چگونه رهبر انقلاب نسبت به مشکلات معیشتی مردم بی توجه نیست؟

خبرگزاری فارس: اندیشمندانی مانند جان رالز، آرتور میلر و... بر این عقیده اند که سکوت، بی تفاوتی و انفعال دولت‌ها و حکومت‌ها در قبال شرایط بغرنج اقتصادی مردم، منجر به ایجاد شکاف ملت-حکومت می‌شود و احساس ناخرسندی و نارضایتی در میان توده‌های جامعه ایجاد می‌کند. [۱]رهبر انقلاب، اما بار‌ها اقتصاد را «مسئله اول کشور» معرفی کرده اند؛ آیت‌الله خامنه‌ای با تقسیم مشکلات اقتصادی به «چالش‌های درونی و ساختاری اقتصاد کشور» و «مسائل ناشی از تحریم‌های ظالمانه آمریکا» معتقدند در مواجهه با هر یک از این دو بخش، راه‌حل‌های خردمندانه‌ای را باید به کار بست که نتیجه آن، گره‌گشایی پایدار از زندگی مردم و ناامید شدن دشمن از اثرگذاریِ حربه تحریم باشد. [۲]رهبر انقلاب قصد کتمان حقایق را نداشته و خود معترف به این واقعیت تلخ است که مردم در سال‌های جاری شرایط مالی و اقتصادی بدی را تجربه می‌کنند ایشان با هدف رفع معضلات پیش رو، ضمن ریشه یابی این شرایط سخت به مهم‌ترین علل بروز این شرایط اشاره می‌کنند: «ما امروز دچار مشکلیم، نمی‌شود مشکلات مردم و گلایه‌های مردم را نادیده گرفت؛ مسئولین باید جدّی بگیرند. مسئله‌ی بیکاری مهم است، مسئله رکود مهم است، مسئله گرانی مهم است؛ این‌ها مسائلی است که وجود دارد.» [۳]رهایی از شرایط نامساعد اقتصادی که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، در نگاه آیت الله خامنه‌ای «یک انتظار به حق» توصیف می‌شود؛ انتظاری که از حق اولیه برخورداری از «رفاه عمومی» سرچشمه می‌گیرد. ایشان صراحتا به این موضوع اشاره می‌نمایند: «انتظار به‌حقّ مردم ما، این است که از یک اقتصاد شکوفا برخوردار باشند، رفاه عمومی باشد، طبقه ضعیف از وضعیّت غیر‌قابل قبول خارج بشود، از مشکلات نجات پیدا کند؛ این‌ها انتظارات مردم ما است و این انتظارات به‌حق است.» [۴]مطابق با بند ۶ اصل دوم قانون اساسی، جمهورى اسلامى، نظامى است بر پایه ایمان، کرامت و ارزش والاى انسان؛ پیرو همین اصل مهم سر منشا «به زیستی مردم در مسائل مادی» به شاخص مهم عزتمندی ملت درگفتمان رهبر انقلاب باز می‌گردد. در اصل دوم قانون اساسی، یکی از راه‌های تحقق کرامت انسانی «نفى هر گونه ستمگرى» معرفی شده و از سوی دیگر مطابق با اصل ۱۰۹ قانون اساسی یکی از شرایط و صفات رهبر، عدالت است؛ رهبر انقلاب با الهام از این اصول مصرح درقانون، نسبت به سطح زندگی مردم ازخود حساسیت نشان می‌دهند.

به یاد آوریم که انقلاب اسلامی، انقلاب مظلومان و مستضعفان علیه دستگاه جور، ظلم و بی عدالتی بود که در بهمن ۵۷ به بار نشست؛ بر این اساس جای تعجب نیست که در کلام امام و رهبری صاحبان اصلی این انقلاب همین طبقات محروم جامعه معرفی می‌شوند [۵]و شاخص‌های «معیشت مردم» و «توجه به مستضعفین و رفع فقر» درکنار محور‌های مهمی، چون «استقلال کشور»، «تدین و پایبندی به مبانی اسلامی»، «مبارزه با استکبار و زورگویی»، «مسئله‌ی فلسطین»، به عنوان «خطوط اصلی انقلاب» یاد می‌شود. [۶]بر این اساس رسیدگی به مشکلات و معضلات اقتصادی مردم از سوی رهبر انقلاب امری قابل پیش بینی و طبیعی است که موارد متعددی از اقدامات عینی و ملموس ایشان در ذیل مورد بازکاوی قرار می‌گیرد:

الف) بر پایه اصل ۱۱۰ قانون اساسی نیز یکی از وظایف و اختیارات رهبر نظارت بر حسن اجراى سیاست هاى کلى نظام می‌باشد؛ بر همین اساس رهبر انقلاب به حکم اختیارات قانونی خود، مکلف به نظارت بر حسن اجرای این سیاست‌ها در کلیه عرصه‌ها از جمله عرصه‌های مرتبط با امور اقتصادی و سطح معیشت مردم است. در اینجا به اهم این سیاست‌ها اشاره می‌کنیم:

در بند ۹ سیاست‌های کلی سلامت [۷]توسعه کمی و کیفی بیمه‌های بهداشتی و درمانی با هدف «پوشش کامل نیاز‌های پایه درمان توسط بیمه‌ها برای آحاد جامعه و کاهش سهم مردم از هزینه‌های درمان تا آنجا که بیمار جز رنج بیماری، دغدغه و رنج دیگری نداشته باشد» مورد تاکید قرار گرفته است.

در بند ۱ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی [۸]«تأمین شرایط و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط.» مورد اهتمام است.

وفق بند ۶ سیاست‌های کلی نظام اداری [۹]«رعایت عدالت در نظام پرداخت و جبران خدمات با تأکید بر عملکرد، توانمندی، جایگاه و ویژگی‌های شغل و شاغل و تأمین حداقل معیشت با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی» در دستورکار می‌بایست قرار گیرد.

دربند ۸ همین سیاست‌ها «حفظ کرامت و عزت و تأمین معیشت بازنشستگان و مستمری بگیران» به طور ویژه مورد تاکید قرار گرفته است.

بند ۳ سیاست‌های کلی ابلاغی توسط مقام معظم رهبری در بخش مسکن [۱۰]براهمیت «برنامه­ریزی دولت در جهت تامین مسکن گروه‌های کم درآمد و نیازمند و حمایت از ایجاد و تقویت موسسات خیریه و ابتکار‌های مردمی برای تامین مسکن اقشار محروم» تاکید می‌کند.

در بند ۹ سیاست‌های کلی نظام درحوزه خانواده [۱۱]ارتقاء معیشت و اقتصاد خانواده‌ها با توانمندسازی آنان برای کاهش دغدغه‌های آینده آن‌ها درباره اشتغال، ازدواج و مسکن» مورد توجه است.

ب) مطالبه‌گری رهبر انقلاب نیز از مسئولان کشور برای حل مشکلات اقتصادی و معیشت مردم یک مطالبه جدی است؛ همان گونه که رهبر فرزانه انقلاب گوشزد می‌کنند خلاصی از شرایط سخت معیشتی امروز با تلاش عادی محقق نخواهد شد؛ لازمه این مهم، مجاهدت‌های جدی‌ای است که در حکم بزرگترین مبارزات با جبهه استکبار قلمداد می‌شود: «مسئولان دولتی و بخش‌های مختلف باید برای ایجاد اشتغال و مبارزه با فساد و باز کردن گره‌های امور معیشت مردم و رونق دادن به اقتصاد کشور، حقیقتاً کار و تلاش کنند. هر کس در این زمینه‌ها مجاهدت و کار کند، بزرگ‌ترین مبارزه را با آمریکا کرده است.» [۱۲]از میان مسئولان دولتی برخی از آن‌ها در صف مبارزه قرار دارند که از منظر رهبر انقلاب عبارت اند از: مسئولان وزارت اقتصاد، بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه، وزارت صنعت و وزارت کشاورزی. [۱۳]ایشان به منظور بالابردن ضریب موفقیت دست اندرکاران امر توصیه می‌کنند: «چه داخل دولت، چه خارج از دولت همه باید با این تیم هماهنگ باشند؛ علی‌الخصوص برنامه‌های تبلیغاتی صداوسیما باید با این تیم هماهنگ باشد.» [۱۴]ج) در منظر رهبر انقلاب یکی از علل اصلی عارض شدن تنگنا‌های مالی و سایه انداختن آن بر معیشت مردم، عدم توجه به تولید داخلی است؛ این اتفاق منجر به بروز عوارض متعددی در جامعه می‌شود که سختی درگذران امور زندگی یکی از آنهاست؛ «وقتی تولید داخلی خوابید، همین وضعی پیش می‌آید که امروز هست: جوان ما بیکار می‌شود، اشتغال ما کم می‌شود، رکود بر کشور حاکم می‌شود، وضع زندگی و معیشت مردم دشوار می‌شود.» [۱۵]در گفتمان رهبری مساله تولید به عنوان «یکی از راه‌های نجات» شرایط کنونی معرفی می‌شود. [۱۶]در عرصه اشتغال سوای امر تولید، مهمترین سفارشات رهبر انقلاب خطاب به مسئولان دولتی را می‌توان درمواردی نظیر لزوم کمک کردن به کسانی که یک حرکت اقتصادی را شروع می‌کنند، برنامه ریزی جهت بهبود فضای کسب و کار عموم مردم، ایجاد فضای ثبات و آرامش برای فعالیت‌های اقتصادی ملت و... خلاصه کرد. [۱۷]پس می‌توان گفت: لُب کلام سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، تکیه بر تولید داخلی است که مرتبط است با حل مشکل معیشت مردم.

د) رهبر انقلاب همچنین مخالف جدی باعلاج‌های مقطعی و غیرنافعی چون «پول پخش کنی» برای گذر از شرایط نا به سامان اقتصادی موجود اند؛ ایشان ضمن تاکید بر رفع ریشه‌ای مساله ابراز می‌دارند: «ممکن است منابع داخلی کم باشد، امّا انسان مشاهده می‌کند که در درون کشور افرادی هستند، جریاناتی هستند که این منابع را ظالمانه می‌بلعند؛ این دلّال‌بازی‌ها، این انحصارطلبی‌هایی که در زمینه‌ی مسائل مادّی، در تجارت و ... وجود دارد، مانع پیشرفت کشور است. ما دائم تأکید می‌کنیم به تولید داخلی، فلان دلّال وارداتچی، چون برخلاف منافعش است، می‌رود از طُرُق مختلف کارشکنی می‌کند و انسان می‌بیند [کار]به نتیجه نمی‌رسد. رسیدگی به معیشت مردم فقط این نیست که ما پول پخش کنیم؛ نگاه کردن به این بخش‌های مضر و خطرناک و جلوگیری از آنها، جزو مسائل مهم است. ما این را به مسئولین کشور با خصوصیّات، گاهی با جزئیّات در مجالس کاری تذکّر داده‌ایم، تأکید کرده‌ایم، باز هم تأکید می‌کنیم؛ این‌ها حرف‌هایی است که ما با مسئولین داریم.» [۱۸]ه) یکی از راهکار‌های رهبر انقلاب جهت برون رفت از وضعیت نامساعد اقتصادی امروز، رسیدگی جدی به مشکل بانکها، نظام بانکی و مشکل نقدینگی است؛ ایشان در دیدار با مسئولان ذیربط ایجاد یک کارگروه دانا حساس پرکار، خطرپذیر و شجاع و فعال شبانه‌روزی متشکل از عناصر جهادی و مبتکر؛ ذیل ستاد مقابله با تحریم یا ستاد اقتصاد مقاومتی را اجتناب ناپذیر دانسته اند [۱۹]؛ مهم‌ترین تکلیف این کارگروه به زعم آیت الله خامنه‌ای مهار نقدینگی است: «نقدینگی را مدیریت کنید؛ افزایش نقدینگی و رها کردن آن خطاست.» [۲۰]و) یکی دیگراز راهکار‌های رهبر انقلاب جهت برون رفت از وضعیت نامساعد اقتصادی امروز، ضرورت نظارت جدی بر مبادلات مالی برای جلوگیری از عملیات مخرب دشمن است؛ مهم‌ترین عرصه‌های این راهکار در مواردی از قبیل: مقابله با قاچاق، پولشویی [۲۱]، واردات بی‌رویه، اخلالگران بازار ارز، خرابکاری در بازار اقلام حیاتی مصرف کنندگان [۲۲]مراقبت از یا سوء استفاده از ارز دولتی و... قابل رهگیری است.

ز) یکی از دلایل اصلی توجه رهبر انقلاب به موضوع شرایط طاقت فرسای اقتصادی امروز، به گره خوردن این قضیه با محوراقتصاد مقاومتی بازمی گردد. از منظررهبر انقلاب یکی از اصلی‌ترین مسائل در اقتصاد مقاومتی، «گشایش اقتصادی و بهبود معیشت مردم» است. [۲۳]امروزه مردم کشورمان با پوست و گوشت خود جنگ اقتصادی دشمن را احساس می‌کنند؛ بی تردید درجنگ اقتصادی، قربانیان اصلی مردم اند. درحقیقت جبهه مقابل انقلاب اسلامی با استفاده از اهرم‌های اقتصادی ظالمانه و با فشار وارد آوردن بر مردم در امور مالی تلاش می‌کند تا آن‌ها را از همراهی با حکومت اسلامی بازدارد؛ در چنین شرایط حساسی خالی گذاشتن میدان تقابل یک خطای راهبردی است؛ حضور همدلانه و یاریگرانه مسولان نظام می‌تواند قوت قلبی برای مردم بوده و آن‌ها را به ادامه دادن مسیر انقلاب امیدوارکند. به همین دلیل است که رهبر انقلاب ضمن پافشاری بر «هماهنگی رؤسای سه قوه، جهت تداوم و اثرگذاری بهتر و بیشتر»، بیان می‌کنندکه «آن‌ها (مسئولان) به مسئله‌ی معیشت مردم یک اهتمام ویژه مصروف کنند؛ امروز مهم‌ترین کار و اولویّت این است، چون دشمن روی این متمرکز است؛ معیشت طبقات ضعیف. مشکلاتی که برای طبقات ضعیف در امر معیشت پیش می‌آید، جزو اساسی‌ترین کار‌ها است برای مسئولان کشور، مسئولان دولتی، عمدتاً مسئولان دولتی؛ این مهم‌ترین کار‌ها است.» [۲۴]این دغدغه رهبر انقلاب در خصوص هماهنگ سازی قوای سه گانه در امر معیشت مردم در راستای اصل ۵۷ قانون اساسی صورت می‌پذیرد؛ در این اصل صراحتا گفته می‌شود قواى سه گانه مقننه، مجریه و قضائیه زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت فعالیت می‌کنند. توجیه مردم در خصوص شرایط «رخنه اقتصادی» دشمن توسط مسئولان دولتی، ضرورتی انکار ناپذیر است. در این شرایط آنچه از سوی رهبر انقلاب موضوعیت دارد دو نکته است؛ اول تزریق روحیه امید به مردم در راستای گذر از وضعیت موجود و دوم انتقال این نکته که عبور از این وضعیت نیازمند همراهی مردمی است و مسئولان بدون صبوری و مقاومت قهرمانانه ملت راه به جایی نخواهند برد. [۲۵]در آخر باید گفت:آنچه مسلم است اینکه قدرت اجرایی رهبری خصوصا در امور اقتصادی بر مبنای قانون اساسی، محدود است؛ اما با وجود همین محدودیت ها، ایشان احساس تکلیف نموده و دلسوزانه توصیه‌هایی را هم به مسئولین و هم به مردم به منظور گذار از شرایط نامساعد اقتصادی موجود ارائه نموده اند.

[۱]پولادی، کمال، تاریخ اندیشه سیاسی در غرب، ص. ۸۹

[۲]جلسه سران قوا در حضور رهبر انقلاب درباره مسائل اقتصادی کشور ۱۹/۰۷/۹۷

[۳]بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی ۲۷/۱۱/۹۵

[۴]بیانات در حرم مطهر رضوی ۱/۱/۹۴

[۵]بیانات در خطبه‌های نمازجمعه ۱۳۷۸/۳/۱۴

[۶]دیدار دبیر و کارشناسان دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با رهبر انقلاب ۱۴/۱۱/۹۴

[۷]ابلاغی مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۸/۱/۹۳

[۸]ابلاغی مقام معظم رهبری در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۳۹۲

[۹]ابلاغی مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۴/۱/۸۹

[۱۰]ابلاغی مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۹/۱۱/۸۹

[۱۱]ابلاغی مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۳/۶/۹۵

[۱۲]بیانات در دیدار اعضای ستاد‌های نمازجمعه ۵/۵/۸۱

[۱۳]بیانات در تاریخ ۲۴/۴/۹۷

[۱۴]بیانات در تاریخ ۲۴/۴/۹۷

[۱۵]بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۱۱/۵/۹۵

[۱۶]بیانات در تاریخ۷/۶/۹۷

[۱۷]بیانات در تاریخ۷/۶/۹۷

[۱۸]بیانات در دیدار مردم قم ۱۹/۱۰/۹۷

[۱۹]بیانات در تاریخ ۲۴/۴/۹۷

[۲۰]بیانات در تاریخ۷/۶/۹۷

[۲۱]بیانات در تاریخ ۲۴/۴/۹۷

[۲۲]بیانات در تاریخ ۷/۶/۹۷

[۲۳]نامه رهبر انقلاب به رئیس‌جمهور درباره الزامات اجرای برجام ۲۹/۷/۹۴

[۲۴]بیانات در دیدار مردم قم ۱۹/۱۰/۹۷

[۲۵]بیانات در تاریخ ۲۴/۴/۹۷