دیده خود در ارتباط با قتل جمال خاشقچی و یا فاجعه جنگ یمن است.