کشت زعفران به روش ابداعی «ناسا»
آقای «خزایی» کارآفرین خلاق و معلم بازنشسته کرمانشاهی به شیوه‌ای بسیار نوین اقدام به کشت «طلای سرخ» کرده‌است. کشت زعفران به روش «ایروپونیک»از خاک استفاده نمی‌شود اما کیفیت محصول باورنکردنی است.
مسئله بیکاری و اشتغال همیشه یکی از دغدغه‌های جدی مردم و مسئولین این استان بوده و هست. برنامه‌ها و اقدامات متعددی هم به اجرا گذشته شده تا از این طریق بتوان تا حدودی وضعیت کار را در بیکارترین استان کشور سامان داد، اما واقعیت امر این است تا همت اراده مردم و مسئولین در کنار هم قرار نگیرد و از طرف دیگر، توجه لازم به طرفیت‌ها و پتانسیل‌های بومی صورت نگیرد نباید انتظار معجزه داشت.
کرمانشاه یکی از معدود استان‌های کشور است که ظرفیت کشاورزی بسیار بالایی دارد و می‌تواند تنوع تولیدات خوبی داشته باشد، یکی از جدیدترین این محصولات «زعفران» است که اخیراً به صورت پراکنده در زمین‌های کشاورزی کشت می‌شود و البته درآمد خوبی هم داشته است. اما حالا آقای «خزایی» کارآفرین خلاق و معلم بازنشسته کرمانشاهی به شیوه‌ای بسیار نوین اقدام به کشت «طلای سرخ» کرده‌است.
کشت زعفران به روش «ایروپونیک» را شاید اولین بار با نام ایشان رسانه‌ای شده است، در این کشت از خاک استفاده نمی‌شود اما کیفیت محصول بسیار بهتر از آن‌چیزی شده که انتظارش می‌رفت. مصاحبه تفصیلی فارس را با ایشان در مورد این روش و اقدامات ایشان را در ادامه بخوانید.
چطور به این نتیجه رسیدید که باید سراغ کشت نوین زعفران بروید؟
من 10 سال هست که در حوزه خلاقیت و کارآفرینی مطالعه و کار می‌کنم و با این مسائل درگیر هستم. مقالات ملی، بین المللی و ISI متعددی دارم، اما به این نتیجه رسیدم که باید از حوزه مفاهیم نظری خارج شوم و کاری خلاقانه انجام دهم. حقیقتا دیدم که دوصد گفته چون نیم کردار نیست، ما باید خلاقانه عمل کنیم و نه اینکه فقط حرف بزنیم.
پیش از اینکه مشخصاً این کار را انجام دهیم با دوستان و همکارانم کارگاه‌های کارآفرینی خلاق برگزار می کردیم، بعد از مدتی به این جمع بندی رسیدیم که باید خودمان کاری را شروع کنیم، اما به دلایل متعددی به نتیجه دلخواه نرسیدیم، لذا متفرق شدیم و هر کی به دنبال کاری رفت و من هم به این نتیجه رسیدم که کشت گلخانه‌ای را (و نه زعفران) به روش «ایروپونیک» (روش استفاده غیرمستقیم از آب و خاک) را دنبال کنم.
روش کشت ایروپونیک اولین بار توسط «ناسا» صورت گرفته است. آنها به جای اینکه گیاه را در خاک بگذارند به‌صورت محلول در آب و بسترسازی شده پرورش دادند و به این شیوه گیاه تولید کردند، این روش در حال حاضر بسیار متداول است.
برای اجرای این کار به شهرستان محلات رفتم و گلخانه‌های بسیاری را بررسی کردم، در همین بررسی‌ها متوجه شدم که من سرمایه لازم را ندارم و هزینه ایجاد گلخانه بالا بود، چون معتقدم نهایتا ذهن مغناطیس جذب می‌کند و دنبال فرصت‌ها است، پس باید توانمندی و فرصت‌ها را نادیده نگیریم و آن را کشف کنیم.
دوستی را پیدا کردم و اطلاعلات اولیه کاشت محصول زعفران را به من داد، بنابراین بستر کار را سخت افزاری فراهم کردم و با اطلاعاتی که به من داد توانستم فرآیند کار را ترسیم کنم، در کارآفرینی هزاران مسئله پیش می‌آید که همه را باید حل کرد، نهایتا به لطف خدا این قضیه به ثمر نشست.
*در روش ایروپونیک برخلاف روش سنتی زعفران ابتدا گل می‌دهد!
خداوند پتانسیل اینکه پیاز (زعفران) بارور شود را در وجودش قرار داده است، اما بسترش باید فراهم شود.آدم‌ها نیز همین گونه هستند خدا در وجودمان توانمندی‌ها و پتانسیل کارها را قرار داده است و باید شکوفا شود.
طبیعت کار این است گیاه ابتدا ریشه؛ بعد برگ و سپس گل می‌زند، اما در روش نوین هیدرپونیک زعفران قبل از اینکه ریشه و برگ دهد، گل می‌زند!
در روش ایروپونیک مسیر به نوعی عوض شده و به گونه‌ای شده که ما با دما و رطوبت خاص و نور خاص و گاه تاریکی با استفاده از خواب طبیعی در رویش گیاه، تولید ایجاد کردیم، لذا برتری که نسبت به کشت سنتی دارد، قطر کلاله زعفران قطورتر است و به واسط اینکه خورشید و نور آفتاب نمی‌خورد در واقع رنگ آن غلیظ‌تر و بهتر و به نظر من عطرش هم قابل تامل و بهتر است.
در حال حاضر شما این کشت را کجا انجام داده‌اید؟
فضایی که در حال حاضر برای گلخانه استفاده کردم 15 متر مربع و در منزل شخضی خودم است؛ اگر ما بخواهیم بیرون از این فضا این کشت را انجام دهیم شاید حدود 300 الی 500 متر مربع فضا نیاز داشته باشد، اما در فضای 15 متری این رشد اتفاق می‌افتد، که این مسئله مهمی است و نباید آن را نادیده گرفت.
چرا سمت کشت زعفران رفتید؟
ذهن من جویای یک کار نو بود و همواره سعی می‌کنم کارها را متفاوت انجام دهم، چون راههای رفته ثمره آنچنانی ندارد و راههای نرفته است که هم پر خطر است و هم پرثمر خواهد بود.
*کرمانشاه برای کشت زعفران ایده‌آل است
کشت زعفران در کرمانشاه از لحاظ آب و هوایی مناسب هست؟
زعفران در کرمانشاه سابقه تولید سه هزار ساله دارد و پیش از آنکه کشت آن در مشهد مرسوم شود در کرمانشاه به صورت وسعی این گیاه به زیر کشت میرفته است و از لحاظ آب و هوایی استان کرمانشاه و لرستان برای کشت زعفران ایده‌آل هستند.
این روش کشت زعفران چقدر می‌تواند به سمت صنعتی شدن برده شود؟
بسترکاملاً فراهم است، هیچ مشکلی برای صنعتی شدن و کشت وسیع گلخانه‌ای آن وجود ندارد. فقط باید تجهیزات آن تهیه شود.
این کار به چه تجهیزاتی نیاز دارد؟
من به سیستم تولید بخار، سیستم رطوبت سرد، کولر سلولوزی و سامانه اتوماتیک کنترل بسترها نیاز داشتم تا رطوبت را کنترل کنم، چون اگر رطوبت بالا برود سبب این امر می‌شود که ریشه بزند و مسیر رشد آن عوض شود و اگر هم پایین باشد رشد نمی‌کند.
نخستین بار است که در کشور این طرح را انجام می‌دهید؟
من ادعایی ندارم که نخستین‌بار است در کشور انجام می‌شود ممکن است به نوعی با محصولات دیگری شروع کرده باشند و مشابهی داشته باشد، اما اطلاع رسانی نشده باشد.
قصد دارید این کار را توسعه دهید؟
افراد بسیاری ازجمله ستاد مشاغل خانگی کشور به من زنگ زدند؛ حقیقتا تا به نتیجه و تحلیلی درست از آن نرسم نه تولید آن را ترویج کنم و نه توصیه، در واقع اکنون کار انتفاعی است و اگر به نتیجه برسم آن را ترویج می‌دهم.
برای ثبت اختراع این روش آیا اقدام کردید؟
اتفاقا اخیرا به این فکر افتادم که اگر این روش را ثبت نکرده‌اند، آن را ثبت کنم؛ برای همین همه فرآیند کار را از نخستین تا آخرین مرحله مستند سازی کردم که ثبت اختراع شود.
کسب مقام در هر چیزی مهم است، اما حفظ آن مقام شاید ازهر چیزی مهم‌تر از رسیدن به آن باشد.کشور عزیزمان، مقام نخست تولید زعفران در جهان را دارد، اما اگر بخواهیم غفلت کنیم حقیقتا رقبای ما که با روش‌های نوین و هزینه کمتر در حال کشت این محصول هستند؛ گوی سبقت را از ما می‌ربایند و بنابرین باید نسبت به این مسئله جدی بود.
اکنون بستری در ایران مهیا است، اما زعفران را می‌برند افغانستان بسته بندی می‌کنند و به اسم خودشان به فروش می‌رسانند؛ در اسپانیا، دبی و ترکیه نیز این روند اتفاق می‌افتد، لذا واقعا نیاز است که اگر بخواهیم این کار را توسعه دهیم باید به روش‌های نوین رجوع کنیم، چرا که اگر کارهای که تا به حال انجام داده‌ایم مجدد انجام بدهیم نتیجه‌ای نخواهیم گرفت، «پس باید فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم»
اشاره کردید چون به نتیجه قطعی نرسیدید هنوز قصد ندارین به سمت صنعتی کردن این محصول بروید؟
خیر، اگر نتیجه مثبت بگیرم انجام می‌دهم و از پنج ماه پیش مکان‌هایی را دیدم تا بتوانم برنامه ریزی برای توسعه آن را انجام دهم؛ من به فضای سالنی نیاز دارم، چرا که گاهی باید تاریکی به گیاه داده شود، من سالن‌های خاص لازم دارم و در واقع زمین هم در کنار آن داشته باشم تا تولید به مصرف و توسعه پیازها و تکثیر را در کنارش داشته باشم.
چه زمانی احتمالا به این سمت می‌رسید که فضا را توسعه دهید؟
خزایی: من تقریبا 15 الی 20 روز دیگر که نتیجه کارم روشن شود برای ترویج و توسعه آن تصمیم لازم را می‌گیرم.
چه چیز طرح شما باید روشن شود؟
خزایی: من هنوز نتیجه کارم را نمی‌دانم و اینکه ثمره آن چقدر است که بتوانم تحلیل هزینه و فایده آن را داشته باشم، احتمال من این است سرمایه گذاری این روش در یک سال بازگشت سرمایه ندارد.
زمانی می‌توانم باقطعیت حرف بزنم که گل‌ها را چیده و برآورد هزینه کرده باشم، بنابراین امیدوارم به نتیجه مثبت و خوبی در این راستا برسم.
ظرفیت اشتغالزایی این پروژه در حوزه صنعتی چقدر است؟
ظرفیت بالایی را می‌توان در نظر گرفت و بستگی دارد مساحت کشت را در چه میزانی محاسبه کنیم و به چه میزان برسانیم، به نظر من می‌تواند حوزه وسیعی از اشتغال را ایجاد کند.
باتوجه به لذت بخش بودن کار به ویژه در مراحل آخر که بسیار خاطره انگیز است، نخستین گُلی که متولد شد لذت تولد و شکوفا شدن را حس کردم که برایم مهم است و خیلی هم این فضا برایم جذاب شد.
گاهی اقوام می‌آیند می‌نشینند و گلخانه را نظاره و کمک رسانی می‌کنند؛ گل‌ها را پاک می‌کنند و این برایم لذت دارد، همچنین اصطلاحی را مطرح می‌کنیم در جمع خانوادگی خود و آن «زندگی به طعم زعفران» است.
زمان کاشت داشت و برداشت زعفران چقدر است و در طول سال چند بار این محصول گل می دهد؟
از کشت تا برداشت به 5 ماه زمان نیاز هست. از نظر زیستی گیاه به گونه‌ای است که یکبار در طول سال بارور می‌شود مگر اینکه تغییری در ژن و باروری آن ایجاد شود که فعلاً از دست ما چنین کاری بر نمی آید.
چگونه می توان محصول شما را از لحاظ کیفیت بررسی کرد؟
تست کیفی این محصول در خارج از کشور صورت میگیرد، در نظر دارم با همراهی یکی از دوستان محصول را به آزمایشگاه‌های خارج از کشور جهت بررسی و میزان کیفیت ارسال کنیم.
اما از لحاظ تجربی و مقایسه‌ای کیفیت زعفران هیدرپونیک از جمیع جهات بسیار بهتر از زعفرانی است که هم اکنون در خراسان کشت می‌شود.
دلیل کیفیت این محصول چیست؟
دلیل روشن است، زعفران گیاهی است که نیاز به نور کمی دارد، نور تاثیر مستقیمی در رنگ و کیفیت آن دارد و برای همین گفته می‌شود که در ظروف شیشه‌ای نگهداری شود. در روش ایروپونیک نور به میزان استاندارد و علمی آن به محصول داده می‌شود و به همین دلیل است که رنگ، عطر و قطر کلاله گل از سایر زعفران‌های تولید شده بهتر است.
شما در صحبت‌هایتان به سابقه 3 هزار ساله کشت زعفران در کرمانشاه اشاره کردید، علت رها کردن این گیاه با ارزش در استان را چه می‌دانید؟
می‌توان دلیل غفلت‌زدگی برخی را نسبت به این گیاه را با این شعر توصیف کرد «چنان خشکسالی فتاد در دمشق که یاران فراموش کردند عشق»
کیفیت زعفران هیدرپونیک از جمیع جهات بسیار بهتر از زعفرانی است که در خراسان کشت می‌شود
در حال حاضر حمایتی از سوی مسئولینی استانی از شما صورت گرفته است؟
اکنون از سراسر کشور با بنده در تماس هستند و به نوعی شاخک‌ها تیز شده، اما برخی براساس کنجکاوی پیگیر طرح هستند، اما اگر رفع تکلیفی با آن برخورد نکنند، مسئله مهم و بزرگی است.