سوپراستار‌های سینمای ایران چند سیمرغ دارند؟

خبرگزاری مهر:در نیمه دوم دهه هفتاد پنج بازیگر پا به عرصه گذاشتند که خیلی زود عنوان «سوپراستار» گرفتند؛ هدیه تهرانی، مهناز افشار، بهرام رادان، محمدرضا گلزار و محمدرضا فروتن.

برای آن‌ها فقط چند فیلم کافی بود تا خودی نشان دهند و تصویرشان روی جلد مجلات برود و خبر‌های زندگی‌شان نقل برخی محافل شود. تفاوتشان با دیگر چهره‌های نوظهور، استمرار در حرفه بازیگری، آن‌هم در سطح اول است. این بازیگران چه مسیری طی کرده‌اند و آیا همچنان بازارشان رونق دارد؟

مناسبت این گزارش برگزاری جشنواره سی هفتم فیلم فجر و حضور چهار نفر از این ترکیب ۵ نفره در فیلم‌های راه یافته به این رویداد است (در غیاب محمدرضا گلزار که امسال در دو فیلم «رحمان ۱۴۰۰» و «ما همه با هم هستیم» ایفای نقش کرد و هیچکدام به جشنواره فجر نرسید).

لیلا حاتمی هم می‌توانست در این گزارش باشد؛ او سال ۷۵ ردای ستاره به تن کرد و همچنان ستاره مانده، ولی مسیری که پیش گرفت متفاوت از مسیر گیشه بود و از همان ابتدا در فیلم‌های خاص بازی کرد. سهم او تا به امروز از جشنواره فجر دو سیمرغ بوده است و امسال هم با «مردی بدون سایه» در جشنواره حضور دارد.

هدیه تهرانی

چند سیمرغ دارد؟ یک سال بعد از ورود به سینما صاحب سیمرغ شد. این اتفاق برای هدیه تهرانی سال ۷۷ و با «قرمز» فریدون جیرانی رقم خورد. او در جشنواره بیست و چهارم دبل کرد و به خاطر بازی در «چهارشنبه‌سوری» اصغر فرهادی بار دیگر به سیمرغ دست یافت. در جشنواره سی‌وهفتم تهرانی با دو فیلم پا به رقابت گذاشته است؛ یکی «روز‌های نارنجی» اولین ساخته آرش لاهوتی که به جشنواره سال قبل نرسید و امسال بعد از کلی گذشت و گذار در فستیوال‌های جهانی برای رقابت در بخش فیلم‌های اول پذیرفته شد. دیگر فیلم او «مسخره‌باز» است که همایون غنی زاده کارگردانی‌اش کرده است.

شانس سیمرغ دارد؟ در «روز‌های نارنجی» تهرانی نقش زنی میان‌سال از طبقه کارگر را بازی می‌کند که حالا در قامت کارفرما قرار است بخش تازه‌ای از توانایی‌های خود را اثبات کند؛ شمایلی نه‌چندان بکر برای بازیگران زن ایرانی که حالا تهرانی در قامت آن تصویری نسبتا متفاوت از سیمای آشنای خود در ذهن مخاطب ارائه کرده است. در «مسخره‌باز»، اما او با تیپ و ظاهری کاملا متفاوت ظاهر شده است. تجربه‌ای که به‌واسطه نگاه خاص همایون غنی‌زاده به سینمای متفاوت و فانتزی، سبب درخشش ویژه بازیگرانش نیز شده است. دو تجربه کاملا متفاوت تهرانی در این دو فیلم البته بعید است چندان به مزاق داوران فجر، خوش بنشیند و طعم تازه‌ای داشته باشد.

مسیر فعالیت: به‌خوبی قدر موقعیتی که در «سلطان» مسعود کیمیایی نصیب اش شده بود را دانست. تهرانی خیلی زود محبوب مخاطبان سینما شد. به‌طور همزمان منتقدان هم بازی‌اش را تحسین می‌کردند. او بلد بود چطور از موقعیت پیش‌آمده محافظت کند و اجازه ندهد به آن خدشه وارد شود؛ بنابراین با بازی در «غریبانه»، «قرمز»، «شوکران»، «سیاوش»، «پارتی» و ... محبوبیتش را بین خاص و عام گسترش داد. تهرانی کمی بعد در فیلم‌های بازاری نیز بازی کرد؛ این فیلم‌ها وزن کارنامه‌اش را پایین آوردند، اما محبوبیت او پیش عامه مخاطب را دوچندان کردند.

هدیه تهرانی در دوره‌ای فقط نقش‌های خاص بازی کرد و چندی بعد به شکلی خودخواسته تصمیم گرفت برای مدتی از سینما دور شود که البته این مساله تا اندازه‌ای به ضررش تمام شد، چون در طول چندسال دوری تهرانی از سینما هم چهره‌های تازه نفس‌تر و جوان تری وارد شدند و هم با بالاتر رفتن سن و سال و تغییر ظاهر وی پیشنهاداتی که تهرانی انتظارش را داشت کمتر به او داده می‌شد.

هدیه تهرانی از اواسط دهه ۷۰ تا اواسط دهه ۸۰ به عنوان سوپراستار زن سینمای ایران نقش زنان قدرتمند و مقاومی را ایفا می‌کرد که زیر بار حرف زور نمی‌روند و تلاش می‌کنند یک تنه گلیمشان را از آب بیرون بکشند که همین نکته در مقابل نقش‌هایی منفعلی که بقیه ستارگان زن سینما و تنها با تکیه بر زیبایی ظاهری شان ایفا می‌کردند محبوبیت تهرانی را چند برابر کرد، اما غیبت چندساله او از سینما باعث کم رنگ شدن این پرسونا شد در حالی که او همچنان تلاش می‌کند این ویژگی‌ها را در انتخاب‌هایی که دارد، حفظ کند.

موقعیت در گیشه: برای مخاطبان پیگیر، فیلم‌های هدیه تهرانی همچنان وسوسه‌برانگیز است، اما نسل جدید دنبال چهره‌های دیگر هستند و مدت‌ها است که دیگر نام این بازیگر باعث رونق گیشه نمی‌شود.

بهرام رادان

چند سیمرغ دارد؟ رادان از معدود بازیگرانی است که خیلی زود مهر تائید داوران جشنواره فجر را مقابل نام خود دید. این اتفاق در سه سال ابتدایی آغاز مسیر بازیگری و با «شمعی در باد» رقم خورد و طولی نکشید که با «سنتوری» تکرار شد و دومین سیمرغش را به دست آورد. رادان از بازیگران پرکار جشنواره امسال است، اما تفاوت اصلی رادان با دیگران این است که در هر سه فیلم نقش اصلی بازی کرده: «آشفتگی» فریدون جیرانی، «ایده اصلی» آزیتا موگویی و «سونامی» میلاد صدرعاملی.

شانس سیمرغ دارد؟ آن‌طور که شنیده می‌شود، «آشفتگی» و «سونامی» پرچالش‌ترین نقش‌های رادان در چند سال اخیر هستند. در اولی نقش نویسنده‌ای را بازی می‌کند که درگیر اتفاقات هولناکی می‌شود و در دومی ایفاگر یک کاراته‌کار است که در آستانه قهرمانی به دلیل مصلحت ملی شکست می‌خورد.

مسیر فعالیت: سال ۷۹ سه فیلم بازی کرد که «شور عشق» و «آبی» با مختصات گیشه ساخته‌شده بودند، اما «آواز قو» یک فیلم معترض اجتماعی است و بهرام رادان به خاطر آن نامزد دریافت تندیس جشن خانه سینما شد. این یعنی انتخاب رادان از همان ابتدا متنوع بوده. میانگین کارنامه‌اش ۲ فیلم در سال است.

موقعیت در گیشه: رادان همچنان نقش جوان اول بازی می‌کند. بررسی فروش فیلم‌های او نشان می‌دهد همچنان قدرت کشاندن مخاطب به سینما را دارد. نمونه‌اش فیلم «زرد» است که شگفتی ساز اکران پاییز ۹۶ بود و نزدیک به ۵ میلیارد فروش داشت. این اتفاق، اما برای همه فیلم‌های رادان نمی‌افتد و اصولاً آن‌هایی پرفروش شده‌اند که نسبتی با ذائقه عامه مخاطب دارند. نمونه‌اش «بارکد»، «عصر یخبندان»، «آتش‌بس ۲»، «تقاطع» و ...

مهناز افشار

چند سیمرغ دارد؟ در کارنامه افشار یک سیمرغ بلورین نقش مکمل برای «سعادت‌آباد» دیده می‌شود و یک دیپلم افتخار بهترین بازیگر زن از بخش نگاه نو برای «برف روی کاج‌ها». افشار پرکارترین بازیگر زن جشنواره امسال است که سه فیلم در بخش مسابقه دارد که در هر سه فیلم نقش اصلی بازی کرده است؛ «آشفتگی»، «قسم» و «ناگهان درخت». «آشفتگی» را فریدون جیرانی ساخته و سومین همکاری او با مهناز افشار پس از «سالاد فصل» و «قصه پریا» محسوب می‌شود. تیپ و ظاهر او در این فیلم نشان می‌دهد که زنی است از طبقه مرفه؛ اما طبق شنیده‌ها او نقش منشی یک شرکت خصوصی را بازی می‌کند و تیپ و ظاهرش هم متناسب با همین قشر است. افشار در «قسم» که دومین سینمایی محسن تنابنده است هم نقش پر چالشی بازی کرده است. این بازیگر در «ناگهان درخت» ساخته صفی یزدانیان نقش زنی را بازی کرده که یک عشق را از سر گذرانده است.

شانس سیمرغ دارد؟ تعدد نقش‌های اصلی معمولا موقعیتی دوگانه برای بازیگران در ویترین فجر ایفا می‌کند. از طرفی شانس دیده شدن آن‌ها چه از سوی مخاطبان چه از طرف داوران را بالا می‌برد و همزمان به واسطه تکرار حضور در موقعیت‌های مختلف ناخواسته گرفتار ارزیابی مقایسه‌ای می‌شود؛ مهناز افشار نیز در جشنواره امسال همین موقعیت را دارد و شاید همین موقعیت باعث کمتر شدن شانس‌اش برای شکار سیمرغ شود.

مسیر فعالیت: تا سال‌ها متهم به بازی در فیلم‌های تجاری بود، اما از جایی به بعد تصمیم گرفت دایره انتخاب‌هایش را گسترده کند و از تک‌بعدی بیرون بیاید. جالب آن‌که اولین نشانه‌های تغییر مهناز افشار با «سالاد فصل» جیرانی به چشم آمد. بااین‌حال مدت زیادی زمان برد تا افشار بتواند به‌طور کامل وجهی دیگر از توانمندی بازیگری خود را به رخ بکشد. حالا افشار بازیگری است که نامش جزو کاندیدا‌های فیلم جدی کارگردان‌ها قرار می‌گیرد و از آن‌سو موردتوجه فیلم‌های گیشه‌ای هم هست. منتها آنچه برای گیشه می‌پذیرد از جنس «نهنگ عنبر» است نه «زهر عسل».

موقعیت در گیشه: مهناز افشار در اینستاگرام محبوب‌تر از گیشه است! اگر درصدی از فالوئر‌های میلیونی‌اش بلیت می‌خریدند رکورد فروش دست او بود. نام این بازیگر حتماً به گیشه کمک می‌کند، اما نه آن‌قدر که باعث فروش بالای فیلم شود.

محمدرضا فروتن

چند سیمرغ دارد؟ بازی در فیلم «قرمز» محمدرضا فروتن را به سیمرغ رساند. او برای «به آهستگی» مازیار میری هم سیمرغ گرفته منتها از بخش بین‌الملل جشنواره فجر. فروتن با فیلم «سمفونی نهم» در جشنواره امسال حاضر می‌شود. این فیلم را محمدرضا هنرمند کارگردانی کرده است و از آن به‌عنوان یکی از فیلم‌های مهم جشنواره یاد می‌شود. هنرمند ۱۷ سال فیلم نساخته بود و همین نکته فرامتنی است که پیگیران سینما را برای تماشای «سمفونی نهم» بیش‌ازپیش وسوسه می‌کند. هنرمند در این فیلم سفری تخیلی به تاریخ دارد. علاوه بر فروتن پژمان بازغی، حمید فرخ نژاد، هدی زین العابدین، ساره بیات، مهرداد صدیقیان و علیرضا کمالی در «سمفونی نهم» بازی کرده اند.

شانس سیمرغ دارد؟ فروتن در «سمفونی نهم» نقش اصلی بازی نمی‌کند و اگر هم شانسی داشته باشد برای جایزه مکمل است. البته بهتر است بگوییم بازیگر «فرعی» است! نقشی که فروتن در «سمفونی نهم» ایفا کرده اساسا قابلیت دیده شدن ندارد و این طبیعتا شانس شکار سیمرغ را به حداقل ممکن می‌رساند.

مسیر فعالیت: فروتن که با «مرسدس» یکی از جوان اول‌های موفق و به‌یادماندنی مسعود کیمیایی را رقم زد، موردتوجه این کارگردان باقی ماند و باعث شد همکاری در «فریاد» و «اعتراض» ادامه یابد. این‌گونه بود که محمدرضا فروتن سردر سینما را در اختیار گرفت و به‌طور همزمان محبوب مخاطبان و منتقدان بود. اوج این خوشبختی کمی بعد با «قرمز» فریدون جیرانی رخ داد که حتی سیمرغ جشنواره فجر را برای او به همراه داشت. همکاری با رخشان بنی اعتماد، احمدرضا درویش، کیومرث پوراحمد، علیرضا داود نژاد و... از فروتن بازیگری سخت پسند ساخت که محبوب منتقدان و مخاطبان بود. این موقعیت یک دهه ادامه یافت تا این‌که فیلم‌هایی، چون «پای پیاده» فریدون حسن‌پور و «خاک سرد» برای فروتن حکم دست‌انداز داشت. کمی که گذشت انتخاب‌های بد او بیشتر شد و حالا این بازیگر از روز‌های اوج فاصله گرفته.

موقعیت در گیشه: فیلم‌هایی که فروتن بازی می‌کنند بر اساس قاعده گیشه ساخته نمی‌شوند. او هم قدرت نجات فیلم‌ها را ندارد. نمونه تازه‌اش «مرداد» است که تابستان روی پرده رفت و فقط ۱۱۲ میلیون تومان فروخت.