ابراهیم متقی: اشتباه مصدق را در برجام تکرار کردند

خبرگزاری مهر: ابراهیم متقی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در نشست تحلیلی بر کج‌روی‌های پهلوی که صبح امروز (یکشنبه) در موسسه انقلاب اسلامی برگزار شد، گفت: ابتدا اگر بخواهیم در مورد دوره پهلوی سخن گوییم، باید از پهلوی اول سخن بگوییم. باید بدانیم که رضا شاه به صورت یک اسیر جنگی از کشور خارج شد. متاسفم که بگویم کسی که خود در راس ایجاد یک حکومت بود هیچ دیدی نسبت به روابط بین‌الملل نداشت.

وی همچنین افزود: وقتی محمدرضا به قدرت می‌رسد، مشاهده می‌کند که انگلیس و آمریکا پدرش را از کشور اخراج کردند. این خود باعث ایجاد نوعی ترس در او می‌شود، بنابراین نمی‌تواند مدیریت خوبی داشته باشد. وی همچنین در «کتاب پاسخ به تاریخ» خود نیز بخشی را به علل سقوط خود توسط آمریکا اختصاص می‌دهد.

متقی همچنین افزود: قبل از انقلاب هم افرادی بودند که می‌گفتند ما بدون غرب هیچ هستیم و هیچ عملی را نمی‌توانیم انجام دهیم. محمد رضا پهلوی هم دچار چنین مشکلی بود. از سویی بی اعتماد بود و از سویی روش اطاعت را پیش گرفته بود. نگاه رضا پهلوی هم این بود که می‌خواست سیاست الحاقی در پیش بگیرد و به خاطر همین سیاست، به آلمان اعلام جنگ کرد.

وی همچنین افزود: این نگاه باعث شد که برای کنترل دربار و مردم از سرویس‌های اطلاعاتی خارجی استفاده کند. البته دغدغه و نگرانی نسبت به روس و انگلیس داشت و به همین دلیل کار کردن با آمریکای‌ها برایش راحت‌تر بود. به همین دلیل هم آمریکایی‌ها پس از اشغال ایران، سعی در سر و سامان دادن به ژاندارمری کردند.

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران همچنین افزود: امروز تحریم‌ها هم در کنش‌های بین المللی و اقتصادی ما تاثیر دارد، ولی واکنش ما در برابر آن مهم است. این تحریم‌ها برای مقام معظم رهبری هم قابل درک بود و ایشان با روش شناسی و معرفت شناختی و با ایجاد مواردی همچون اقتصاد مقاومتی و... در جهت بی اثر سازی این تحریم‌ها بر آمدند.

متقی همچنین افزود: امروز در موضوعات روابط بین الملل در جهان، نوعی عقلانیت راهبردی و تقسیم‌بندی جهانی بین استعمارگران وجود دارد. شاه در این دوران شرایط بسیار سختی را داشت. ایران در فضای قدرت قرار داشت، ولی در آن تمرکز قدرت مشاهده نمی‌شد. مصدق هم زمانی تصور می‌کرد که ترومن در حال پیاده سازی تئوری آمریکا در ایران است. در اسناد ساواک هم موجود است که زمانی که آمریکایی‌ها لاف دوستی می‌زدند، در عین حال در حال زدن زیر آب مسئولین آن دوره بوده‌اند. امروز همان اشتباه مصدق را مسئولین ما در مذاکرات هسته‌ای و برجام انجام دادند. این موضوع باعث می‌شود که طرف درگیر در توافق دیگر نتواند به راحتی و با اتکا به خود از توافق خارج شود.

وی افزود: شاه در اصل هیچ نگاه واقع بینانه‌ای نسبت به انقلاب شاه و ملت نداشت. او واقف بود که تغییر جامعه منجر به تغییر فضای سیاسی کشور می‌شود.

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران همچنین افزود: در این زمان هم رهبری می‌گویند که هر تصمیمی می‌خواهید در مورد اف‌ای تی اف و ... بگیرید، ولی باید تصمیمتان متکی به اراده خودتان باشد نه تهدید‌های خارجی. شاه می‌گفت که همیشه وقتی هایزر می‌خواست به ایران بیاید از یک ماه قبل با من هماهنگ می‌کردند، ولی بار آخر آمد و ما یک ماه بعد فهمیدیم. امروز هم شما باید بدانید تمام خط‌ها از یک نقطه آغاز شده است. آن نقطه همان دست نشانده بودن شاه بود که گذاشته شد و کم کم ابتکار عمل از دست شاه خارج شد.

متقی همچنین تاکید کرد: امروز ما در حال بررسی شاه هستیم تا بتوانیم درس بگیریم. مخصوصا در این برهه زمان که توهمی راهبردی در کشور ایجاد شده است که ما اگر با غرب ارتباط داشته باشیم، مشکلاتمان حل می‌شود در حالی که پیش از ما کسانی چنین وهمی داشتند و کار به جایی نبردند.