حسابداری تعهدی چیست ؟ مزایا و مراحل پیاده سازی

بر مبنای حسابداری تعهدی معاملات و سایر رویدادها در زمان وقوع صرف نظر از زمان دریافت و پرداخت وجه نقد شناسایی و در اسناد حسابداری ثبت می شود. به عبارت دیگر تمامی درآمدها در زمان دریافت و انجام خدمات و خرید و فروش کالاها در نرم افزار حسابداری شرکت ثبت می گردد. در این مبنا، زمان تحصیل یا تحقق درامد، هنگامی است که درامد به صورت قطعی مشخص می‌شود یا بر اثر ادامه خدمات حاصل می‌گردد. حسابداری تعهدی با هدف شفاف سازی تمامی حساب ها و ارائه گزارش های مالی که شامل تهیه صورت های مالی تجمیعی، تلفیقی کل و عملکرد دوره ای در یک سازمان پیاده سازی می شود و با محاسبه بهای تمام شده و مدیریت بر هزینه ها اقدام به شفاف سازی می نماید.

مزایای حسابداری تعهدی

در این مبنا از حسابداری امکان دستیابی سریع به اطلاعات سازمانی و وضعیت سازمان وجود دارد. جهت تعیین درآمد و هزینه واقعی دوره های مالی و گزارشگیری صحیح از فعالیت های مالی در پایان هر سال فقط با بکارگیریری حسابداری تعهدی قابل انجام است. اطلاع از میزان و ارزش موجودی ها و دارایی های سازمان با ثبت و ضبط موجودی های جنسی و دارایی های ثابت از قبیل اموال، ماشین آلات و تجهیزات در سیستم حسابداری تعهدی قایل دستیابی است. امکان تعیین قیمت تمام شده هر پروژه، امکان محاسبان و ثبت استهلاکات، دسترسی به اطلاعات برنامه ریزی و اعمال کنترل مدیریتی، امکان سنجش مسئولیت پذیری افراد ارشد یک سازمان، ارزیابی و انعکاس دارایی ها، امکان مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب و تناسب آن با مأموریت های سازمان از نظر منابع و مشخص شدن میزان درآمدهای وصول نشده هر دوره مالی و امکان برنامه ریزی برای وصول آنها را امکان پذیر می کند.

مراحل پیاده سازی حسابداری تعهدی

۱- ايجاد دفتر به نام دفتر تعهدی

۲- تعريف زيرفصلهاي جديد فصول هزينه اي

۳- تعريف عناوين حسابها

۴- تعريف سرفصلهاي كل - معين و ساير تفصيليها

۵- ثبت اسناد حسابداري

۶- استخراج صورت وضعيت مالي و صورت تغييرات در وضعيت مالي

صورتهای مالی حسابداری تعهدی

لازم به ذکر است چهار صورت مالی زیر در نظام حسابداری تعهدی ضروری می باشد:

۱- صورت وضعیت مالی

۲- صورت تغییر در وضعیت مالی

۳- گردش حساب تغییرات در ارزش خالص

۴- صورت مقابسه بودجه و عملکرد

۵- یاداشت های توضیحی از رویه های حسابداری

هر صورت وضعیت مالی باید شامل موجودی نقد ، حساب ها و اسناد دریافتنی عملیات مبادله و غیر مبادله،سرمايه گذاريها موجودي مواد و كالا ، پـيش پرداخـتهـا ،دارايـيهـاي ثابـت مشـهود، داراييهاي نامشهود، حسابها واسناد پرداختني حاصل از عمليات مبادله اي وغيرمبادله اي ،پيش دريافتها، بدهيهاي بلند مدت ،ارزش خالص می باشد و صورت تغييرات در وضعيت مالي بايد حداقل حاوي درآمدها، هزينه ها (به تفكيك طبقه بندي اقتصادي دولت)، درآمدهاي شناسايي شده از طرف دولت ،وجوه ارسالي به خزانه باشد.

ساختار حساب ها

حساب های واحد گزارشگیری به حساب اصلی و تفضیلی طبقه بندی می شود:

۱- حساب اصلی

این حساب آثار مالی روادید ها و تعهدات را در دفاتر مالی شناسایی و نگهداری می کند. حساب اصلی بر حسب ماهیت، فراوانی کاربرد، میزان گردش طی دوره و استاندارد پذیرفته شده طبقه بندی میشود. این حساب ها شامل حساب کل و یا معین می باشد و بصورت زیر طبقه بندی می شود.

۲- حساب تفصیلی

حساب تفضیلی در جدول فهرست حساب ها با توجه به نیاز تعریف می شود.

۳- ساخت و کد گذاری حساب اصلی

جدول گروه حساب ها و حساب های کل منعکس کننده طبقه بندی کلی است. در جدول زیر تفکیک حساب های صورت وضعیت مالی و حساب های کنترلی را نشان می دهد.

تفاوت حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی

حسابداری تعهدی یک حسابداری استاندارد برای شرکتها محسوب می شود که نقطه مقابل حسابداری نقدی می باشد. در حسابداری نقدی تنها زمان مبادله پول نقد معاملات به رسمیت شناخته می شوند. در صورتیکه در حسابداری تعهدی هنگام ارائه خدمات به مشتریان حتی زمانی که پول هنوز در بانک نیست به رسمیت شناخته می شود. که طبق این روش شرکت دریافت کننده کالا و یا خدمات در اعتبار باید مسئولیت را بعد از تاریخ دریافت آن ها گزارش کند. در صورت حساب های عملکرد سود و زیان خالص در نتیجه درآمدهای کسب شده است که این نوع از حسابداری جریان نقدی و جریان خروجی دارای بازخورد فوری هست و اطلاعاتی در مورد دارایی و بدهی یک سازمان در اختیار قرار می دهد . ساختار حسابداری تعهدی برای سازمان هایی که هدف سود آوری ندارند( مانند برخی سازمان های دولتی ) وسود معیار مناسبی برای سنجش عملکرد ان ها نیست مناسب نمی باشد. اینکه سیستم حسابداری تعهدی راه حل خوبی برای مسائل تخصیص منابع، هزینه های مشترک میان برنامه ها ارائه نمی کند منجر به اطلاعات نادرست برای استفاده کنندگان گزارش مالی می باشد.

حسابداری نقدی هزینه های غیر نقدی مانند استهلاک را حذف می کند و این در حالی است که حسابداری تعهدی برای بررسی دقیقی و هزینه یابی کامل می باشد. اگر بخواهیم از هزینه هایی مانند استهلاک و امثال ان ها چشم پوشی کنیم می توان گفت که تفاوت بین ارقام حسابداری برمبنای نقدی و تعهدی فقط زمان است.

از جمله نارسایی روش حسابداری نقدی عدم امکان ارزیابی عملکرد مدیریت سازمان ها، عدم وجود نظام بودجه بندی جامع مبتنی بر فعالیت ها، عدم ثبت کامل مطالبات و تعهدات و .... که نشان دهنده عدم امکان مدیریت نقدینگی و مدیریت هزینه می باشد.

نتیجه گیری

در حسابداری تعهدی درامدها زمانی، شناسایی و در دفاتر حسابداری منعکس می¬گردند که تحصیل می¬شوند و زمان وصول وجه مورد توجه نمی باشد. وزارت امور اقتصاد و دارایی از ابتدای سال ۱۳۹۴ تمامی دستگاه های اجرایی را موظف به پیاده سازی نظام حسابداری تعهدی کرده است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که پیاده‌سازی نظام مالی تعهدی، اولین و مهم ترین گام برای حسابداری بهای تمام شده فعالیت بر مبنای ABC و به دنبال آن بودجه ریزی عملیاتی است. اهداف اصلی این سبک از حسابداری کمک به بخش عمومی برای ایفا و ارزیابی مسئولیت پاسخگویی و همچنین تامین نیاز های اطلاعاتی استفاده کنندگان از گزارش مالی واحد های گزارشگر و ایجاد بستر لازم جهت استخراج و محاسبه دقیق بهای تمام شده در راستای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد می باشد. با امید اینکه این مقاله توانسته باشد اطلاعات لازم و مکفی را در اختیار خواننده قرار داده باشد.