روایت اسناد ساواک از روزهای پس از فرار شاه از ایران
اتفاقات متعدد و پرشتابی گزارش‌های روزهای پس از فرار شاه از ایران توسط نهادهای مختلف امنیتی و انتظامی رژیم پهلوی از جمله ساواک، ارتش و ژاندارمری منعکس شده است.
خبرگزاری مهر:اتفاقات متعدد و پرشتابی گزارش‌های روزهای پس از فرار شاه از ایران توسط نهادهای مختلف امنیتی و انتظامی رژیم پهلوی از جمله ساواک، ارتش و ژاندارمری منعکس شده است.
به گزارش موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، پس از فرار شاه از ایران در روز ۲۶ دی ماه ۱۳۵۷، تظاهرات و راهپیمایی مردم در شهر‌های مختلف شدت بیشتری گرفت و مجسمه‌های او و پدرش که در میادین اصلی شهر نصب بود، توسط مردم به پایین کشیده شد. اتفاقات متعدد و پرشتابی که در گزارش‌های آن روزهای نهادهای مختلف امنیتی و انتظامی رژیم شاه از جمله ساواک، ارتش و ژاندارمری منعکس شده است. آنچه در ادامه ملاحظه می‌کنید گزارش‌های مربوط به شهر تهران در روزهای بیست و شش و بیست و هفت دی ماه ۱۳۵۷ است.
گزارش وقایع و حوادث حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه
مدت: از ساعت ۰۸:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ الی ساعت ۱۷:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶،
۱ـ ضد اطلاعات وابسته
الف.: در ساعت ۱۵:۱۳ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۵ در خیابان فرح آباد ژاله خیابان پرواز اعلامیه ای بشرح زیر بدیوار نصب گردیده بود.
همبستگی با ملت قهرمان ایران و اعتراض به قتل عام ۷ نفر همافر در سحرگاه روز شنبه ۱۳۵۷/۱۰/۲۳ ما همافران ن. ه. ش، زمینی و دریائی تا سرنگونی رژیم طاغوتی دست باعتصاب غذا زده ایم: پیروز باد ملت قهرمان و مجاهدین خلق ایران، برافراشته باد پرچم جمهوری اسلام، پاینده باد رهبر بزرگ خمینی (مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه جهت جمع آوری اعلامیه و ارسال آن به ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ابلاغ گردید.)
ب.: در ساعت ۱۸:۰۰ الی ۱۹:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۵ سه نفر سرباز مستقر در پل جوادیه (سکوی نظامی راه آهن) در حیطه کلانتری ۱۷ جلوی عابرین و اتومبیل‌های عبوری را گرفته و از آنها میخواستند که بر علیه کد ۶۶ شعار دهند. (مراتب جهت گزارش چگونگی و اقدام لازم به منطقه فرمانداری نظامی مربوطه ابلاغ گردید.)
۲ـ تظاهرات انجام شده در تهران در روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶
الف.: برابر گزارش منطقه یک در ساعت ۱۰:۳۰ تظاهراتی در خیابان سمنگان انجام که بوسیله مامورین فرمانداری نظامی تظاهرکنندگان متفرق و سه نفر دستگیر گردیدند.
ب.: برابر گزارش بطرف دانشگاه در حرکت بودند. (فرمانداری نظامی منطقه مربوطه در جریان بود)
پ.: برابر گزارش منطقه ۲ در ساعت ۱۱:۲۰ حدود ۲۰۰۰۰ نفر از خیابان ششم بهمن
بطرف دانشگاه تهران در حرکت بودند (فرمانداری نظامی منطقه مربوطه در جریان بود)
ت.: برابر گزارش افسر شناسائی هوائی در ساعت ۱۱:۵۵ حدود ۱۵۰۰۰ نفر در دانشگاه تهران تجمع نموده بودند.
ث.: برابر گزارش منطقه ۵ در ساعت ۱۰:۳۵ حدود ۲۰۰۰ نفر در داخل دادگستریاجتماع نموده بودند.
ج.: برابر گزارش افسر شناسائی هوائی در ساعت ۱۱:۵۰ حدود ۵۰۰۰ نفر در مقابل ارک تظاهرات نمودند و فرمانداری نظامی منطقه مربوطه در جریان بود.
ج.: برابر گزارش منطقه ۷ در ساعت ۱۰:۳۰ حدود ۳۰۰۰ نفر در جوادیه راه آهن تظاهرات نمودند. (مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه ابلاغ گردید.)
ح.: برابر گزارش منطقه شهر ری در ساعت ۱۱:۴۵ حدود ۴۰۰۰ نفر در بهشت زهرا تجمع و تظاهرات نمودند.
خ.: برابر گزارش منطقه شمیرانات در ساعت ۱۰:۳۰ حدود ۵۰۰۰ نفر در دانشکده فرح تظاهرات نمودند.
د.: برابر گزارش منطقه شمیرانات در ساعت ۱۱:۱۵ حدود ۴۰۰ نفر در بازار تجریش تظاهرات نمودند.
ذ.: برابر گزارش منطقه شمیرانات در ساعت ۱۱:۲۵ اطلاع داده شد که در آدرس نیاوران کوچه دکتر زندی پلاک ۲۶ طبقه اول سرهنگ آرتور دبلیو فاین هات رئیس مستشاری ستاد بزرگ ارتشتاران در اطاقش حلق آویز شده است (جریان تحت بررسی است.)
ر.: برابر اعلام رادیو تهران در ساعت ۱۲:۰۰ آقای شاهپور بختیار با اخذ ۱۴۹ رای موافق از مجلس به کاخ نخست وزیری رهسپار شد.
دژبان مرکز در ساعت ۱۰:۴۰ حدود ۱۰۰۰ نفر از میدان فردوسی ز.: برابر گزارش رکن ۲ فرمانداری نظامی در ساعت ۱۲:۳۰ حدود ۲۰۰ نفر که اغلب آنها زن بودند در خیابان‌های تاج و میدان کندی تظاهرات نمودند. (فرمانداری نظامی منطقه در جریان بود.)
ژ.: برابر گزارش منطقه شمیرانات عده ای در میدان محسنی قصد داشتند مجسمه اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر را پائین بیاورند (مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه جهت حفاظت کامل ابلاغ شد.)
۳ـ تهدیدات
در روز جاری تعدادی از افسران و درجهداران و کارمندان نیرو‌های مسلح شاهنشاهی و انتظامی پس از چند روز که تهدیدات قطع شده بود مجددا مورد تهدید قرار گرفته حتی تعدادی از آنها مورد حمله اخلالگران واقع شدهاند. با توجه باینکه در رسانههای گروهی و مطبوعات بوسیله اشخاص مورد اعتماد از مردم خواسته شده که از تهدید و حمله به پرسنل نیرو‌های مسلح خودداری شود و ارتش در ظاهر از پشتیبانی مردم تا حدی برخوردار شده چنین بنظر میرسد که تهدیدکنندگان از طرفداران کمونیسم میباشند و هدف آنها از این تهدیدات بشرح زیر میباشد.
الف.: روبرو قرار دادن ارتش با مردم و عدم پشتیبانی مردم از ارتش و ایجاد نارضایتی در بین مردم و ارتش.
ب.: تضعیف روحیه پرسنل نیرو‌های مسلح شاهنشاهی با کشتن آنها و بآتش کشیدن منازل و وسایل آنها.
پ.: بدبین کردن درجهداران و افسران نسبت به فرماندهان بعلت اینکه نتوانسته اند نسبت به تامین آنها اقدام کنند.
ت.: اجبار به همکاری با تهدیدکنندگان (برای نجات جان خود و فرزندانشان)
معاون و رئیس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ. سرلشگر رضا ناجی ۱۳۵۷/۱۰/۲۶
گزارش نوبه ای اطلاعاتی شماره ۱۳۰ قرارگاه صادره کننده: ستاد عملیاتی پلیس تهران (رکن ۲ اطلاعات) مدت دوره ۲۴ ساعت از ساعت ۰۷:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ الی ۰۷:۰۰ روز۱۳۵۷/۱۰/۲۷
الف. ـ. عملیات مخالفین:
(۱) صبح روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ بازار تهران، بازار شهر ری، بازار تجریش و حدود ۹۰% مغازه های سطح شهر بسته بوده است.
(۲) صبح روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ کارکنان وزارت فرهنگ و هنر، بازرگانی، سازمان برنامه و بودجه و پست و تلگراف اداره مخابرات باعتصاب خود ادامه دادند.
(۳) صبح روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ بانک مرکزی، بانک ملی، بانک سپه و اکثر بانک‌ها تعطیل بوده است.
(۴) از ساعت ۰۹:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ تعدادی از مردم بطرفداری متحصنین در وزارت دادگستری دست به تظاهرات زده و به آنها ملحق شدند.
(۵) صبح روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ درب‌های دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی آریامهر بروی کلیه مردم باز و عده ای در حدود ۶ هزار نفر بدانشگاه تهران و حدود دو هزار نفر در دانشگاه صنعتی آریامهر اجتماع نمودند.
(۶) ساعت ۱۰:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ حدود ۷۰۰ نفر در مؤسسه آمار واقع در خیابان تخت جمشید مقابل سفارت آمریکا اجتماع و آقای دکتر شیبانی رئیس دانشگاه برای آنها سخنرانی نمود.
(۷) صبح روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ حدود ۴۰۰ نفر از کارکنان شرکت مخابرات در حالی که عکس‌های خمینی را در دست داشتند از محل کار بیرون آمده و شروع به تظاهرات نمودند.
(۸) از ساعت ۰۹:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ دستجات متعدد از طریق خیابان‌های شاهرضا پهلوی و تخت جمشید و آیزنهاور بطرف دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی آریامهر حرکت نموده و در طول مسیر تظاهرات ضد رژیم انجام دادند.
(۹) حدود ساعت ۱۰:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ عدهای حدود ۱۵۰۰ نفر در مهرآباد و قنبرآباد تظاهرات ضد میهنی انجام دادند.
(۱۰) حدود ساعت ۱۰:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ عدهای در حدود ۲۰۰۰ نفر در خیابان خیام دست به تظاهرات نموده و بطرف وزارت اطلاعات حرکت نمودند.
(۱۱) حدود ساعت ۱۱:۴۵ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ کارکنان آموزشگاه انرژی اتمی درخیابان فرانسه تمثال‌های شاهنشاه آریامهر را پائین آورده و بجای آن عکس خمینی نصب نمودند.
(۱۲) حدود ساعت ۱۱:۲۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ سرهنگ آرتور دبلیوفاین هات تبعه آمریکا رئیس ستاد مستشاری ستاد بزرگ ارتشتاران در منزل مسکونی وی واقع در خیابان نیاوران کوچه دکتر زندی پلاک ۲۶ طبقه اول در حالی که حلق آویز شده بود جنازه وی کشف گردید گفته شده است یاد شده فوق به تنهائی زندگی میکرده و احتمالاً خودکشی نموده است.
(۱۳) ساعت ۱۴:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ بعد از اعلام مسافرت اعلی‌حضرتین به خارج از کشور در کلیه خیابان‌های شهر اتومبیل‌ها در حالی که چراغ‌هایشان روشن بوده و بوق ممتد می‌زدند در حرکت و مردم در طول خیابان‌ها دست به تظاهرات زده و ضمن دادن شعار‌های ضد رژیم بین سربازان و مردم گل و شیرینی تقسیم مینمودند و برقص و پایکوبی پرداخته بلافاصله نیرو‌های انتظامی مستقر در خیابان‌ها جمع آوری گردیدند تظاهرات فوق تا ساعت ۲۰:۰۰ کماکان ادامه داشت و در این تظاهرات پیکره میادین شهر ری، سپه، راه آهن، محسنی توسط متظاهرین پائین آورده شد.
(۱۴) حدود ساعت ۱۵:۵۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ در خیابان دزاشیب تعدادی از جمعیت مقابل کامیون‌های ارتشی را گرفته و سربازان را وادار به دادن شعار‌های ضد رژیم نمودند که بعلت امتناع سربازان و مقاومت آنها برخوردن بین آنها بوجود آمده که با تیراندازی مأمورین یک نفر از متظاهرین کشته و ۲ نفر مجروح میشوند.
(۱۵) حدود ساعت ۲۰:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ عدهای از عناصر اخلالگر در میدان ۲۴ اسفند ضمن تظاهرات پیکره ۶۶ را پایین آوردند.
(۱۶) ساعت ۰۹:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ و عدهای در حدود ۱۵۰۰۰ نفر از طبقات مختلف در دانشکده کشاورزی کرج اجتماع و شروع به تظاهرات ضد رژیم نموده پس از سخنرانی شخصی بنام هنجری و مادر رضائیها تظاهرکنندگان در ساعت ۱۳:۳۰ از دانشکده خارج ضمن راهپیمائی در خیابان‌های اصلی شهر به تظاهرات خود به نفع آیت اله خمینی ادامه دادند همچنین از ساعت ۱۵:۰۰ تا پاسی از شب گذشته تظاهرات دامنه دار با شرکت هزاران تن از اهالی در میدان پهلوی و خیابان‌های شهر کرج بر پا گردید که ضمن ایجاد بینظمی با پخش گل و شیرینی بین مردم و سربازان اتومبیل‌ها را وادار به روشن کردن چراغ‌ها و زدن بوق‌های ممتد نمودند.
(۱۷) ساعت ۲۰:۳۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ حدود ۶۰۰۰ نفر از منزل آیت اله طالقانی باتفاق نامبرده ضمن تظاهرات شروع به راهپیمائی نموده و پس از طی خیابان شاهرضا بمیدان ۲۴ اسفند رفتند.
ب. عوامل اطلاعاتی پلیس تهران و کلانتری‌های تابعه و سایر عناصر خبری در تمام مدت دوره اطلاعات مکتسبه را مرتبا گزارش که بمبادی مربوطه منعکس گردیده است.
رئیس پلیس تهران. سرلشگر مولوی از طرف سرتیپ ساعتساز ۱۳۵۷/۱۰/۲۷
گزارش وقایع و حوادث حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه
مدت: از ساعت ۱۷:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ الی ساعت ۰۸:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۷،
۱ـ برابر گزارش فرماندار نظامی مناطق در تاریخ ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ مجسمه‌های اعلحیضرت رضاشاه کبیر و شاهنشاه آریامهر در محلهای مشروحه زیر توسط مخالفین پائین آورده شده است.
الف.: ساعت ۱۵:۴۰ مجسمه واقع در میدان تهران پارس ب.: ساعت ۱۶:۳۰ مجسمه میدان سپه پ.: ساعت ۱۶:۰۰ مجسمه پارک شهر ت.: ساعت ۱۶:۳۰ مجسمه واقع در خزانه فرحآباد ج.: ساعت ۱۶:۳۰ مجسمه واقع در میدان راهآهن چ.: ساعت ۱۶:۳۰ مجسمه واقع در شهر ری ح.: ساعت ۱۵:۴۵ مجسمه واقع در میدان محسنی د.: ساعت ۱۹:۲۰ مجسمه واقع در میدان ۲۴ اسفند
۲ـ برابر اعلام ضد اطلاعات وابسته ساعت ۱۵۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ یک نفر سرباز از جیپ شماره ۹۷۱۹ پیاده و در میدان چیذر شروع بدادن شعار نموده گفته است درود بر سربازان مجاهد مرگ بر کد ۶۶ و مردم وی را سر دست بلند کرده او را تشویق کردهاند. (جهت شناسائی خودرو مراتب به فرمانداری نظامی مناطق نه گانه ابلاغ شد)
۳ـ برابر گزارش فرمانداری نظامی منطقه ۴ در ساعت ۱۶:۲۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ خودروی گاز شماره ۵۹۴۹۵ برانندگی استوار دوم غلامحسین رحمتی و به سرنشینی گروهبان دوم شاهرخ مراد سلطانی جمعی وزارت جنگ که حامل مقدارسه تن برنج بوده و ۶ نفر سرباز بشرح زیر سرنشین آن بودهاند با تظاهرکنندگان هماهنگی کرده و مشغول شعار دادن بوده اند.
۱ـ سرباز ـ. ابراهیم موسوی ۲ـ سرباز سید رضا اسماعیلی
۳ـ سرباز علیمحمد خادمی ۴ـ سرباز اسماعیل کریمی
۵ـ سرباز نورمحمد رضائی ۶ـ سرباز محصل محسن زاده
(مراتب جهت بررسی به ضد اطلاعات فرمانداری نظامی ابلاغ شد.)
۴ـ برابر اعلام سب ۳ یک نفر غیر نظامی در ساعت ۲۰:۱۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ در خیابان کورش کبیر با یک دستگاه نفربر زرهی برخورد که منجر به فوت او گردیده است.
۵ـ برابر اعلام فرمانداری نظامی منطقه شمیرانات ساعت ۱۵:۱۵ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ در میدان تجریش یک دستگاه اتوبوس قصد زیر گرفتن سربازان فرمانداری نظامی را داشته که در اثر تیراندازی سربازان ۲ نفر مجروح و سرنشینان اتوبوس دستگیر شده اند.
۶ـ برابر اعلام فرمانداری نظامی منطقه ۵ در ساعت ۱۷:۳۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ در ۴۵ متری سید خندان مردم روی یک دستگاه نفربر زرهی سوار شده که سربازان اجبارا با آنان تظاهرات نمودهاند (فرماندار نظامی منطقه در جریان امر میباشد.)
۷ـ ساعت ۱۷:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ در خیابان زنجان ۱۱ کامیون ارتشی حامل سربازان از گروه ۳۳ توپخانه با غیر نظامیان مشغول شادی و شعار دادن بوده اند که به سربازخانه احضار گردیدند. (گروه ۳۳ توپخانه در جریان امر میباشد.)
۸ـ برابر گزارش منطقه شمیرانات ساعت ۰۹:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ از یک دستگاه خودروی ارتشی حامل آرد که در تجریش در حال حرکت بوده تیراندازی شده که منجر به فوت یک نفر غیر نظامی گردیده است.
۹ـ در ساعت ۱۸:۳۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ در فرحآ باد ژاله ـ. کوکاکولا ـ. کوچه شاد منزل سروان خوش آهنگ را به آتش کشیدهاند و فرمانداری نظامی منطقه در جریان امر بوده است.
۱۰ـ برابر اعلام فرمانداری نظامی منطقه ۷ در ساعت ۲۱:۲۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ سرباز وظیفه ملک شاهی از گردان ۳۸۲ با یک قبضه تفنگ ژ. ۳ و ۷۰ تیر فشنگ متواری گردیده است.
۱۱ـ ساعت ۲۱:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ ناشناسی تلفنی اطلاع داد که ما حدود یکصد نفر شاهدوست هستیم و همه سلاح سرد در اختیار داشته قصد داریم امشب در نیاوران به طرفداران خمینی حمله کنیم (مراتب به فرماندار نظامی منطقه شمیرانات ابلاغ شد)
۱۲ـ ناشناسی تلفنی اطلاع داد در شهر شایع است که از ساعت ۰۶:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۷ عدهای قصد دارند به آرامگاه رضاشاه کبیر حمله و مقبره را به آتش بکشند. (مراتب به فرمانداری نظامی منطقه شهر ری ابلاغ شد.)
۱۳ـ از ساعت ۱۸:۰۰ روز ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ خانوادههای زیادی تلفن کرده و با ناراحتی هر چه بیشتر میگفتند چرا سربازان با مردم همآهنگی و حتی در بعضی موارد دیده شده است که برقص و پایکوبی مشغولند و این عمل غیر قابل تحمل برای ما وطنپرستان و شاهدوستان میباشد.
۱۴ـ برابر اعلام ضد اطلاعات فرمانداری نظامی تهران در ساعت ۱۶:۴۰ مورخه ۱۳۵۷/۱۰/۲۶ اتوبوس شماره ۲۸۸۸۴ برانندگی استوار ۲ داود رمضانی در مسیر فرح آباد ژاله و میدان خراسان بوده که مورد تهاجم عدهای تظاهر کننده قرار میگیرد تظاهرکنندگان شیشه های اتوبوس مزبور را میشکنند، اسکورت اتوبوس دانش آموز کادر جمشید میرزائی یک تیر هوائی شلیک مینماید که عدهای متفرق و در اثر پرتاب سنگ از طرف تظاهرکنندگان پیشانی و صورت دانش آموز زخمی میگردد.
معاون و رئیس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ. سرلشگر رضا ناجی ۱۳۵۷/۱۰/۲۷