دق‌الباب هفت درب مسجد از کجا نشات می‌گیرد؟

خبرگزاری ایسنا: ‌با نزدیک شدن پایان ماه صفر، یکی از موضوعاتی که می‌توان گفت: به وفور در بین مردم و اخیرا نیز از طریق پیام رسان‌ها و وفضای مجازی خیلی گسترده‌تر مطرح می‌شود، " بشارت خروج از ماه صفر است"؛ کمتر کسی است که تا به حال چنین جمله‌ای را با مضامین و اشکال مختلف از افراد عامه نشنیده و یا در فضای مجازی، پیامی با این مضمون را دریافت نکرده باشد.

دسته‌ای از مردم، چنین مسئله‌ای را نادیده گرفته و در واقع به آن اعتنا نمی‌کنند، در مقابل کم نیستند افرادی که اعتقاد راسخی به چنین موضوعی داشته و سال‌های سال است که این امر را حتی وظیفه خود می‌دانند که به طریقی پایان ماه صفر و ابتدای ماه ربیع الاول را به یکدیگر بشارت دهند.

نکته مهم‌تر اینکه گاهی تا حدی به این شبهه دامن زده می‌شود که آداب و رسوم جدیدی نیز به آن آمیخته می‌شود، شبیه این مسئله که افرادی به گمان اینکه آخر ماه صفر را باید به پیامبر (ص) بشارت دهند تا در ازای آن مژده بهشت را از آن حضرت دریافت کنند، در شب آخر ماه صفر، درب هفت مسجد را دق الباب می‌کنند و به عبارت ساده‌تر بر درب مساجد می‌کوبند تا پایان ماه شوم و نحس صفر را به حضرت محمد (ص) بشارت دهند.

در سال‌های اخیر پخش شیرینی و شکلات بر درب مساجد و روشن کردن شمع نیز به این عمل اضافه شده است و اینکه چنین چیزی تا کجا و تا چه حد می‌خواهد پیش رود معلوم نیست.

هر عقیده و رفتاری نشات گرفته از یک موضوعی است که درست و یا به غلط در میان مردم رواج یافته است، موضوع " بشارت خروج از ماه صفر" قریب به یقین، از یک نقل نادرست و برداشت غلط از یکی از احادیث پیامبر اکرم (ص) نشات گرفته است که شاید عده‌ی اندکی تا به امروز به دنبال صحت و سقم آن رفته باشند.

محسن یوسفی کیا عنوان کرد: یکی از دلایل گرایش برخی از مردم به اینکه در آخر ماه صفر به درب مساجد می‌روند و به گمان خود آخر ماه صفر و ابتدای ربیع الاول را به پیامبر (ص) بشارت می‌دهند، طلب حاجت و نیاز‌های آن هاست؛ در واقع مردم معمولا در پی یافتن راهکاری برای پاسخ به حاجات و درخواست خود هستند.

وی با تاکید براینکه انسان، حاجات و نیازمندی‌هایی دارد که دائما به دنبال راه حلی جهت برآورده کردن آن هاست، گفت: گاهی برخی افراد درپی هرگونه راهکاری جهت پاسخگویی به حاجات خود می‌روند و درواقع بدون ملاک و بی ضابطه عمل می‌کنند؛ از آنجا که جامعه ما نیز یک جامعه دینی است، معمولا اشخاص به دنبال این امر هستند که این نیاز‌ها و حاجات را مستقیما از خود خدا طلب کنند و یا به واسطه اولیاء الهی، حاجات خود را بطلبند.

این کارشناس مذهبی تاکید کرد: زمانی که تصور شوم و یا نحس بودن ماه صفر، بدون هیچ سند و مدرک معتبری در برخی اذهان عمومی جای گرفته است، طبیعتا همین افراد نیز با این تصور که خارج شدن از یک ماه شوم و نحس، می‌تواند با سرور و شادی همراه باشد، در پی چنین مسائلی می‌روند و گمان می‌کنند که خروج از این ماه را باید بشارت دهند.

نقل و برداشت غلط از حدیث پیامبر (ص)

یوسفی کیا با اشاره به اینکه برداشت اشتباه و غلط از یکی از احادیث پیامبر (ص)، سبب شده است تا برخی از مردم در پی چنین شبهاتی روند، تصریح کرد: حدیثی از پیامبر (ص) با مضمون "هرکس پایان ماه صفر (اول ماه ربیع الاول) را به من بشارت دهد، او اهل بهشت است" به هیچ عنوان به این شکل نقل نشده و در هیچ یک از منابع معتبر دینی نیز ذکر نشده است.

وی گفت: در کتب حدیثی از جمله در کتاب علل الشرایع، این حدیث به صورت حدیثی مستند از ابن عباس آمده است که پیامبر اکرم (ص) روزی در مسجد قبا در جمع عده زیادی از اصحابش فرموند "إِنَّ أَوَّلَ مَنْ یَدْخُلُ هَذَا الْبَابَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ " یعنی اولین کسی که هم اکنون بر شما وارد می‌شود، مردی از اهل بهشت است، پس چند نفر که این مطلب را شنیدند از یک در مسجد خارج شدند تا از در دیگر وارد شوند و اول کسی باشند که مستحق بهشت گردند. پیامبر (ص) که متوجه این موضوع شد، به عده‌ای که در مسجد باقی مانده بودند، فرمود: "إنه سیدخل علیکم جماعه یستبقون فمن بشرنی بخروج آذار فله الجنه" یعنی هم اکنون عده زیادی از در مسجد وارد می‌شوند، تنها کسی که مرا به پایان ماه آذار خبر دهد، او اهل بهشت است. پس آن عده برگشته و وارد مسجد شدند، در حالی که ابوذر در بین آن‌ها بود. پیامبر (ص) از آنان پرسید: «در کدام ماه از ماه‌های رومی قرار داریم؟ تنها ابوذر گفت: یا رسول الله از ماه آذار خارج شده‌ایم. پیامبر (ص) فرمود: ابوذر این را می‌دانستم ولیکن دوست داشتم اصحاب من مردی را که اهل بهشت است، بشناسند». {علل الشرایع، ج. ۱ ص. ۱۷۶}

یوسفی کیا تصریح کرد: ماه آذار از ماه‌های رومی بوده و هیچ گونه ارتباطی با ماه صفر ندارد؛ نقل ناصحیح و برداشت غلط از این حدیث پیامبر (ص) عده‌ای را به سمت و سوی برخی شبهات سوق داده است و روز به روز نیز عده‌ای به اینگونه شبهات دامن می‌زنند.

این کارشناس مذهبی خاطرنشان کرد: برای رفع چنین شبهاتی در میان مردم، ابتدا باید نحوست و شومی ماه صفر از اذهان عمومی پاک شود و مردم به این باور برسند که دلیل متقنی در رابطه با نحوست ماه صفر در کتب معتبر دینی وجود ندارد، پس از این باور، رفع شبهه‌ی "بشارت پایان ماه صفر به یکدیگر" از اذهان آنان، آسان‌تر است.

اضافه شدن سالانه آداب و رسوم جدید به شبهات

وی بیان کرد: با وجود اینکه از طرق مختلف تلاش می‌شود تا به مردم گفته شود که "بشارت خروج از ماه صفر و مراجعه به درب مساجد جهت دریافت مژده بهشت از پیامبر (ص)، " امری غلط و نادرست است، بازهم عده‌ای بر این کار اصرار داشته و چه بسا هرسال آداب و رسوم جدید به آن افزوده می‌شود.

یوسفی کیا گفت: روشن کردن شمع، توزیع شیرینی و شکلات بر درب مساجد و بسیاری از مسائل دیگر از امور غلطی است که در سال‌های اخیر به شبهه‌ی مذکور افزوده شده است؛ چنین اموری به هیچ عنوان مستند روایی نداشته و در سیره‌ی بزرگان و علماء نیز نبوده است.

این کارشناس مذهبی در رابطه با اینکه، برخی افراد دلیل انجام چنین کاری را برآورده شدن حاجات خود می‌دانند، تاکید کرد: طبیعی است که تمام وجود انسان، نیاز و حاجات است، اما اینکه انسان بخواهد برآورده شدن نیاز و حاجت خود را به صورت قطعی به یک دعا و یا عمل خاص نسبت دهد، صحیح نیست؛ در واقع یک شخص نمی‌تواند ادعا کند که لزوما فلان حاجت خود را از فلان عمل و یا دعا گرفته است.

هرگز از راهی که مستند شرعی ندارد و غلط است، حاجت کسی برآورده نمی‌شود

وی خاطرنشان کرد: هنگامی که یک عمل، به هیچ عنوان مستند شرعی و روایی ندارد، حتی اگر حاجت فردی به ظاهر پس از آن عمل برآورده شد، قطعا برآورده شدن این نیاز را نمی‌تواند به آن عمل خاص استناد دهد؛ چراکه اگر آن فرد باور دارد که خداوند حاجت او را برآورده می‌سازد، باید این امر را هم در نظر بگیرد که پروردگار او هیچ گاه از راهی که هیچ مستند شرعی نداشته و غلط است، حاجت او را برآورده نمی‌کند.

یوسفی کیا تاکید کرد: با وجود نهی‌های مکرری که از سوی نهاد‌های مختلف دینی و فرهنگی در جامعه، جهت رفع شبهه‌ی مذکور انجام می‌شود، هنوز هم عده‌ای بر انجام این عمل اصرار دارند؛ علت عدم رفع این باور از اذهان این قشر باید توسط کارشناسان دینی و جامعه شناختی مورد بررسی قرار گیرد و پس از ریشه یابی این مسئله، جهت رفع آن تلاش شود.

هر رفتار غیر مستند عقلی و شرعی می‌تواند زمینه پیمودن مسیر‌های باطل را ایجاد کند

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: اساسا هر رفتار غیر مستند عقلی و شرعی می‌تواند یک گام، انسان را از مسیر حقیقت دور کند و زمینه پیمودن مسیر‌های باطل و غلط را ایجاد کند؛ باید توجه داشت که رفتاری که متکی به مستند عقلی و شرعی نباشد و در ذهن مردم جای گیرد، این آسیب را در پی دارد که درآینده، هر نوع عمل و اندیشه غلط به راحتی برای مردم باور‌پذیر شود.

وی در پایان تاکید کرد: چنین افرادی باید این نکته را در نظر بگیرند که رفتار نادرست و غیر مستند آن‌ها موجب سوء برداشت عده‌ای می‌شود که خارج از این فرهنگ و یا دین، چنین عملی را مشاهد می‌کنند و چه بسا دین اسلام را آمیخته با خرافه، تصور و ارزیابی کنند که این خود زمینه ساز وهن دین اسلام و هم چنین مذهب تشیع است.