تهران به دنبال مهار تحریم‌های آمریکا در ایستگاه بغداد و اربیل
به نظر می‌رسد در وضعیت بعد از تشدید فشار‌های آمریکا بر ایران، نمایندگان پارلمان عراق، همکاری با تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بر نخواهند تابید.
خبرگزاری فارس: محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران امروز (یکشنبه) ۱۳ ژانویه ۲۰۱۹ (۲۳ دی ۱۳۹۷) در چارچوب یک سفر رسمی و در رأس یک هیأت سیاسی و اقتصادی به عراق سفر کرد. این سفر دیپلماتیک در شرایطی انجام می‌شود که چهار روز قبل از ظریف، مقام‌های سیاسی عراقی میزبان «مایک پامپئو» در جریان سفر دوره‌ایش به منطقه خاورمیانه بودند.
وزیر امور خارجه ایران در بغداد با مقام‌های رسمی حکومت مرکزی عراق دیدار و سپس روانه اربیل می‌شود و با مقام‌های سیاسی حکومت اقلیم کردستان نیز نشست و گفتگو خواهد داشت.
با تمام این اوصاف، سفر وزیر امور خارجه ایران به عراق، در مقطع کنونی، از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است که از سوی ناظران سیاسی مورد توجه جدی قرار گرفته است. وضعیت پیچیده معادلات منطقه ای، خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه، تلاش‌های آمریکا برای افزایش فشار‌های خود بر تهران، افزایش رقابت بین قدرت‌های منطقه‌ای و... از جمله تحولاتی هستند که سفر ظریف به کشور عراق را بیش از پیش دارای اهمیت کرده است.
در واقع، سفر وزیر امور خارجه ایران تنها در فاصله زمانی چهار روز بعد از سفر وزیر امور خارجه آمریکا که ماهیتی کاملا ضدایرانی نیز داشت، می‌تواند اهداف ویژه‌ای را پیگیری کند. اهدافی که به طور حتم بُعد اصلی آن‌ها در ارتباط با آمریکا و برنامه‌های ضدایرانی این کشور، قرار می‌گیرد. با این اوصاف، می‌توان سه هدف اصلی را از سفر ظریف به کشور عراق در مقطع کنونی مورد اشاره و واکاوی قرار داد.
مقابله با تحریم‌های ضدایرانی آمریکا
مقابله با پذیرش تحریم‌های آمریکا علیه ایران توسط حکومت مرکزی عراق و اقلیم کردستان را می‌توان مهم‌ترین هدف سفر ظریف وزیر امور خارجه ایران به عراق ارزیابی کرد. با توجه به اینکه در پایان ماه آوریل - حدود سه و ماه نیم آینده- مدت زمان معافیت ۱۸۰ روزه آمریکا برای خرید نفت از ایران به پایان می‌رسد و معافیت‌های عراق از انجام مبادلات بازرگانی و تجاری با ایران نیز مشمول این امر شده، به نظر می‌رسد برنامه اصلی هیأت دیپلماتیک بلندپایه ایران، رایزنی پیرامون وضعیت مناسبات دو کشور در آینده خواهد بود.
هر چند تاکنون بسیاری از مقام‌های سیاسی عراقی به ویژه عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر و برهم صالح رئیس‌جمهور عراق، بار‌ها بر شرایط ویژه عراق در مناسبات با ایران تاکید کرده و عدم پایبندی خود به تحریم‌های ضد ایرانی را اعلام کرده‌اند، اما واقعیت آن است که فشار‌های آمریکا بر بغداد و احتمال اعمال تحریم‌های تنبیهی بر عراق از سوی آمریکا در نتیجه نقض تحریم‌ها، شرایط را تا حدودی برای مقام‌های سیاسی این کشور بغرنج کرده است.
بنابراین، مهم‌ترین ماموریت ظریف را می‌توان در ارتباط با تحریم‌های آمریکا در قالب دو محور مهم ارزیابی کرد: اولین هدف ایران، تلاش برای اقناع و ایجاد سازوکاری مشخص به منظور تداوم مناسبات دو کشور در شرایط بعد از ماه آوریل است. تهران از عراق انتظار دارد همان‌گونه که ایران در وضعیت سخت سال‌های بعد از ظهور داعش در ۲۰۱۴، در کنار ملت و دولت عراق بود، در مقطع کنونی (دوران بعد از اعمال تحریم‌های ضد ایرانی آمریکا) عراقی‌ها نیز در کنار ایران باقی بمانند. دومین هدف هیأت ایرانی را می‌توان در ارتباط با حصول اطمینان از عدم ورود عراق به محور ضدایرانی دانست که از سوی مایک پامپئو وزیر امور خارجه آمریکا در جریان سفر اخیر منطقه‌ای او به شدت تبلیغ می‌شود.
تثبیت جایگاه و بهبود نقش میانجیگری تهران در معادلات بین اربیل و بغداد
از ابتدای ایجاد پایه‌های عراق جدید، بعد از سقوط رژیم بعث در سال ۲۰۰۳ تاکنون، ایران در مقام بازیگری که دارای جایگاهی مشروع و مقبول بین حکومت مرکزی و کرد‌ها است، نقشی قابل توجه در میانجیگری بین اربیل و بغداد داشته است. به ویژه بعد از تشکیل اولین دولت عراق در سال ۲۰۰۵ همواره سطحی از منازعات بین حکومت اقلیم کردستان با حکومت فدرال وجود داشته است؛ در بسیاری از مقاطع تهران با ایفای نقش فعال، از بغرنج شدن تنش‌ها و وقوع درگیری نظامی بین دو طرف ممانعت کرده است.
اکنون پس از سفر مایک پامپئو به بغداد و اربیل، محمدجواد ظریف نیز با دیدار با مقام‌های سیاسی حکومت مرکزی عراق و اقلیم کردستان، از یک سو جایگاه و موقعیت ویژه تهران در کشور عراق را تثبیت خواهد کرد و از سوی دیگر، نقش میانجیگری ایران بین کرد‌ها و حکومت مرکزی عراق، یک بار دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد.
بهبود سطح همکاری‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی دو کشور
هدف دیگر ظریف و هیأت همراه او از سفر به کشور عراق، در ارتباط با افزایش همکاری‌های دوجانبه بین دو کشور در سطوح مختلف قابل تحلیل و واکاوی است. در دوران بعد از ظهور داعش، بیش از هر سطح دیگری، همکاری امنیتی بین ایران و عراق برجسته شد، اما در مقطع کنونی که دیگر خلافت خودخوانده داعش سقوط کرده، مجددا بهبود سطح همکاری‌های دیپلماتیک و اقتصادی بین دو کشور، در کانون توجهات قرار گرفته است.
در یک سال گذشته، شاهد رشد ۴۰ درصدی صادرات ایران به کشور عراق بوده‌ایم و اکنون ایران از تلاش برای رسیدن به صادرات ۱۲ میلیارد دلاری به عراق، تا پایان سال ۱۳۹۷ سخن به میان می‌آورد. بدون تردید، کشور عراق در مقام بزرگ‌ترین کشوری که محل صادرات غیرنفتی ایران است، برای بخش‌های صنعت، کشاورزی و تجارت ایران از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است.
رغبت و حسن نیت بین مقام‌های سیاسی دو کشور ایران و عراق نیز محرکی بزرگ در بهبود سطح مبادلات تجاری و سیاسی دو کشور خواهد بود. واقعیت این است که در مقطع کنونی، بخش عمده سیاستمداران عراقی، نقش ایران را در مقام برادر بزرگ‌تر و بازیگری قابل اطمینان پذیرفته‌اند و به نظر می‌رسد حتی در وضعیت بعد از تشدید فشار‌های آمریکا بر ایران، نیز نمایندگان پارلمان عراق، همکاری با تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بر نخواهند تابید. از این رو، عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق به نظر می‌رسد طی ماه‌های آینده، به ویژه تا پایان سال ۲۰۱۹، در ارتباط با پرونده ایران، مسیر دشواری را در پیش خواهد داشت.