وزیر علوم روز ۱۲ بهمن ۵۷ کجا بود؟
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگویی صمیمی از حال و هوایش در سال ۵۷ سخن گفت.
خبرگزاری فارس: «درس و تحقیق» تعطیل؛ دانشجو مفهومی با عنوان جوینده دانش ندارد؛ دانشجو باید مزدور مهر بر دهان کوبیده‌ای باشد که فقط محض خالی نبودن عریضه و تنها از قشری خاص در کلاس‌های جایی که نامش را دانشگاه گذارده‌اند، حاضر شود.
جایی که نامش دانشگاه است، اما کاری که در آن انجام نمی‌شود جستن دانش است؛ چرا که اصلا نیازی نیست تا جوان ایرانی علم بیاموزد و بزرگ شود؛ پس مستشاران خارجی چه کنند؟ آن‌ها هستند و از بیت‌المال ایرانیان برای پیشرفت‌شان استفاده می‌کنند و مردم ایران باید در همان سطح ابتدایی یا حتی کمتر سواد بیاموزند تا نکند زیادتر از آنچه حکومت برایشان تعیین کرده بفهمند و به واسطه این فهم، بخواهند که حقشان را از حکومت بگیرند.
اما زهی‌خیال باطل که جوان ایرانی باهوش‌تر از این حرف‌هاست و مردم ایران که از سلطه‌گری استکبار و وابستگی به بیگانه به تنگ آمده‌اند، همه از هر قشر و عقیده و سن و جنسی یکدست به مقابله با دیکتاتوری که اجازه بزرگ شدن و فهمیدن را به آن‌ها نمی‌دهد، می‌روند.
این تنها بخشی از شرایط جوانان دهه پنجاه بود که از ذلت و وابستگی به تنگ آمده بودند، پس عزم‌شان را جزم کردند و با اراده‌ای که برآمده از شجاعت مسلمانی و جسارت ایرانی‌شان بود به رهبری امام خمینی دیکتاتور را نابود کردند.
جوانان ایرانی دانشگاه تهران را به مهم‌ترین مرکز تجمع مخالفان رژیم شاه تبدیل کرده بودند و دانشگاه مادر سال‌ها به عنوان سنگر آزادی جوانان در مقابل حکومت شاه بود و این نقش بی بدیل جوانان دانشجو در آزادی و استقلال ملت ایران تا جایی بود که اگر جریان دانشجویی در کنار نهضت مردمی قرار نمی‌گرفت، بی تردید شکاف عظیمی در جبهه ملت رخ می‌داد و نهضت مردم مسلمان از مجموعه عظیم موثری که عنصر جوانی و تحصیلکردگی را با هم داشت، محروم می‌ماند.
دانشجویان ایرانی همگام با ملت ایران در صف مقاومت ایستادند و حتی شهید شدند تا امروز جوانان هموطنشان به دانشگاه‌هایی بروند که در رده برتر دانشگاه‌های دنیا قرار دارند و این استقامت و ایستادگی نتیجه داد به طوریکه امروز ما شاهد این هستیم که ایران در بسیاری از فناوری‌ها نه تنها خودکفا شده بلکه به کشور صادر کننده خدمات فنی مهندسی در حوزه‌های صنعت نفت، کشاورزی، بهداشت، سدسازی، تراکتورسازی، هسته ای، خودروسازی، سلول‌های بنیادین و حوزه‌های دیگر تبدیل شده است.
کشور ایران در سال ۵۶ با ۳۳ میلیون جمعیت، نیازمند ورود پزشک خارجی از سایر کشور‌ها بوده است، اما هم اکنون با جمعیتی بیش از دو برابر و به تبع آن نیاز بیشتر به پزشک، با مازاد پزشک روبه رو هستیم و نه تنها نیازی نیست که مردم کشورمان برای درمان به کشور‌های دیگر بروند بلکه مردم کشور‌های دیگر به ایران می‌آیند تا تحت نظر پزشکان ایرانی درمان شوند.
ایران که پیش از انقلاب هیچ دانشگاهی در میان دانشگاه‌های برتر دنیا نداشت حالا در رتبه‌بندی اخیر در سال ۲۰۱۹ شاهد حضور ۲۹ دانشگاه از جمهوری اسلامی ایران در جمع ۱۲۵۸ دانشگاه برتر جهان از ۸۶ کشور هستیم.
پیش از انقلاب اسلامی، ایران هیچ دانشمند برتر جهانی نداشته است، اما در سال ۱۳۹۵ (۲۰۱۶) طبق اعلام پایگاه معتبر بین‌المللی وب آو ساینس، ایران دارای ۲۰۸ دانشمند برتر است که در میان یک درصد دانشمندان برتر دنیا قرار دارند.
ایران از نظر فارغ التحصیلان STEM شامل چهار حوزه «علوم دانشی، فناوری، مهندسی، ریاضی» در جایگاه پنجم جهان قرار دارد، ایران از کشوری فاقد افتخارات و فاقد نوآوری در قبل انقلاب در حوزه فنی و مهندسی به سومین کشور در تربیت مهندس در سال ۲۰۱۸ دست یافته است.
ایران هشتمین کشور دنیا در پرتاب ماهواره است، پنجمین کشور در نانو در سال ۲۰۱۶، چهاردهمین کشور در علوم و فیزیکی هسته‌ای در سال ۲۰۱۶، پنجمین کشور در مهندسی شیمی و مهندسی انرژی برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵، نهمین کشور در مهندسی عمران و مهندسی اقیانوس برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵، یازدهمین کشور در مهندسی هوافضا برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵، دوازدهمین کشور در مهندسی صنایع برحسب شاخص تولید مقالات در اسکوپوس در ۲۰۱۵ است.
مسؤولان امروز کشور هم که برای این پیشرفت تصمیم می‌گیرند و اجرا می‌کنند، همان دانشجویان دیروزند که در جبهه انقلاب جنگیدند و استقلال امروز را برای جوانان کشور به ارمغان آوردند.
یکی از این مسؤولان منصور غلامی است، وزیر علوم امروز که در سال ۵۷ جوانی ۲۵ ساله بوده و سال‌های منتهی به انقلاب را در دانشگاه گذرانده است.
* وزیر علوم سال ۵۷ چه می‌کرد؟
از وزیر علوم درباره حال و هوای آن روزهایش پرسیدم. اینکه غلامیِ جوان روز‌های انقلاب کجا بوده و چه می‌کرده است؟
گفت: سال ۵۷ ایران بودم، در استان سیستان و بلوچستان خدمت مقدس سربازی را می‌گذراندم، ۱۲ بهمن‌ماه ۵۷ برای استقبال از امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی به تهران آمدم و در بهشت‌زهرای تهران حاضر شدم و مانند بقیه ملت ایران با اشتیاق به سخنرانی امام (ره) گوش دادم.
پرسیدم آن روز‌ها دانشجو بوده‌اید؟
پاسخ داد: من در سال ۵۵ فارغ‌التحصیل شدم و سال‌های منتهی به انقلاب و زمان مبارزات مردم با حکومت، دانشجو بودم.
درباره حال و هوای آن روز‌های انقلاب از وزیر علوم سوال کردم.
گفت: زمانی که ما دانشجو بودیم یعنی از سال ۵۱ تا سال ۵۵، فضای شروع انقلاب اسلامی در دانشگاه‌ها حاکم بود، برنامه‌هایی معمولا در محیط‌های دانشجویی اجرا می‌شد.
پرسیدم دانشجویان مثل امروز به شکل تشکل فعالیت می‌کردند؟
گفت: تشکل‌ها به صورت رسمی نبود و دانشجویان برای اجرای برنامه‌هایی که داشتند بیشتر بین خودشان و به صورت گروهی تصمیم‌گیری و بحث می‌کردند.
* استقبال جریان دانشجویی از انقلاب اسلامی
پرسیدم بحث‌های بین دانشجویان بیشتر در چه زمینه‌ای بود؟
پاسخ داد: بیشتر بحث راجع به شرایط اجتماعی و مسائل فرهنگی آن زمان بود و بحث‌های اسلامی مطرح بود، تقابل ایده‌های لیبرالیستی و مارکسیستی و ایده‌های اسلامی بسیار بین دانشجویان مطرح می‌شد.
این سه زمینه اظهارنظر بیشتر در دانشگاه وجود داشت و هر کدام جمعی از دانشجویان را دور خود جمع کرده بودند و برخی دانشجویان که اصطلاحا آن‌ها را دانشجویان مذهبی می‌گفتیم به صورت قوی‌تری در دانشگاه‌ها بودند و ریشه قوی‌تری داشتند و عموما با اعتقاد و دقت بیشتری فعالیت می‌کردند.
به طور کلی در حقیقت یک جریان پویا و بالنده‌ای در محیط‌های دانشگاهی برای استقبال از آنچه در سال ۵۶ و ۵۷ اتفاق افتاد وجود داشت.
* فضای فرهنگی و اعتقادی دانشگاهِ امروز خوب است
نظر وزیر علوم را درباره فضای فعلی دانشگاه‌ها و چگونگی دستیابی به اهداف انقلاب اسلامی سوال کردم.
گفت: در حال حاضر فضای دانشگاه‌های ما از نظر فرهنگی و اعتقادی بسیار قوی‌تر از زمان پیش از انقلاب است، ما امروز جوانان فرهیخته و توانمند و انقلابی زیادی داریم.
جمعیت دانشجویی که داریم حدود چهار میلیون و حتی بیشتر است که با جمعیت کمتر از ۲۰۰، ۳۰۰ هزار نفر آن زمان اصلا قابل مقایسه نیست، در نتیجه ما هم به لحاظ نسبی دانشجویان بسیار فهیم با مطالعات خوب و تفکرات عالی داریم و هم به لحاظ جمعیت عددی شرایط خیلی خوبی داریم.
فضای باز کشور اجازه صحبت کردن و اظهارنظر به بچه‌ها می‌دهد و از صحبت‌ها و نظرات دانشجویان استقبال می‌شود.
دانشجویان می‌توانند به صورت تشکل‌های رسمی فعالیت کنند، تشکل‌هایی که می‌توانند نقد کنند، برنامه‌های سخنرانی به مناسبت‌های مختلف درنظر بگیرند، مناظره برگزار کنند، این مسائل در دانشگاه‌ها کم نیست، با سابقه ذهنی و تاریخی‌ای که ما از فضا‌های دانشجویی پیش از انقلاب داریم، اکنون شرایط برای رشد و بالندگی دانشجویان بسیار زیاد است.
البته معمولا جوانان آرمانگرا هستند و شاید نقدی داشته باشند که بگویند فرصت کم داده می‌شود، اما به طورکلی شرایط خوب است.
* ایرانِ انقلابی در رتبه نخست شتاب علمی دنیا
درباره روند تغییر دانشگاه‌های کشور از نظر علمی نسبت به پیش از انقلاب از وزیر علوم سوال کردم.
غلامی که خود دارای بیش از ۳۰ عنوان مقاله چاپ شده در مجلات خارجی و بیش از ۳۰ عنوان مقاله چاپ شده در مجلات داخلی و همچنین بیش از ۲۰ عنوان مقاله ارائه شده در کنفرانس‌های داخلی است، گفت: ما در حال حاضر از نظر تولیدات علمی در رتبه شانزدهم دنیا قرار داریم و رتبه نخست خاورمیانه متعلق به ایران است.
حتی از نظر سرعت نسبی رشد علمی رتبه اول را در دنیا داریم (مقایسه پیشرفت از یک مرحله به مرحله دیگر).
ما با وجود عدم امکانات نسبت به سایر کشور‌ها از نظر جایگاه علمی در بین کشور‌های صاحب نام قرار داریم و این مسأله را خودمان نمی‌گوییم، ارزیابی‌های بین‌المللی از سوی نهاد‌های بین المللی صورت می‌گیرد.
از وزیر علوم پرسیدم برای بهتر شدن این شرایط هم برنامه‌ای دارید؟
گفت: ما از ابتدا به فکر ایجاد و توسعه دانشگاه کارآفرین بوده‌ایم، به سمت تحقق دانشگاه کار آفرین پیش می‌رویم تا فضایی باز شود که محققان‌مان بتوانند دانشی که دارند را به ثروت و اشتغال تبدیل کنند.
پرسیدم برای دستیابی به این هدف کجای مسیر هستیم؟
پاسخ داد: امروز شرکت‌های دانش بنیان متعددی در تمام استان‌ها راه‌اندازی شده است به طوریکه ما ۴۳ پارک علم و فناوری داریم که حامی ایده‌ها و فناوری‌های جدید هستند و حدود ۶ هزار شرکت دانش بنیان داریم که ۱۲۰۰ تای آن‌ها در نزدیکی دانشگاه‌ها فعالیت می‌کنند.
* اتکا به علم دانشمندان ایرانی در شرایط تحریم
از غلامی سوال کردم، اما حالا ما تحریم هستیم، با وجود تحریم چگونه می‌توانیم پیشرفت کنیم؟
گفت: محققان ما در تأمین تجهیزات موردنیاز برای تولید محصولاتی که مردم ایران به آن نیاز دارند توانا هستند، یکی از بخش‌هایی که برای رفع نیاز‌های داخلی بیشتر و سریع‌تر تلاش می‌کنیم، تجهیزات آزمایشگاهی است که شرکت‌های داخلی به خوبی این‌ها را تامین می‌کنند.
درباره روند حمایت از محققان ایرانی از وزیر علوم سوال کردم.
گفت: صندوق‌هایی برای حمایت از محققان ایجاد شده است و در حد توان از جوانان حمایت می‌شود یعنی مسؤولان تا جایی که می‌توانند برای باز کردن مسیر محققان ایرانی تلاش می‌کنند.
دو نهاد علمی کشور یعنی وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای حمایت از محققان کشورمان برنامه‌هایی دارند و قوانینی تصویب شده است که اجرا می‌کنیم.