خودتان را به تنبلی ذهنی عادت ندهید

روزنامه خراسان: دیکشنری‌های معتبر دنیا هرسال چند واژه را به عنوان واژه برتر سال گذشته خود اعلام می‌کنند. برای سال ۲۰۱۸ دیکشنری کمبریج کلمه «نوموفوبیا» را انتخاب کرده است که به ترس یا نگرانی از همراه نداشتن تلفن همراه یا ناتوانی در استفاده از آن اشاره می‌کند. کلمه «no mobia» مخفف «no mobile phone phobia» است. سه کلمه دیگر نامزد شده کمبریج در سال ۲۰۱۸ «gender gap»، «ecocide» و «no-platforming» هستند. «gender gap» واژه‌ای است که تفاوت بین طرز برخورد جامعه با مردان و زنان را نشان می‌دهد. «ecocide» به نابودی منطقه طبیعی بزرگ یا آسیب فوق‌العاده به آن اشاره دارد. «no-platforming» نیز جلوگیری از پذیرفتن حق دیگران در ابراز باور‌ها و عقایدشان در فضای عمومی است، به دلیل این که تصور می‌شود این باور‌ها خطرناک و نپذیرفتنی هستند. دیکشنری‌های آکسفورد و دیکشنری دات کام نیز به ترتیب کلمه‌های «سمی» و «اطلاعات غلط» را به عنوان واژه‌های سال انتخاب کرده اند. «کالینز» هم «یکبار مصرف» را به عنوان کلمه سال برگزید که هدف از آن جلب توجه عموم به خطرات استفاده از چنین محصولاتی است. سابقه «نوموفوبیا» به چندین سال قبل برمی گردد که اولین بار، یک دهه پیش و توسط اداره پست انگلستان به کار برده شد. این اصطلاح در سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته است و دلیل آن هم به هوشمند شدن، افزایش کارایی و وابستگی ما به تلفن‌های همراه برمی‌گردد. پیشتر تصور می‌شد دلیل اصلی نوموفوبیا، نگرانی درباره تماس‌های مهمی است که شخص از دست می‌دهد، اما امروزه محققان می‌گویند؛ دلیل اصلی اش این است که تلفن همراه به عنوان بخشی از هویت شخصی به ما اجازه می‌دهد، دیدگاه‌ها و تجربیات مان را با دیگران به اشتراک بگذاریم. با توجه به فراگیر شدن این اصطلاح در زندگی روزمره مان، از بین دیگر کلمات انتخاب شده توسط سایر مراجع برای سال ۲۰۱۸، به بررسی این اختلال می‌پردازیم.

خودتان را به تنبلی ذهنی عادت ندهید!

«نوموفوبیا» اصطلاحی نوظهور به معنای ترس بابت جدایی از تلفن همراه است که به دلیل عوارض و مشکلات ناشی از استفاده بیش از حد اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر تلفن‌های همراه به وجود آمده است. شبکه‌های اجتماعی، وابستگی ذهنی کاذبی پدید می‌آورند که در افراد، علایم و رفتار‌هایی شبیه معتادان به مواد افیونی دارد. به گونه‌ای که افراد نمی‌توانند مدتی بدون آن‌ها به سر برند. اگرچه ممکن است بهانه آن‌ها برای استفاده از اینترنت، دستیابی به اطلاعات مورد نیاز باشد، اما در عمل، این گونه افراد جز پرسه زدن بی هدف در کانال‌ها کار دیگری انجام نمی‌دهند. مضرات اعتیاد به تلفن همراه بر انسان در درجه نخست، وقتی یک نفر در محیط خانواده، معتاد به استفاده از تلفن همراه به خصوص برای بهره بردن از اینترنت باشد، فرصت برقراری تعامل با دیگر اعضای خانواده را از دست می‌دهد. همین موضوع، موجب تشکیل یک چرخه معیوب می‌شود و فرد از نظر عاطفی و روانی هر روز بیشتر از گذشته از دیگر افراد خانواده فاصله می‌گیرد و به تنهایی خود و استفاده از اینترنت پناه می‌برد، اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود. در ادامه به چند آسیب دیگر اشاره خواهد شد. وقت کشی و سطحی شدن: اولین صدمه شبکه‌های اجتماعی، وقت گیر بودن آن هاست. در شبکه‌های مجازی، مطالب به همان سرعتی که می‌آیند، به همان سرعت هم می‌روند و، چون مطالب مرور شده عمقی نیستند، ماندگاری زیادی نخواهند داشت و ذهن را سطحی می‌کنند. عادت به سرگرمی و تنبلی ذهنی: اساسا انسان ها، گرایش ذاتی به تنبلی و خوش گذرانی دارند و اگر ابزار جذابی هم در اختیار آن‌ها قرار گیرد به خصوص شبکه‌های اجتماعی که دارای امکانات جذابی نظیر لایو ویدئو، لایک کردن، دایرکت به سلبریتی و ... است، به راحتی می‌توانند ساعت‌ها وقت وذهن خود را در اختیار آن بگذارند. این چنین می‌شود که فرد به مرور زمان از کار‌های جدی فاصله می‌گیرد و توانایی انجام کار‌های مهم و کارآمد در او ضعیف می‌شود. شیوع مشکلات روانی: خرید مکرر بسته‌های اینترنتی یا دوندگی بی امان برای رسیدن به یک دستگاه وای فای و اختصاص ساعت‌ها وقت و انرژی که فایده چندانی هم در پی ندارد، به مرور سرخوردگی و احساس پوچی را در فرد به وجود می‌آورد. افزون بر این، نوجوانان با دیدن دایم لحظات شاد دیگران در پست‌ها و استوری هایشان، بعد از هر لایک زدن، سعی به همانندسازی می‌کنند، ارزش‌های زندگی برای آن‌ها حذف یا جابه جا می‌شود و به مرور از دستیابی به اهداف شخصی خود در زندگی مایوس می‌شوند. دوستی‌های نامتعارف: طبق نتایج تحقیقات دانشگاهی معتبر، زنان بیشتر از مردان وابسته شبکه‌های اجتماعی مانند فیس بوک، اینستاگرام، تلگرام و ... می‌شوند. مطالعات نشان داده است، افرادی که میزان اضطراب و نگرانی در رفتارشان بیشتر است، کاربران همیشگی شبکه‌های اجتماعی هستند، چراکه این افراد معاشرت‌های مجازی را به ارتباط‌های درون جامعه ترجیح می‌دهند. همین ضعف شخصیتی می‌تواند باعث شکل گیری وابستگی‌های نامتعارف و مشکلات پس از آن شود. توصیه‌هایی به خانواده‌ها نوجوانان بیشترین رده سنی هستند که در خطر مبتلا شدن به این بیماری روانی قرار دارند بنابراین برنامه ریزی برای پیشگیری، اصل مهم این ماجراست که باید توسط والدین انجام شود. نوجوانان و جوانان بر رفتار‌های بزرگ سالان خود به خوبی نظارت می‌کنند و استفاده غیر استاندارد والدین از شبکه‌های مجازی، خود مهر تاییدی برای استفاده بی قید و شرط فرزندان از این محیط هاست. والدین و فرزندان ارشد خانواده‌ها باید نحوه استفاده صحیح از شبکه‌های اجتماعی خوش رنگ و لعاب را برای اعضای کوچک‌تر خانواده تشریح کنند و در پاسخ گویی به سوالات احتمالی فرزندان که ناشی از بلوغ فکری آن هاست، حوصله به خرج دهند. غنی سازی فضای خانواده از عاطفه و محبت هم کمک زیادی به مدیریت این ماجرا می‌کند. بسیاری از رفتار‌های خود و دگر آسیب رسان دوره نوجوانی و جوانی اعم از اعتیاد و رفتار‌های پرخطر به دلیل کمبود میزان توجه و شکل گیری دلبستگی نا ایمن در فرزندان است.

ماجرای انتخاب کلمه سال چیست؟ نزدیک به یک دهه است که دیکشنری‌هایی مانند آکسفورد، کمبریج، کالینز و مِری‌اِم وبستر در ماه دسامبر، کلمه‌ای را به‌عنوان کلمه سال انتخاب می‌کنند. پژوهشگران و ویراستاران این دیکشنری‌ها از بین کلمه‌های پرکاربرد همان سال که به‌نظرشان انعکاس و برایند رویداد‌های سال گذشته است، چهار کلمه را گزینش می‌کنند و در وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی خود از کاربران می‌خواهند تا به آن رای دهند. این کلمه‌ها از نظر رای گیرندگان برای مردم معنای ویژه‌ای دارند و کلمه‌ای که بیشترین رای را بیاورد، به‌عنوان کلمه سال انتخاب می‌شود. کلمه انتخاب‌شده درواقع نظر مردم از خلاصه همان سال است. کمبریج در توضیح چرایی انتخاب کلمه «نوموفوبیا» به‌عنوان واژه برتر سال ۲۰۱۸ میلادی گفته‌است: «مردم تا اندازه‌ای برای دور بودن از تلفن همراه خود اضطراب تحمل می‌کنند که لازم دارند کلمه ویژه‌ای برای آن داشته‌باشند». اگرچه «نوموفوبیا» کلمه‌ای علمی برای اختلال اعتیاد به تلفن همراه نیست، اما از آن‌جا که کلمه‌ای پرکاربرد در بین محققان است، به دیکشنری راه یافته‌است. هر چند رسالت این دیکشنری‌ها جلب توجه مردم دنیا به سمت مفاهیمی که انسان‌ها را درگیر کرده نیست، اما این اقدام آن‌ها فارغ از هر ایده‌ای که پشت آن باشد، مثل چراغ قوه‌ای عمل می‌کند که روی بخش حساسی از مفاهیمی که انسان‌ها با آن سر و کار دارند، نور می‌اندازد تا بتوانیم در خلال زندگی پرسرعت امروز آن موضوع خاص را بهتر ببینیم. پیش از این هم لغت نامه کالینز واژه «یک بار مصرف» را به عنوان لغت سال انتخاب کرده بود. شاید جالب باشد بدانید که واژه منتخب سال ۲۰۱۷ از طرف کالینز «fake news» (اخبار جعلی) بود. واژه منتخب سال ۲۰۱۶ هم «Brexit» بود که در این سال که بریتانیا از اتحادیه اروپا جدا شد، بیشترین مراجعه را داشت و این واژه ترکیبی از بریتانیا و جدایی (همان جدایی از اتحادیه اروپا)، طراحی شده است.