سید حسن خمینی: تردیدی نیست نقاط ضعفی وجود دارد

جماران: حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در دیدار مدیرمسئول، سردبیر و اعضای تحریریه روزنامه ۱۹ دی قم، ترویج باطل یا تهدید به غوغاسالاری را از آفت‌های امروزین برخی رسانه‌های مکتوب عنوان کرد و با اشاره به تأثیرپذیری این رسانه‌ها از واسطه‌های جدید ارتباط جمعی گفت: در دوران قدیم تنها روزنامه‌ها وظیفه خبررسانی را بر عهده داشتند، اما بعد‌ها که رادیو و تلویزیون آمد، آن‌ها این کار را بهتر به دوش انجام می‌دادند؛ به نحوی که مخاطب خبر را می‌خواند، فیلم آن را می‌دید و ضمنا زودتر از روزنامه‌ها باخبر می‌شد؛ در نتیجه روزنامه‌ها وظیفه انتشار خبر تفصیلی را بر عهده گرفتند و خبر‌های اجتماعی‌تر و با جهت دهی و مخاطبین خاص تری را انتخاب کردند. در این میدان جدید، روزنامه‌هایی در این زمینه موفق بودند که تکلیف خود را با مخاطبین‌شان مشخص کردند.

وی سپس به سیر تاریخی سرنوشت مطبوعات در جریان رقابت با شبکه‌های تلویزیونی و شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد و با اشاره به اینکه تدریجا رسالت رشانه‌های کاغذی از «خبررسانی» به «تحلیل» تغییر یافت، گفت: سوال اینجاست که در چنین فضایی باید چه اقدامی انجام داد؟ آیا این به معنای پایان روزنامه نگاری است؟ یعنی باید بگوییم عصر روزنامه و روزنامه نگاری تمام شده؟ یا باید بگوییم که روزنامه نگاری خبر محور تمام شده است؟

وی افزود: امروز مشکلی که وجود دارد، بحث «اعتماد به خبر» است. شبکه‌های اجتماعی علیرغم قدرتی که دارند، اما در اینکه کدام خبر در آن‌ها راست و کدام دروغ است، تردید وجود دارد. مثلا در آمریکا وقتی کسی به طور قطع قسم می‌خورد، باید قسم بخورد که اولاً راست می‌گوید، دوم همه راست را می‌گوید و سوم اینکه جز راست نمی‌گوید. ولی ما امروز در فضای مجازی، با مجموعه‌ای از راست‌ها مواجهیم که دروغ نیستند و می‌توان تصویر آن‌ها را نیر مشاهده کرد؛ آن‌هایی هم که دروغ هستند معمولاً کسی به آن‌ها اعتنایی نمی‌کند. اما آیا همان خبر‌های درست نیز «همه»‌ی خبر راست است؟ یعنی اگر دوربین را عقب‌تر ببریم نیز فقط همین است یا اینکه تنها قسمتی از آن است؟!

وی با اشاره به اینکه بسیاری از مواردی که این روز‌ها باعث تمسخر قشر روحانیت می‌شود، به دلیل بیان این سنخ موارد است، یادآور شد: ما امروز در فضای رسانه با آمیختگی دوغ و دوشاب مواجهیم و به تدریج هر مقدار که پیش می‌رویم، این روند پررنگ‌تر می‌شود و تا جایی جلو می‌رود که دیگر کسی به هیچ چیزی اعتماد نمی‌کند. به نحوی که قبلاً می‌گفتند به گوش خود اعتماد نکن، اما به تدریج وضع به جایی می‌رسد که انسان دیگر به چشمانش هم نمی‌تواند اعتماد کند!

یادگار امام اظهار داشت: رسانه اگر بتواند راجع به هر موضوع، گزارشی دهد که مخاطبین غیرمتخصص بتوانند موضوع و محتوای آن را دریابند، کاری ارزشمند کرده است و در اینجاست که نقش خبرنگار مهم می‌شود. اگر رسانه‌ها چشم و گوش مردم شوند و به جای مخاطبان اخبار را رصد کرده و موارد مهم را دسته بندی کنند و گزارش آن را ارائه دهند، خبرنگار تبدیل به یک کارشناس خواهد شد که البته این کاری دشوار است.

وی با بیان اینکه امروز عملاً تلویزیون‌ها چنین نقشی ایفا می‌کنند، افزود: مردم اگر به کسی اعتماد داشته باشند، حرف هایش را گوش داده و برنامه اش را تماشا می‌کنند. اما اگر اعتماد نداشته باشند، شبکه را عوض می‌کنند. آنقدر گوش ما غرق مطالب شده که دیگر حتی تخریب‌ها نیز اثر نمی‌کنند. زیرا از صبح تا شب در رابطه با شخصیت‌ها و چهره‌های مختلف، فحاشی و اتهام زنی زیاد شده است؛ بنابراین مردم در مقاطع مختلف و برای پی بردن به نتیجه یک رخداد، به یک «خبرنگار کارشناس» مراجعه می‌کنند. آن وقت است که برای خواندن تحلیل‌ها و گزارش‌های این کارشناسان در روزنامه ها، حاضر به پرداخت هزینه نیز هستند.

سیدحسن خمینی گفت: وقتی اطلاعات مورد علاقه مردم، دسته بندی یا جمع آوری شده و در قالب یک بسته ارائه می‌شود، برای کسانی که وقت کافی جهت پیدا کردن آن اطلاعات ندارند، ارزشمند است.

یادگار امام در ادامه سخنان خود به طرح این پرسش پرداخت که آیا الزاماً هر جا که رکن چهارم دموکراسی (رسانه) وجود دارد، فساد نیست؟ و پاسخ داد: این گونه نیست. زیرا در کشور‌هایی مانند آمریکای جنوبی که آزادترین رسانه‌ها را دارد، اتفاقاً خود رسانه‌ها عامل فسادند. بدین خاطر که فردی که مرتکب فساد می‌شود، یک رسانه هم خریداری می‌کند. یعنی بلافاصله یک روزنامه پرتیراژ را خریداری می‌کند.

وی افزود: همه رسانه‌ها سالم نیستند، بلکه کم کم یاد می‌گیرند چگونه می‌توان یک نفر را تخریب و یا از حوزه تخریبی بیرون آورد یا اینکه وقتی افتضاحی پدید می‌آید، چگونه می‌توان در کنار آن دو خبر زرد تولید کرد که ذهن جامعه را از آن خبر منحرف کند. یکی از شیوه‌های جنگ روانی نیز همین است که وقتی یک خبر بد اتفاق می‌افتد و دیگر کسی نمی‌تواند آن را انکار کند، بلافاصله دو خبر تولید می‌شود که حتی ممکن است برای دوسال پیش باشد، ولی می‌تواند تمام ذهن طبقات زرد جامعه را به سمت خود بکشد تا آن مسأله به تدریج به حاشیه رفته و گم شود.

سیدحسن خمینی گفت: با اینکه رسانه شرط لازم دموکراسی است، ولی شرط کافی تحقق آن نیست؛ یعنی نمی‌تواند به تنهایی عامل فسادزدایی باشد، بلکه بعضی مواقع اگر مراقب نباشید، خودش می‌تواند تبدیل به عامل ریشه بخشی برای فساد شود، چرا که وقتی صاحب قلم فاسد شد، خیلی بهتر می‌داند که چگونه می‌توان یک مسأله را لاپوشانی کند.

یادگار امام در ادامه سخنان خود با تأکید بر اینکه «کنار زدن یأس از جامعه» یکی از وظایف اصلی ما در ۴۰ سالگی انقلاب است، اظهار کرد: امروز یأس به شدت در فضای عمومی جامعه توسط همه پمپاژ می‌شود. البته در اینکه نقاط ضعفی وجود دارد تردیدی نیست، ولی نقاط قوت نیز باید بیان شود.

وی در پایان سخنان خود با بیان اینکه با یأس به هیچ جا نمی‌رسیم و باید مانع شدت آن در جامعه شده و مردم را امیدوار نگه داریم، گفت: یکی از شروط اصلی وجود امید، این است که مردم احساس کنند اگر باید تغییری دهند، توانایی چنین کاری را دارند؛ اینکه جلوی تغییراتی که به هر علتی خواسته جامعه است -ولو من نمی‌پسندم- گرفته شده و مقابل آن تغییرات، با روشی آمرانه ایستادگی شود، نتیجه‌ای در برندارد.

در آغاز این دیدار مرتضی داستانی مدیرمسئول روزنامه ۱۹ دی قم و برخی اعضای تحریریه آن، سخنانی را ایراد کردند و دغدغه‌های خود را با یادگار امام در میان گذاشتند. مرتضی داستانی، با اشاره به اینکه این روزنامه وارد هزاره چهارم نوبت انتشار شده اظهار داشت: ۲۰ سال است که به صورت مستمر انتشار داریم و ابتدا با هفته نامه شروع کردیم.

وی با اشاره به اینکه با گسترش فضای مجازی گرایش نسبت به روزنامه‌ها کمتر شده افزود: به دلیل اینکه سعی کردیم روزنامه مستقلی از مجموعه‌ها وجریان‌های سیاسی داشته باشیم و از لحاظ مالی به درآمد‌های روزنامه متکی باشیم کارمان سخت شده است.

مدیر مسئول روزنامه ۱۹ دی ادامه داد: در این سال‌ها سعی کردیم در جریان‌های سیاسی خط معتدلی را دنبال کرده و دچار افراط و تفریط و جوسازی‌ها نشویم. گاهی مجبور شدیم خلاف جریان آب شنا کنیم و برای این موضوع هزینه هم دادیم.

وی با اشاره به سختی‌های ادامه کار در شرایط کنونی گفت: افزایش سرسام‌آور قیمت کاغذ و هزینه‌ها و همچنین سیاست‌های وزارت ارشاد ادامه کار را بسیار سخت کرده است.

داستانی خاطرنشان کرد: سیاست‌های وزارت ارشاد و افزایش بی رویه نشریه‌ها موجب شده هم درآمد‌ها کاهش پیدا کرده و هم نیرو‌های ماهر بین رسانه‌های متعدد تقسیم شوند که این موضوع خود موجب کاهش کیفیت شده است.

وی افزود: فضای رسانه‌ای ما عملا به سمت اضمحلال می‌رود و روزنامه‌های مستقل در این شرایط نمیتوانند ادامه دهند.

مدیرخانه مطبوعات استان قم با اشاره فرارسیدن چهل سالگی انقلاب اسلامی گفت: دغدغه انقلاب یکی از دغدغه‌های اصلی ما است و درصدد هستیم که ارتباط مفهومی بین نسل‌های گذشته و حال برقرار کنیم.

وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی امروز با چالش کارآمدی روبه رو است اضافه کرد: انقلاب کار‌های بسیار بزرگی انجام داده است، اما آنچه که برای نسل حاضر ملموس است ضعف کارآمدی‌ها در شرایط حاضر است.