راهکار عجیب بهزیستی و ثبت احوال برای نوزادان «بی‌هویت»
در حالی که سالانه حدود ۹۰۰ کودک به دلایلی مانند بدسرپرستی والدین، زندان رفتن آنها، طلاق، اعتیاد و ... به بهزیستی اضافه می‌شود؛ آمار‌ها از تولد ماهانه صد‌ها کودک «بی‌هویت» فقط در بیمارستان‌ها خبر می‌دهد!
خبرگزاری فارس: بر اساس برآورد‌ها در ۶۰۰ مرکز نگهداری کودکان بهزیستی، حدود ۹ هزار کودک از بدو تولد تا سن حدود ۱۸سالگی نگهداری می‌شوند که تعداد قابل توجهی از آنها را کودکان بی‌سرپرست تشکیل می‌دهند.
به طور متوسط نیز سالانه ۹۰۰ کودک به فرزندان بهزیستی اضافه می‌شود که این کودکان به دلایل مختلفی مانند بدسرپرستی والدین، زندان رفتن آنها، طلاق، اعتیاد و همچنین بی‌سرپرستی تحت پوشش بهزیستی قرار می‌گیرند.
البته تعداد زیادی نیز کودکان سر راهی هستند که به آمار‌ها اضافه می‌شوند. این در حالی است که همین تعداد یعنی ۹۰۰ کودک سالانه از مراکز بهزیستی ترخیص می‌شوند. در ضمن تعداد فرزندان بهزیستی بسیار بیشتر از متقاضیان است که آن نیز به دلیل بدسرپرست بودن فرزندان و شرایط سخت واگذاری آنها به خانواده هاست.
طرحی عجیب برای کودکان «بی هویت»
به تازگی سازمان بهزیستی با همکاری سازمان ثبت احوال طرحی را دنبال می‌کند تا کودکان تحت پوشش مراکز نگهداری این سازمان مانند دیگر همسالان خود صاحب شناسنامه واقعی شوند.
در همین زمینه انوشیروان محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس می‌گوید: دو گروه از کودکان تحت پوشش مراکز نگهداری بهزیستی هستند گروه اول کودکان بی‌سرپرستی به شمار می‌آیند که به دلایل مختلف در بدو تولد توسط والدین خود رها می‌شوند و هویت ندارند و گروه دیگر هم کودکان بدسرپرستی هستند که به دلایل مختلف از جمله کودک آزاری از طریق قوه قضائیه سرپرستی آنها به بهزیستی سپرده شده است.
وی ادامه می‌دهد: معمولا کودکان بدسرپرست دارای شناسنامه‌اند و می‌توان برای آنها دفترچه بیمه گرفت، اما برای کودکان «بی هویت»، یک اسم فرضی انتخاب می‌کنیم، نام پدر و مادر نمی‌گذاریم و شناسنامه فرضی (غیررسمی) می‌گیریم.
رئیس سازمان بهزیستی می‌گوید: براین اساس توافقی با سازمان ثبت احوال در حال انجام است تا مدتی را برای کودکان بی‌هویت تعیین کنیم که اگر آن مدت سپری شد برای آنها با نام مشخصی از پدر و مادر، شناسنامه بگیریم.
محسنی بندپی معتقد است:، چون کودکانی که هویت آنها مشخص نیست، شناسنامه ندارند، برای اخذ دفترچه بیمه آنها مشکل داریم؛ بنابراین هم برای هویت آنها و هم برای اخذ بیمه آنها می‌خواهیم شناسنامه واقعی بگیریم.
وی می‌گوید: کودکانی که الان شناسنامه ندارند، بیمه نیستند، اما ما با بیمارستان‌ها قرارداد داریم که آنها به صورت رایگان این کودکان را درمان کنند.
از طرفی در نخستین کارگروه تخصصی زنان و خانواده با محوریت ساماندهی کودکان بی‌هویت در بدو تولد بود که نماینده سازمان ثبت احوال در این کارگروه با بیان اینکه هیچ محدودیتی برای صدور شناسنامه برای اطفال بدون هویت معرفی شده توسط بهزیستی نداریم، گفته بود که، چون برخی از این کودکان از اتباع خارجی هستند نمی‌توانیم برای آنها شناسنامه صادر کنیم و مشکل ما اینجا است.
درج پدر ومادر «فرضی» در شناسنامه کودکان بی هویت
سیف اله ابوترابی سخنگوی سازمان ثبت احوال در این باره به خبرگزاری فارس می‌گوید: این سازمان برای نوزادان بی‌هویت «پدر و مادر فرضی» یعنی پدر و مادری فاقد مشخصات ثبت شده، در نظر می‌گیرد و برای آنها شناسنامه صادر می‌کند.
وی در این‌باره که در آینده ممکن است مشکلات حقوقی برای این نوزادان به وجود بیاید گفته که چاره‌ای جز این ندارند.
صدور شناسنامه پدر ومادر فرضی برای ۲۱۰ نوزاد
در حالی که آمار‌ها از تولد ماهانه ۱۰۰ کودک بی‌هویت فقط در بیمارستان‌های علوم پزشکی تهران خبر می‌دهند، این مقام مسئول در ثبت احوال می‌گوید: فقط در شش ماهه نخست امسال برای ۲۱۰ نوزاد با «پدر و مادر فرضی» شناسنامه صادر شده است.
ابوترابی تصریح می‌کند: کودکان بدون شناسنامه قطعا ایرانی نیستند و باید بین فردی که ایرانی است و فرد دیگری که متولد ایران است، تفاوت قائل شویم چراکه با تولد در ایران کسی ایرانی نمی‌شود.
آنگونه که ابوترابی می‌گوید: بیش از ۱۱۰۰ اداره و نمایندگی ایران در خارج کشور، برای کودکان ایرانی شناسنامه صادر می‌کنند که برای کودکان دارای پدر و مادر با مراجعه والدین شناسنامه می‌گیرند و برای کودکان «سرراهی» توسط سازمان بهزیستی یک نماینده معرفی و در نهایت شناسنامه صادر می‌شود.
سخنگوی سازمان ثبت احوال ادامه می‌دهد: بنابراین برای نوزادی که پدر و مادرش نامشخص است و نمی‌توان گفت که نامشروع متولد شده، هنگام صدور شناسنامه نام پدر و مادر فرضی انتخاب می‌شود؛ یعنی پدر و مادری که برای او در شناسنامه ثبت می‌شود، فاقد مشخصات است و صرفا نامشان در شناسنامه کودک وجود دارد.
ابوترابی در پاسخ به اینکه آیا در آینده برای این افراد مشکل قانونی پیش نمی‌آید، می‌گوید:راه دیگری جز این راه برای تعیین هویت نوزادان فاقد والدین وجود ندارد.
سخنگوی ثبت احوال می‌گوید:، اما برای نوزادان غیرایرانی که در ایران متولد شده باشند، گواهی ولادت اتباع ایرانی صادر می‌شود و بعد از پایان ۱۸ سالگی به مدت یک سال از کشور خارج نشود به خودی خود تابع دولت ایران می‌شود و شناسنامه ایرانی دریافت می‌کند.
براساس برآورد‌ها در ۶۰۰ مرکز نگهداری کودکان بهزیستی، حدود ۹هزار کودک از بدو تولد تا سن حدود ۱۸ سالگی نگهداری می‌شوند که تعداد قابل توجهی از آنها را کودکان بی‌سرپرست تشکیل می‌دهند. این کودکان هویتی ندارند؛ ضمن اینکه به گفته مسئولان بهزیستی بیشترین هزینه بهزیستی صرف امور درمانی این کودکان بی هویت می‌شود.
اولویت‌های واگذاری کودکان بی‌سرپرست
محمدنفریه مدیرکل دفترامور کودک و نوجوان سازمان بهزیستی نیز در این باره به خبرگزاری فارس می‌گوید: این روش فقط نباید به فرزندخواندگی کودکان لطمه بزند چراکه هدف اصلی بهزیستی، زندگی کودکان در کانون خانواده‌ای واقعی است.
وی ادامه می‌دهد: قانون واگذاری کودکان به خانواده‌ها در سال ۹۲ در ۳۷ ماده و ۱۷ تبصره با عنوان حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به تصویب مجلس و آیین نامه اجرایی آن نیز دو سال بعد به تایید دولت رسید.
وی می‌گوید: در حال حاضر ملاک واگذاری فرزند همین قانون است و اولویت‌های واگذاری بدین گونه است که باید پنج سال از ازدواج متقاضیانی که فرزند ندارند گذشته باشد و مدارکی مبنی بر بچه‌دار نشدنشان از سوی پزشک قانونی به سازمان بهزیستی ارائه کنند و دوم اینکه اولویت با دختران و زنانی است که بیش از ۳۰ سال سن دارند و هنوز مجرد هستند یا زنانی که ازدواج کرده‌اند و در حال حاضر تنها زندگی کنند نیز جزو اولویت‌ها محسوب می‌شوند. مرحله سوم نیز اولویت با والدینی است که فرزند دارند، اما متقاضی فرزند خواندگی دیگری هستند که البته در این میان اولویت با زوجینی است که بچه‌دار نمی‌شوند.
درج عنوان پدر و مادر فرضی در قسمت «توضیحات» شناسنامه/جلوگیری از ازدواج با محارم
وی در رابطه با درج پدر و مادر فرضی در شناسنامه کودکان بی‌هویت می‌گوید: درج این عناوین در شناسنامه کودکان نیست بلکه در اسناد سه جلدی آنهادرج می‌شود. ما انواع اوراق شناسایی داریم که شناسنامه یکی از آنهاست.
نفریه ادامه می‌دهد: در قسمت توضیحات شناسنامه این کودکان فقط آورده می‌شود که بر طبق شماره قانون ... و حکم دادگاه ... این شناسنامه صادر شده است بنابراین به طور صریح در توضیحات نمی‌آید که این کودکان بی‌هویت هستند.
مدیرکل دفتر کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور توضیح می‌دهد: در واقع هدف از بهزیستی امکان زندگی بهتر این کودکان است و از لحاظ شرعی نمی‌خواهیم در آینده امکان ازدواج آنها با محارم ایجاد شود بنابراین فقط در اسناد سه جلدی آنها وضعیت‌شان ثبت می‌شود.
نفریه می‌گوید: بر اساس قوانین حقوق کودکان باید مشخصات والدین خود را این کودکان بدانند و نباید اسامی والدین گم یا فراموش شود، اما بر اساس شرع در بزرگسالی، چون امکان ازدواجشان با محارم وجود دارد ما این وضعیت را در اسناد سه جلدی آنها فراهم کردیم تا از وقوع چنین اتفاقی جلوگیری شود.
به گفته این مقام مسئول در بهزیستی بنابراین در شناسنامه این کودکان چیزی به عنوان اینکه بی‌هویت بوده یا نام پدر و مادر فرضی‌شان قید شود، وجود ندارد فقط حکم قاضی قید می‌شود مانند زمانی که کودکان به فرزند خواندگی می‌روند و در شناسنامه‌شان کد و حکم دادگاه ثبت می‌شود و این طرح چندان ربطی به پرداخت هزینه‌های بالای درمانی این کودکان در بیمارستان‌ها ندارد.
به طور حتم تبعات نبود اسناد هویتی برای برخی گروه‌ها و افراد بسیار بیشتر از داشتن شناسنامه است چراکه ممکن است آنها را دچار فقر مضاعف کند، یعنی کودکان بی هویت در قدم اول به دلیل عدم ورود به سیستم آموزشی دچار مشکلات بسیاری می‌شوند.
البته شاید اغلب سازمان‌های مردم نهاد و سمن‌ها کودکان بی هویت را به لحاظ آموزشی مورد حمایت قرار دهند، اما نباید فراموش کرد این افراد از بسیاری از امکانات بهداشتی و حقوق اولیه محرومند و در عین حال که می‌دانیم اختصاص شناسنامه به این افراد کار سختی است، اما انتظار می‌رود که سازمان ثبت احوال در ارایه مدرک هویتی به این کودکان تمام تلاش خود را انجام دهد تا کمتر برخی مشکلات و معضلات را تجربه کنند.