نقش سلبریتی‌ها در ترویج هم خانگی با حیوانات!
معضل همزیستی و هم خانگی با حیوانات و تبعات منفی آن در جامعه امروز ایران بویژه در نسل جوان در حال فراگیری و گسترش است.
باشگاه خبرنگاران جوان: تا همین چند وقت پیش بود که بغل کردن سگ‌های کوچک از نژاد‌های مختلف و گذاشتن اسامی مخفف بر روی این حیوانات به نوعی نشانگر طبقه اجتماعی افراد و وضع اقتصادی خوب آن‌ها بود. در مراکز عمومی و خیابان‌ها وقتی کسی قلاده سگ مینیاتوری خود را بدست می‌گرفت و قدم می‌زد، به نوعی باعث فخر فروشی به دیگران بود و حرف زدن با حیوان در محافل عمومی لاکچری بودن او را نشان می‌داد.
اما حالا و با ترویج چنین فرهنگی، دیگر دیدن چنین صحنه‌هایی کمیاب و عجیب نیست. دختران و پسران زیادی با هر وضع اقتصادی و طبقه اجتماعی یکی از این حیوانات کوچک را بغل گرفته و در حال گردش هستند.
دیدن صحنه‌هایی که این حیوانات از پنجره خودرو به بیرون نگاه می‌کنند و صاحب حیوان برای خودنمایی آن را در معرض دید همگان قرار داده است، کم کم به موضوعی عادی و امری طبیعی تبدیل شده است.
این موضوع از چندین منظر قابل بررسی است و باید گفت: نگهداری حیواناتی مانند سگ و گربه در محل زندگی نه از نظر بهداشتی و نه از لحاظ شرعی توجیه ندارد و به هیچ عنوان در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما جایی ندارد.
هرچند برخی برای خودنمایی بیشتر پا را از این هم فراتر گذاشته و از حیوانات وحشی نگهداری می‌کنند که پس از مدتی خود آن‌ها هم جرات نگهداری از این حیوانات را ندارند. پیدا شدن چند شیر جوان در فضای سبز وسط اتوبان امام علی (ع) در سال‌های گذشته نشانگر رفتار‌های جنون آمیز در این زمینه است.
نظر شریعت درباره نگهداری از حیوانات در منازل و سگ نگهبان
سگ از نظر فقه اسلام جزو نجاسات شمرده می‌شود و خرید و فروش آن حرام است؛ البته به جز مواردی که در فتوای مراجع معظم تقلید مجاز شمرده شده که عموما در چهارچوب‌های زندگی شهری نمی‌گنجد و به زندگی‌های روستایی و گله داری مربوط می‌شود.
طبق این فتوا‌ها، خرید و فروش و نگهداری سگ شکاری، سگ گله و زراعت و سگ باغ از این حکم مستثنی است، ولی نجاست آن‌ها به قوت خود باقی است. از منظر اسلام سگ نجس‌العین به‌حساب می‌آید؛ یعنی مو، آب دهان، ترشحات بینی، ادرار و مدفوع، خون و... آن نجس است و باعث نجاست محیط اطرافش می‌شود. با وجود چنین شرایطی، نگهداری کردن سگ در محیط منزل و به‌خصوص آپارتمان به لحاظ شرعی و طهارت، تقریبا غیرممکن است.
البته حیواناتی مثل خرگوش، گربه، همستر، میمون و... نیز همین حکم را دارند و تقریبا همزیستی فرد مسلمان با این حیوانات در یک مکان و زیر یک سقف ممکن نیست.
احکام طهارت و دینی جنبه فردی دارد، اما نگهداری از حیوانات جنبه‌های اجتماعی هم دارد که باید به آن توجه کرد. به عنوان مثال، ورود سگ به پارک ممنوع است، اما شهروندان بی ملاحظه و خودخواهی وجود دارند که با آوردن سگ به محیط پارک موجب سلب آسایش دیگران می‌شوند و در پاسخ به اعتراضها، توجیه شان این است که این حیوان با شما کاری ندارد! این در حالی است که همین حیوان گاهی از روی نیمکت‌ها و وسایل بازی کودکان عبور می‌کند و گاه صدای واق واق نابهنجار آن در محیط پارک می‌پیچد.
بحران شخصیتی و وابستگی عاطفی به حیوانات
این روز‌ها حیوانات خانگی برای خیلی از افراد حکم یک دوست را دارند که جدا شدن از آن‌ها برایشان غیرممکن است؛ یک همنشین بازیگوش و بی‌توقع که می‌تواند سرگرمی خوبی برای آن‌ها دست و پا کند. به همین دلیل است که روانشناسان به ارتباط داشتن با طبیعت و تعامل با دنیای حیوانات تأکید دارند، اما فقط برای مدتی کوتاه و تا محقق شدن اهداف تربیتی یا گذراندن مراحل درمانی. روانشناسان معتقدند که دلبستگی به حیوان خانگی به هیچ عنوان نمی‌تواند جایگزین روابط انسانی شود.
به استثنای موارد خاص گاهی حیوان آنقدر به جزئیات زندگی روزمره فرد راه پیدا می‌کند که حذف آن عملا غیرممکن می‌شود و حتی گاهی فرد احساس نیاز به ارتباط با دیگران نخواهد داشت، چون تمام توجه و محبت خود را معطوف به موجودی کرده که نه او را ناراحت می‌کند، نه حرف آزارنده‌ای به او می‌زند، نه توقعی از او دارد و نه حتی بودن با او به معنی یک تعهد مادام‌العمر است!
در عوض نسبت به صاحب خود وفادار و با محبت است و شیطنت‌ها و جذابیت‌های خاصی دارد. بنابراین حیوان از نظر برخی افراد همنشین بهتری است و به همین دلیل وابسته او می‌شوند و روابط اجتماعی محدودتری پیدا می‌کنند.
اما کار به همین جا ختم نمی‌شود؛ وابستگی عاطفی به حیوانات خانگی تبعات و تخریب‌های بیشتر و عمیق تری نیز دارد.
یکی از آسیب‌های جدی در سال‌های اخیر در جامعه، موضوع خلأ‌های عاطفی و تغییر ساختار‌های خانوادگی و عدم علاقه زوج‌ها به فرزندآوری است. این موضوع که با بهانه‌های مختلف در جامعه در حال تسری است، سبب شده تا جوانان به ویژه دختران علاقه‌ای به ازدواج و در صورت تاهل علاقه‌ای به فرزندآوری نداشته باشند و در واقع با گسست هسته‌های خانوادگی در راستای فروپاشی بنیان‌های خانواده گام بردارند.
این آسیب آنجا جدی‌تر می‌شود که حتی برخی از خانواده‌ها برای سرگرمی تک‌فرزندان خود، به دنبال راه چاره‌ای می‌گردند تا با پرکردن اوقات تنهایی آن ها، خود را از سختی‌های ارتباط با کودکان و ابراز محبت به آن‌ها برهانند.
انتخاب همبازی از جنس حیوانات برای فرزندان یکی از راه‌هایی است که در این چندساله روبه فزونی نهاده و همین موضوع سبب می‌شود ارتباطی عاطفی میان فرزندان با حیوانات خانگی ایجاد شده و به‌عنوان یک فرهنگ غلط به نسل‌های آینده منتقل شود.
متاسفانه نقش برخی سلبریتی‌ها و بازیگران مشهور نیز در این مسئله مشهود است. برخی بازیگران مشهور زن که مجرد هستند، زندگی با حیوان خانگی را به تاهل ترجیح می‌دهند و برخی دیگر از خود به عنوان پدر یا مادر حیوان خانگی نام می‌برند و این موضوع را با افتخار در شبکه‌های اجتماعی اعلام می‌کنند.
تبعات قانونی نگهداری از حیوانات
نگهداری از حیوانات خانگی صرف‌نظر از ممنوعیت‌های قانونی و مزاحمت‌هایی که برای همسایگان در پی دارد، به معنی پذیرفتن مسئولیت‌های قانونی زیادی است که شاید کمتر کسی از آن‌ها اطلاع داشته باشد؛ مسئولیت‌هایی که صاحب یک حیوان به‌عنوان مالک و اختیاردار او باید قبول کند و پاسخگو باشد.
به‌طور مثال براساس ماده ۳۵۷ قانون مجازات اسلامی، صاحب هر حیوانی که خطر حمله و آسیب رساندن آن را می‌داند باید آن را حفظ کند و اگر در اثر اهمال و سهل انگاری موجب خسارت شود صاحب حیوان عهده‌دار خواهد بود.
همچنین در ماده ۳۶۰ قانون اسلامی آمده است: هرگاه کسی با اذن وارد خانه کسی بشود و سگ خانه به او آسیب برساند صاحب خانه ضامن است، خواه آن سگ قبلاً در خانه بوده یا بعدا وارد شده باشد و خواه صاحب خانه بداند که آن حیوان او را آسیب می‌رساند و خواه نداند.
ماده ۳۵۹ این قانون هم به بخشی دیگر از مسئولیت‌های صاحب حیوان اشاره دارد و می‌گوید: هرگاه با سهل انگاری و کوتاهی مالک، حیوانی به حیوانی دیگر حمله کند و آسیب برساند مالک آن عهده‌دار خسارت خواهد بود و هرگونه خسارتی بر حیوان حمله‌کننده و مهاجم وارد شود کسی عهده‌دار آن نیست.
در کنار تمام این ها، بد نیست بدانید که اصل ۴۰ قانون اساسی می‌گوید: هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد؛ یعنی نگهداری حیوانات خانگی، از بلبل و طوطی گرفته تا سگ و گربه و لاک‌پشت، اگر باعث مزاحمت همسایه‌ها شود، جرم به‌حساب می‌آید.
بنابراین جمله معروف چهاردیواری اختیاری این جا بی‌معنا می‌شود و شما حتی اگر در یک خانه ویلایی هم زندگی کنید، باز باید مراقب باشید که نگهداری حیوان خانگی‌تان باعث دردسر دیگران نشود.
با این اوصاف انس با حیوانات خانگی و حضور این حیوانات در مکان‌های عمومی در سال‌های اخیر به یک رویه عادی در کلانشهر‌ها تبدیل شده و دامنه آن به شهر‌های کوچک‌تر نیز کشیده شده است.
حتی اخیرا اخباری مبنی بر شغل حیوان‌گردی منتشر شد. به این صورت که افرادی حیوانات دیگران را در پارک راه می‌برند و به ازای هر ساعت گرداندن حیوانات مبلغی حدود ۱۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند. حیوان گردانی شرایط ظاهری مرتبی را می‌طلبد و نیاز به تخصص دارد، چرا که حیوان گردانی همراه با آموزش‌های خاصی مانند حرف شنوی و انتخاب سرویس بهداشتی صورت می‌گیرد.
علت‌های علاقه به نگهداری حیوانات خانگی
شاید بتوان گفت: یکی از علت‌های علاقه به نگهداری حیوانات خانگی، ناشی از چشم و هم‌چشمی با اطرافیان، همسایه و اقوام در پرستیژ اجتماعی و به عبارتی کسب جایگاه اجتماعی است؛ اما این همه ماجرا نیست و وقتی همزیستی بسیاری از این حیوانات جایگزین ازدواج، فرزندآوری و حتی ارتباط انسانی می‌شوند، شکل معضلی جدی را به خود می‌گیرد که قطعا فراتر از یک چشم و هم چشمی ساده است.
با استناد به این موضوع می‌توان گفت: کپی برداری از این فرهنگ غربی در حال حاضر به معضلی داخلی تبدیل شده است که خانواده‌های ایرانی و روابط انسانی را نشانه گرفته و به مجرای خوبی برای فرار از تعهد و مسئولیت برخی افراد و جوانان تبدیل شده است.
به همین واسطه در ایران متاسفانه گونه‌های جدیدی از خانواده در حال شکل‌گیری است؛ مانند مجردی یا زوج‌زیستی که در این میان کودک نقشی ندارد و اکثر این افراد به دلیل نداشتن فرزند به سمت و سوی نگهداری از حیوانات می‌روند و جای خالی فرزند را با نگهداری از حیوانات پر می‌کنند و باید گفت: ترس از فرزندآوری به‌عنوان پدیده‌ای در بین خانواده‌ها رسوخ کرده است.
به هر روی آنچه امروز در جامعه دیده می‌شود و متاسفانه در حال تبدیل شدن به یک رویه عمومی است، تقلید کورکورانه از مظاهر سبک زندگی غربی است که یکی از آن‌ها نگهداری از حیواناتی مانند سگ و گربه در خانه است؛ جا دارد مسئولان فرهنگی و همچنین نهاد‌های قانونگذار چاره‌ای برای این آسیب فرهنگی بیاندیشند تا این همزیستی ناهمگون با فرهنگ ایرانی- اسلامی به یک فرهنگ غالب تبدیل نشود و ارتباط و انس با سگ‌ها و دیگر حیوانات خانگی جایگزین مراودات اجتماعی در جامعه نشود.