احتمال ثبت شکایات جدید در پرونده سانچی

خبرگزاری تسنیم: ظهر روز ۲۴ دی ماه سال ۹۶، نفتکش ایرانی سانچی پس از حدود ۸ روز سوختن به‌روی آب، به‌طور کامل در آب‌های چین غرق شد. این نفتکش حامل محموله میعانات گازی صادراتی ایران بود.

یک سال از سانحه تلخ سانچی گذشت و گفته‌ها و ناگفته‌های این حادثه و آنچه در یک‌سال اخیر رخ داده را در گفت‌وگویی با کاپیتان محسن بهرامی، مدیر ستادی شرکت ملی نفتکش ایران و دریانورد باسابقه کشورمان که مسئولیت سخنگویی کمیته اضطرار سانحه نفتکش سانچی را در زمان وقوع حادثه به‌عهده داشته و اکنون نیز سخنگوی شرکت ملی نفتکش ایران در خصوص سانحه سانچی است، به بحث گذاشته‌ایم.

در بخش اول این گفتگو علاوه بر مباحثی چون، نحوه رسیدگی به خانواده شهدای سانچی در یک‌سال اخیر و بررسی تیمی از نمایندگان کشور‌های ذی‌نفع بر روی علت‌یابی حادثه، به تغییر مسیر عجیب کشتی کریستال اشاره شده و عنوان شد "تغییر مسیر کشتی سی. اف کریستال ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیش از وقوع حادثه و تبدیل این کشتی از یک کشتی عبوری بی‌خطر به یک کشتی پرخطر و روبه تصادم، مورد قبول تمامی کشور‌های ذی‌نفع قرار گرفته است. "

آنچه در ادامه آمده، حاصل بخش دوم این گفتگو است.

تسنیم: آیا ایران درخواستی یا شکایتی داشته مبنی بر اینکه خسارتی از مالکان کشتی سی. اف کریستال دریافت کند؟ یا هنوز وارد چنین مواردی نشده است؟

کاپیتان بهرامی: شرکت ملی نفتکش یا دولت به صورت مستقیم به موضوع خسارت وارد نمی‌شود. کل این مسئله از طرف بیمه‌گر‌ها اداره و پیگیری می‌شود.

تسنیم: علاوه بر بیمه‌گر‌ها و پیگیری‌هایی که انجام می‌دهند، از این باب که یک سرمایه ما از بین رفته و از طرفی یک بار روانی شدیدی به جامعه وارد شده، آیا درخواست خسارتی جدا از پیگیری شرکت‌های بیمه انجام می‌شود؟

کاپیتان بهرامی: چنین چیزی مرسوم نیست. حادثه‌ای اتفاق افتاده و ما هم در دریای چین باعث شدیم که یک مدت ماهیگیری آن‌ها مختل شود. عرضم این است که یک حادثه ابعاد مختلفی دارد.

تسنیم: اگر علت‌یابی حادثه به این ختم می‌شد که به طور قاطع می‌گفتند تغییر ناگهانی جهت حرکت کشتی کریستال موجب حادثه شده، باز هم ما نمی‌توانستیم ادعایی برای دریافت خسارت علاوه بر فعالیت بیمه‌گر‌ها داشته باشیم؟

کاپیتان بهرامی: نه، بدین شکل مرسوم نیست. اما معمولا کشور‌هایی که حوادث این‌چنینی در آبهایشان اتفاق می‌افتد، شکایاتی را تنظیم می‌کنند.

تسنیم: این موضوع که کشور چین شکایتی را مطرح کند، در خصوص حادثه سانچی رخ داده؟

کاپیتان بهرامی: ما شنیدیم که چنین ادعایی در حال طرح است، اما هنوز رسما شکایتی مطرح نشده است.

* مالکان سانچی و سی. اف کریستال از هم شکایت کردند

تسنیم: مالکان دو کشتی چطور، آیا از یکدیگر شکایتی را مطرح می‌کنند؟

کاپیتان بهرامی: بله، این موضوع در همان وهله اول انجام می‌شود و در این حادثه نیز ما از کشتی کریستال شکایت کردیم و این یک بحث کاملا قانونی است و هیچ تخاصمی هم در آن نیست. آن‌ها هم از ما شکایت کرده‌اند. در واقع این یک روند قانونی است و تا نباشد بررسی‌های قانونی شروع نمی‌شود.

تسنیم: در کنار این، ممکن است از طرف چینی‌ها هم شکایتی مطرح شود؟

کاپیتان بهرامی: ممکن است شهروندان چینی شکایتی را مطرح کنند که این حادثه که رخ داد، مثلا یک‌ماه ماهیگیری ما مختل شد. البته چنین شکایاتی هنوز مطرح نشده است.

*بخشی از سوخت سانچی به صورت جامد به جزایر ژاپن رسید

تسنیم: ممکن است دولت چین شکایتی را مطرح کند؟

کاپیتان بهرامی: معمولا در حوادث دریایی افراد حقیقی هستند که شکایاتی را مطرح می‌کنند. مثلا یک کشتی در سواحل فرانسه دچار حادثه شد، متعاقب آن هتل‌داران و فعالان گردشگری شکایت کردند که نشت نفت این کشتی در سواحل فرانسه، مدت‌ها بحث توریسم را مختل کرد. در آن حادثه صدمه‌ای که مستقیماً به بار آمده بود، بسیار کمتر از هزینه‌ای بود که بابت این شکایات به‌بار آمد.

در مورد سانچی، اگرچه حادثه بسیار بزرگ بود و خانواده‌های بسیاری را داغدار کرد. اما از بُعد زیست‌محیطی این حادثه چندان بزرگ نبود. چون محموله‌ای که حمل می‌کرد میعانات گازی بود که بسیار فرّار است و به ساحلی نرسید که بخواهد آنرا آلوده کند. اما ممکن است شکایاتی از این دست مطرح شود که معمولا این شکایات چندان جدی نیست، اما در مراجع قضایی مطرح می‌شود.

منطقه‌ای که حادثه سانچی در آن رخ داد، هاب ماهیگری چینی‌ها بود، پس ممکن است در این زمینه ادعا‌ها و شکایاتی مطرح شود که قابل بررسی است. حتی سواحل برخی جزایر ژاپنی به صورت بسیار جزئی که حتی شاید مجموع آن به چند تُن هم نمی‌رسید از سوخت کشتی متأثر شدند که به صورت گلوله گلوله و سفت شده، این سوخت به سواحل این جزایر رسیده بود. ممکن است روی این موارد شکایاتی مطرح شود و ادعا‌هایی داشته باشند، اما تاکنون که یک سال از این حادثه گذشته، من نشنیدم که شکایت خاصی از این قبیل مطرح شده باشد.

* ممکن است دادگاه مربوط به سانچی تا یک دهه طول بکشد

تسنیم: آنکه اشاره داشتید دو طرف به صورت متعارف از هم شکایت می‌کنند، بررسی آن شکایت همچنان ادامه دارد؟

کاپیتان بهرامی: بله، همچنان ادامه دارد.

تسنیم: و ممکن است پرونده آن سال‌ها طول بکشد؟

کاپیتان بهرامی: بله، ولی اول سعی می‌کنند تا بحث را به حکمیت بسپارند و ممکن است با این حکمیت، آن پرونده هم مختومه شود. ولی در چنین مواردی یک دادگاه حتی می‌تواند تا یک دهه هم طول بکشد. بیشتر مسائل مربوط به حوادث دریایی را بیمه‌گر‌ها دنبال می‌کنند. اما اگر خسارات از سقف بیمه‌ها عبور کند، آن‌وقت ما روی آن حساس می‌شویم؛ چرا که هر چه از سقف بیمه عبور کندف، مبالغ بیشتر را ما باید به عنوان شرکت پرداخت کنیم. فعلاً در این حادثه، خسارتی از سقف بیمه عبور نکرده است؛ بنابراین دعوا بیشتر بین بیمه‌گر‌ها خواهد بود. چرا که شرکت‌های بیمه در زمان بروز حوادث، نهایت تلاش خود را می‌کنند که از طرف مقابل حداکثر خسارات را بگیرند و در عوض خودشان حداقل خسارات را پرداخت کنند.

* بررسی‌هایی برای جلوگیری از خطا‌های محتمل در زمان بروز حوادثی شبیه سانچی

تسنیم: جدای از گزارشی که کشور‌ها تهیه کردند، آیا بدنه کارشناسی شرکت ملی نفتکش به این نتیجه رسید که خطای انسانی صرفا متوجه خدمه کشتی کریستال بود؟ یا اینکه ممکن است خدمه نفتکش سانچی هم می‌توانستند اقدامی را انجام دهند که نتیجه بهتری در برداشته باشد؟

کاپیتان بهرامی: قطعا همین است. در هر حادثه‌ای می‌توانیم عملکرد‌های بهتری داشته باشیم. در واقع اگر چنین دیدگاهی نداشته باشیم، پیشرفت رخ نمی‌دهد. اینکه بخواهیم تمام تقصیر خطای انسانی را برای طرف مقابل بگذاریم، منطقی نیست. ما هم بررسی کردیم. تیم زبده‌ای از دریانوردان باسابقه ما در شرکت تشکیل شد، از بخش ایمنی کیفیت گرفته تا بخش‌های فنی و ... در این تیم حضور داشتند. بررسی‌های متعددی انجام شد و متعاقب آن اقداماتی را برای پیشگیری از حوادث مشابه پیشنهاد دادند.

تسنیم: این پیشنهادات می‌تواند مبتنی بر خطا‌های انسانی محتمل باشد؟

کاپیتان بهرامی: در تمامی جا‌هایی که ما احساس می‌کنیم که اگر بهتر عمل می‌کردیم این حادثه رخ نمی‌داد، پیشنهاداتی ارائه شد.

* ارتقای سطح تجهیزات بیشتر از تکالیف قانونی

تسنیم: اجازه بدهید سوال را به گونه‌ای دیگر بپرسم. تأثیری که حادثه سانچی روی ارتقای سطح فعالیت‌های مشابه بر روی نفتکش‌هایی مثل سانچی داشت، که از این پس بخواهید اعمال کنید، می‌تواند چه مواردی باشد؟

کاپیتان بهرامی: به‌صورت کلی ما قطعا روی آموزش، در گزینش نفرات، در نحوه ترفیع نفرات در کمیسیون ارتقا، آمادگی برای شرایط بحران، اصلاحاتی سخت‌گیرانه‌تر را اعمال می‌کنیم و حتی از نظر فنی نیز تصمیمات جدیدی گرفتیم. مثلا وسایلی هست که تا ۱۵ دقیقه می‌تواند هوا را برای نفرات در شرایط بحران تهیه کند و به صورت کپسو‌لهای کوچکی است که تا قبل از این در هر نفتکش، بر اساس استاندارد‌ها تعداد محدودی لازم بود. مثلا در یک کشتی اگر ۸ عدد از این تجهیزات می‌گذاشتیم، قانون را رعایت کرده بودیم؛ اما به این نتیجه رسیدیم که برای هر نفر، یک عدد از این تجهیزات را در نفتکش قرار می‌دهیم. مواردی از این دست بود که فراتر از قانون، اصلاحاتی را انجام دادیم. حادثه سانچی حادثه بزرگی بود که اگر موارد قانونی برای جلوگیری از آن و جلوگیری از صدمات آن کفایت می‌کرد، نباید این حادثه به این شکل رخ می‌داد، بنابراین ما اصلاحاتی را فراتر از قانون در دستور کار قرار دادیم.

شرکت ملی نفتکش به عنوان یک شرکت پیشرو خودش را متعهد می‌داند که به این مسائل توجه ویژه داشته باشد. شرکتی هستیم که در شرایطی که تحریمی نبود بیش از ۸۰ درصد ظرفیت‌مان در بازار‌های خارجی فعال بود و اگر بخواهیم در بازار بین‌المللی بمانیم راهی جز این نداریم که اقداماتی فراقانونی را انجام دهیم و بتوانیم به بازار بین المللی اثبات کنیم که از این حادثه درس آموختیم و اقدامات اصلاحی را داریم انجام می‌دهیم.

* خطای انسانی اصلی در کشتی کریستال رخ داده، اما ما هم خودمان را ارتقا می‌دهیم

تسنیم: تمامی نفتکش‌ها را به این اصلاحات مجهز می‌کنید؟

کاپیتان بهرامی: از نظر نفرات فرقی قائل نمی‌شویم چرا که نفرات ممکن است امروز روی این کشتی باشند و فردا روی کشتی دیگری فعالیت کنند. ابهاماتی همان اوایل مطرح شد که میعانات گازی محموله بسیار ویژه‌ای است که فقط کشتی‌های خاصی می‌توانند آنرا حمل کنند که اینگونه نیست. میعانات گازی را همه کشتی‌های عادی که مخصوص حمل نفت خام و دوجداره هستند، حمل می‌کنند. ما کشتی‌های حمل مواد شیمیایی و کشتی‌های حمل گاز داریم که اصلا نیاز نیست میعانات گازی را با آن‌ها حمل کنیم. پس معاینات گازی با همین کشتی‌های عادی حمل مواد نفت خام حمل می‌شوند که اکثر کشتی‌های ما نیز از این نوع هستند. پس فرقی به لحاظ نوع نفتکش وجود ندارد و این نفرات هستند که جابه‌جا می‌شوند. پس ما تمرکز اصلی را بر روی نفرات، آموزش آن‌ها و گزینش آن‌ها می‌گذاریم. وقتی می‌گوییم عامل انسانی دخیل بوده، درس می‌گیریم که باید روی این عامل بیشتر و بیشتر کار کنیم.

درست است که معتقدیم خطای انسانی اصلی در کشتی کریستال رخ داده، اما ما هم باید به زعم خود، احتمالات را در نظر گرفته و سطح خودمان را بیشتر ارتقا دهیم.

* سندی از سوی ایران به سازمان بین‌المللی دریانوردی ارسال می‌شود

تسنیم: ممکن است شرکت ملی نفتکش ایران پیشنهادی را به IMO (سازمان بین‌المللی دریانوردی) ارائه دهد که حادثه سانچی تأثیری روی ارتقای سطح کارآیی قوانین و اصلاح آن‌ها داشته باشد؟

کاپیتان بهرامی: این‌کار را معمولا شرکت‌ها انجام نمی‌دهند. شرکت‌ها با سازمان‌های بین المللی در تماس نیستند. ولی می‌دانم که دوستان از طریق سازمان بنادر و دریانوردی، در حال تدوین اسنادی هستند که از بخش ایمنی و کیفیت ما نشأت می‌گیرد. از طریق سازمان بنادر و دریانوردی در حال ارسال سندی در خصوص نتایج بررسی حادثه سانچی به سازمان بین‌المللی دریانوردی هستیم.

تسنیم: در واقع می‌توان گفت که شما منتظر این نماندید که اصلاحاتی در قوانین بین‌المللی رخ دهد، خودتان به صورت پیشگام این اصلاحات را انجام دادید.

کاپیتان بهرامی: بله، اگر این کار را نکنیم نمی‌توانیم در بازار بین المللی کار کنیم.

* تمامی ظرفیت‌ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران در اختیار حمل محموله‌های نفتی ایران است

تسنیم: یعنی شما با اعلام کردن اصلاحات، می‌توانید اعتماد مشتریان خود را جلب کنید؟

کاپیتان بهرامی: صددر صد. پس از جریان سانچی یک سکته کوچکی به اندازه یکی دوماه اتفاق افتاد و یک کمی برخی از اجاره کننده‌ها سخت گرفتند؛ ولی بعد، ما به روال برگشتیم و چیزی که الان مشکل دارد بحث تحریم‌ها است که شرکت‌های خارجی به نوعی اجازه ندارند از ظرفیت‌های ما استفاده کنند؛ و به جز مسئله تحریم‌ها، کشتی‌های ما کاملا به شرایط عادی برگشتند، چرا که ما اثبات کردیم که حادثه‌ای بزرگ، غم‌انگیز و مصیبت‌بار بود، اما ما هم ننشستیم، بلکه اقدامات اصلاحی را درنظر گرفتیم و الان اطمینان داریم که در مقابل چنین حوادثی آماده‌تر از قبل هستیم. بعد از حادثه سانچی، کماکان کشتی‌های ما از سوی کره جنوبی، چین، تایوان، سنگاپور، هند، ترکیه، اسپانیا و ایتالیا تردد داشتند، اما وقتی تحریم‌ها شدیدتر شد آن‌ها دغدغه‌هایی داشتند. البته الان دیگر ظرفیت مازادی نداریم که حتی اگر متقاضی استفاده از ظرفیت نفتکش‌های ما باشند هم نمی‌توانیم به آن‌ها نفتکش دهیم؛ چرا که داریم محموله‌های جمهوری اسلامی ایران را حمل می‌کنیم و تمام ظرفیت‌مان در خدمت این بخش است.