تعطیلی مدارس در کاهش آلودگی هوا موثر است؟

خبرگزاری ایسنا: ساماندهی زمان آموزش رسمی در کشور از جمله موضوعاتی است که طی چند سال اخیر مطرح شده و همزمان با شروع فصل سرما، آلودگی هوا و تعطیلی پی در پی مدارس به اوج خود می‌رسد و بدون نتیجه مشخصی فروکش می‌کند. جالب آنکه در چند ماه اخیر پای سازمان گردشگری نیز به موضوع «تعطیلات زمستانی» و تغییر زمان آموزش باز شده است.

حجت‌اله بنیادی با بیان اینکه گره زدن تعطیلات زمستانی و تقویم آموزشی مدارس به مسئله آلودگی هوای کلان شهرها و افزایش گردشگری و سفر، بحثی است که در چند سال اخیر شدت یافته است اظهار کرد: تعطیلی روزهای پنجشنبه اولین تغییر مهم در تقویم آموزشی مدارس بعد از تصویب سند تحول بنیادین بود.

وی افزود: با اذعان به اینکه تعطیلی پنجشنبه و اضافه شدن یک روز به تعطیلات آخر هفته خانواده‌ها و مدارس، دارای تأثیرات مثبتی فراوانی است ولی اینکه تعطیلی پنجشنبه مدارس به شکلی که انجام شد به چه میزان منطبق بر سند تحول بنیادین است و به چه میزان در ساماندهی زمان آموزش و کیفیت‌بخشی به تعلیم و تربیت دانش آموزان تأثیر مثبت داشته است؟ جای تأمل و بررسی دارد.

این پژوهشگر و کارشناس مسائل آموزش و پرورش با اشاره به اینکه گنجاندن ۳۶ ساعت برنامه درسی دوره متوسطه در پنج روز هفته سبب می‌شود دانش‌آموزان سه روز در هفته را به صورت هشت ساعتی باشند گفت: کمبود یا نبود امکانات تهیه ناهار و غذای مناسب در مدارس و حتی در بعضی مدارس نبود امکانات مناسب و ایمن، برای گرم کردن غذا، مشکلات دانش آموزان و دبیران این دوره را که سه روز باید تا حدود ساعت دو بعد از ظهر در مدرسه باشند را افزایش داده است.

بنیادی ادامه داد: اینکه آموزش و پرورش و شورای عالی آموزش و پرورش با چه استدلال و تحلیل‌هایی و بدون توجه دقیق و کافی به راهکارهای سند تحول بنیادین و بدون کاهش در مجموع ساعات دروس، یک روز از فعالیت آموزشی مدارس را کاهش دادند، از کارهای نادری است که به نام اجرای سند تحول رو به تزاید گذاشته است.

تعیین زمان آموزش متناسب با اقلیم، مصوبه سند تحول است

وی با اشاره به موکدات سند تحول بنیادین آموزش و پرورش درباره ساماندهی تقویم فعالیت مدارس عنوان کرد: سند تحول در راستای تحقق اهداف متعالی خود، در راهکارهای مختلف از جمله۶/۲۱؛ ۱/۱/الف و ۱۰/۲۱ بر «تحول در ساختار و مدیریت زمان آموزش در مدارس و تعیین و متناسب‌سازی ساعات و روزهای آموزشی در طول هفته»؛ «متناسب‌سازی حجم و محتوای کتب درسی و ساعات و روزهای آموزشی با توانمندی‌ها و ویژگی‌های دانش‌آموزان» و «باز طراحی و ساماندهی تقویم سال تحصیلی با رعایت انعطاف و توجه به شرایط اقلیمی و با تاکید بر بهینه‌سازی تعطیلات» تأکید دارد.

این پژوهشگر و کارشناس مسائل آموزش و پرورش افزود: مطابق این مفاد، آموزش و پرورش موظف شده است ساعات شروع و پایان فعالیت مدارس طی روزهای هفته و شروع و پایان سال تحصیلی را متناسب و منعطف با اقلیم مناطق مختلف کشور تدوین و تصویب کند. مانعی که در این زمینه برای تحقق این راهکارها وجود داشته است، مصوبه مجلس شورای اسلامی است که شروع و پایان سال تحصیلی را در سراسر کشور یکنواخت تعیین کرده است، اما این که چگونه بعد از گذشت شش سال از تصویب سند تحول و طرح موضوع تعطیلات زمستانی از سوی برخی سازمان‌های نامرتبط، هنوز آموزش و پرورش نسبت به تدوین و ارائه لایحه مربوط بر مبنای سند تحول اقدام نکرده است، جای تأمل دارد.

آموزش و پرورش به جای برخورد انفعالی، لایحه مدیریت زمان را تنظیم کند/ نگرانی از افزایش مشکلات مدارس و خانواده‌ها در پی اجرای تعطیلات زمستانی

بنیادی با بیان اینکه به نظر می رسد باید آموزش و پرورش به جای اتخاذ موضع انفعال در قبال برخی اظهار نظرهای نامرتبط، نسبت به تدوین و پیشنهاد لوایح برای اجرای راهکارهای سند تحول در همه زمینه‌ها و به طور خاص در زمینه مدیریت زمان آموزش اقدام کند گفت: وجود قانون شوراهای آموزش و پرورش مبنی بر واگذاری مدیریت زمان آموزش مدارس به شوراهای آموزش و پرورش شهرستان، پشتوانه بسیار خوبی برای انعطاف در تقویم آموزشی مدارس است.

وی تاکید کرد: نادیده گرفتن راهکارهای سند تحول در زمینه ساماندهی تقویم آموزشی و اجرای طرح تعطیلی پنجشنبه‌ها، علاوه بر افت کیفیت آموزشی و پرورشی به دلیل ایجاد اختلال در زمان مناسب تغذیه (وعده ناهار) دانش آموزان، آسیب‌های جدی را به سلامت جسمی و روانی بسیاری از دانش‌آموزان دوره متوسطه وارد کرده است. صرف نظر از تبعات منفی طرح تعطیلی پنجشنبه‌ها، اظهار نظرهای برخی مسئولان در خصوص تعطیلات زمستانی، این نگرانی را ایجاد می‌کند که اقدام دیگری همانند تعطیلی پنجشنبه‌ها رخ دهد و مشکلات مدارس و خانواده‌ها را افزون کند.

تعطیلی مدارس در کاهش آلودگی هوا موثر است؟

این پژوهشگر و کارشناس مسائل آموزش و پرورش همچنین به تأثیرات احتمالی تعطیلات مدارس بر کاهش آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: میزان تأثیر تعطیلات مدارس بر آلودگی هوای کلان شهرها به چه میزان است؟ چند درصد از ترددهای شهری با تعطیل شدن مدارس کاهش می‌یابد؟ چه پژوهش‌های علمی در زمینه میزان تأثیر تعطیلی مدارس بر کاهش آلودگی هوا انجام شده است؟ آیا واقعاً تعطیل کردن مدارس بهترین گزینه برای کاهش آلودگی هوا است؟ از سوی دیگر و با فرض تأثیر تعطیلی مدارس بر کاهش آلودگی هوا؛ سوال دیگری که مطرح می‌شود این است که در میان سایر عوامل کاهش‌دهنده آلودگی هوا، تعطیلی مدارس در اولویت و مرتبه چندم قرار می‌گیرد؟ آیا مهمترین و اثرگذارترین عامل در ایجاد آلودگی هوا، فعالیت مدارس و عزیمت و حضور دانش آموزان در مدارس است؟ .

بنیادی تاکید کرد: به نظر می‌رسد نیاز است سازمان محیط زیست علاوه بر تعیین عوامل مهم آلوده کننده یا مؤثر بر افزایش آلودگی هوا؛ اولویت و سهم فعالیت مدارس را در میان سایر عوامل آلوده کننده هوا معین کند. با این توصیف تا زمانی که سهم هر یک از عوامل آلاینده مستقیم و غیر مستقیم معین نشود نمی توان در خصوص تأثیرات مثبت تعطیلی مدارس بر کاهش آلودگی هوا قضاوت کرد و تصمیم گرفت.

مسئولان چگونه می‌خواهند در زمستان یک هفته را تعیین کنند که آلودگی هوا نیز در همان زمان رخ دهد؟

وی با بیان اینکه بر اساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و بررسی روزهای ناسالم وضعیت هوا، مشخص شده که از سال ۱۳۹۰ تاکنون ۱۳ روز ناسالم در آذرماه و ۱۶ روز ناسالم در دی‌ماه وجود داشته است گفت: توزیع این روزها در سال‌های مختلف نشان می‌دهد پراکندگی آنها بیشتر در ماه‌های آذر و دی است؛ هر چند که تعداد روزهای ناسالم هوا در ماه‌های دیگر سال و از جمله آبان، بهمن و اسفندماه نیز قابل توجه است. با بررسی ساده روزهای آلودگی هوا در سال های گذشته؛ یافتن بازه زمانی مشترک یک هفته‌ای و حتی کمتر از آن در طی این سال‌ها دارای احتمال بسیار ضعیف و حتی ناممکن است. از طرف دیگر در بهترین شرایط نیز پیش بینی وضعیت هوا برای چند روز آینده نیز دارای خطای قابل توجهی است که طوفان چندسال پیش تهران یکی از مصادیق آن است؛ حال اینکه مسئولان سازمان محیط زیست چگونه می‌خواهند در زمستان یک هفته (کمتر یا بیشتر) را تعیین کنند که آلودگی هوا نیز در همان زمان رخ دهد، نیاز به توضیح خودشان دارد.

دغدغه و مانع چند درصد خانواده‌ها برای سفر زمستانی، تعطیل نبودن مدارس است؟

این پژوهشگر و کارشناس مسائل آموزش و پرورش درباره اثرات تعطیلات زمستانی مدارس بر رونق گردشگری و سفر نیز گفت: مطابق عرف خانواده‌های ایرانی، بیشتر خانواده بخشی از درآمد سالیانه خود را برای یک یا حداکثر دو نوبت سفر در سال پس انداز می‌کنند. میزان این پس‌انداز نیز در حدی است که به سختی پاسخگوی هزینه های همان یک یا دو سفر باشد. بنابراین اگر در نظر باشد سفر و گردشگری در کشور در فصل زمستان نیز رونق یابد؛ باید نسبت در آمد به مخارج خانواده‌ها را بهبود بخشید تا امکان پس‌انداز و سفر بیشتر برای آنها فراهم شود.

بنیادی ادامه داد: یک بررسی ساده نشان می‌دهد که علیرغم تعطیلی مدارس در فصل تابستان، برخی خانواده‌ها حتی امکان یک سفر تابستانی را نیز ندارند. برای یافتن پاسخ این سوال که میزان تأثیرگذاری تعطیلات زمستانی در رونق سفرهای زمستانی چقدر است؛ کافی است پاسخ این سوال که دغدغه و مانع چند درصد خانواده‌ها برای سفر زمستانی تعطیل نبودن مدارس است؟ معین شود. با توجه به شرایط زندگی اکثر مردم، به نظر می رسد تعطیل نبودن مدارس دلیل قابل توجه و مؤثری بر کم رونقی سفرهای زمستانی نیست و بهترین و سریع ترین راه برای رونق سفر و توسعه گردشگری بهبود درآمد و معیشت خانواده‌ها است.

وی با بیان اینکه از سوی دیگر مدارس در زمینه همراهی با اولیا و دانش آموزان برای سفرهای خانوادگی محدودیت چندانی قائل نبوده و نیستند بیان کرد: کمتر مدرسه و مدیر مدرسه‌ای را در کشور می‌توان یافت که برای سفر چند روزه دانش‌آموز به همراه اولیای وی در هر زمانی از سال موافقت نکند. بنابراین اگر مسئولان سازمان گردشگری فعالیت مدارس را مانع سفر مردم در زمستان می‌دانند، راهکار بسیار ساده و سهل‌الوصول است. به این صورت که اگر سازمان گردشگری تسهیلات و امکانات سفرهای زمستانی در اختیار مردم قرار دهد، آموزش و پرورش و مدارس مبتنی بر اختیارات قانونی که به مدیر مدرسه و شورای آموزشی مدرسه در ماده ۷۰ آیین نامه اجرایی مدارس داده شده، با مرخصی دانش آموزانی که قصد استفاده از تسهیلات سفرهای زمستانی را دارند موافقت خواهند کرد.

این پژوهشگر و کارشناس مسائل آموزش و پرورش ادامه داد: با فرض نبود تنگناهای مالی و وجود امکانات و تسهیلات مناسب برای سفر زمستانی و تعطیل شدن مدارس، توجه به این نکته نیز ضروری است که با وجود اشتغال اکثر والدین چگونه امکان سفر برای مردم ایجاد خواهد شد؟ آیا در شرایط اقلیمی کشور ما که هر ساله در زمستان در مناطق سردسیر سفر بین شهری و حتی درون شهری به سختی صورت می‌پذیرد و بارها توصیه می‌شود که مردم از سفرهای غیر ضرور بپرهیزند، می‌توان از استان‌های شمال غربی و غربی کشور با خودرو شخصی به مناطق گرمسیر جنوبی سفر کرد؟ آیا با توان مالی اکثر مردم و قیمت بلیط هواپیما، امکان سفر هوایی وجود دارد؟.

وی افزود: از سوی دیگر و در خوشبینانه‌ترین حالت فرض کنیم که نیمی از مردم به سفرهای زمستانی بروند، تکلیف دانش آموزانی که امکان سفر برای آنها مهیا نمی‌شود چیست؟ سازمان گردشگری چه برنامه‌ای برای آنها دارد؟ آموزش و پرورش چه برنامه‌ای دارد؟ برنامه‌ سازمان‌های متولی برای گذراندن تعطیلات زمستانی برای دانش آموزان چیست؟ آیا در این تعطیلات باید دانش‌آموزان را در هوای آلوده کلان‌شهرها و در فضای بسته آپارتمانی محبوس کرد یا آنان را به کلاس‌های ورزشی و هنری فرستاد؟ آیا برنامه‌های تعطیلات زمستانی این دسته از دانش آموزان همانند برنامه‌های اوقات فراغت تابستان غنی و پربار است؟.

تفویض اختیار بهترین راه حل برای ساماندهی تقویم فعالیت مدارس

بنیادی با اشاره به انعطاف ساعات مدارس و تدوین تقویم آموزشی مدارس گفت: از آنجا که طلوع و غروب خورشید در بخش عمده‌ای از سال تحصیلی یعنی از آذر ماه تا دی ماه تأثیر قابل توجهی در حضور دانش آموزان، بویژه دوره ابتدایی در مدارس دارد اظهار کرد: توجه به تفاوت میان ساعات طلوع و غروب خورشید از غرب تا شرق کشور به طور میانگین یکساعت و حتی تا ۷۸ دقیقه، در تنظیم تقویم آموزشی مدارس بسیار ضروری و مهم است. شرایط اقلیمی کشور طوری است که باید علاوه بر توجه به ساعات طلوع و غروب خورشید در ساعات شروع و پایان فعالیت روزانه مدارس، در تنظیم تاریخ آغاز و پایان سال تحصیلی به مسائلی مانند گرمای هوا، کمک دانش آموزان روستایی به اولیای خود در فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری نیز توجه شود.

این پژوهشگر و کارشناس مسائل آموزش و پرورش تصریح کرد: در بسیاری کشورها که رویکرد مدرسه محوری در آنها اجرا شده است؛ در قوانین و چارچوب‌های کشوری، ساعات حضور دانش آموز در مدرسه به صورت هفتگی و ماهانه تعیین می‌شود و شورا یا هیئت امنای آموزش و پرورش منطقه، هیئت امنا، مدیر و معلم مدرسه این اختیار را دارد که بنا بر اقتضائات و شرایط منطقه‌ای با رعایت سقف ساعات تعیین شده در تعیین زمان حضور دانش آموزان و فعالیت آموزشی اقدام کنند.

وی ادامه داد: بر این اساس و بنا بر اقتضائات منطقه، ساعات شروع و پایان فعالیت مدرسه، زمان شروع و پایان فعالیت مدارس طی سال و دیگر موارد مرتبط با تقویم آموزشی با رعایت سقف و کف تعیین شده در قوانین کشور توسط شورای منطقه و هیئت امنای مدرسه تعیین می‌شود. خوشبختانه در قانون شوراهای آموزش و پرورش چنین سازوکاری به خوبی تعریف و تبیین شده است، ولی این که چرا از چنین ظرفیت قانونی به خوبی استفاده نمی‌شود و همچنان با یک نگاه متمرکز به دنبال تنظیم تقویم فعالیت مدارس هستند، جای تأمل دارد.

امکان سفر زمستانی برای درصد قابل توجهی از مردم که در آمد ماهیانه حدود سه میلیونی دارند، وجود ندارد

بنیادی با اشاره به اینکه جمعیت قریب به یک میلیونی معلمان و کارکنان شاغل در مدارس نیز از دسته کسانی هستند که طبیعتاً مشمول این تعطیلی هستند و باید خود و خانواده آنها بتوانند از این تعطیلات زمستانی بهره ببرند گفت: مطابق اظهار نظر مسئولان سازمان گردشگری در نوروز ۱۳۹۷ هزینه سفر روزانه برای هر نفر ۱۵۰ هزار تومان تعیین شده است. با این رقم، هزینه سفر یک خانواده چهار نفری روزانه ۶۰۰ هزار تومان خواهد شد و حقوق یک ماهه یک معلم با میانگین دریافتی سه میلیون تومان، تنها هزینه پنج روز سفر وی و خانواده‌اش است. این معلم اگر بنا داشته باشد در سال سه بار سفر پنج روزه برود باید حقوق سه ماهش را برای سفر پس انداز کند. ناگفته پیداست که امکان سفر زمستانی نه تنها برای معلمان بلکه برای درصد قابل توجهی از مردم که در آمد ماهیانه آنها در همین حد است وجود نخواهد داشت.

این پژوهشگر و کارشناس مسائل آموزش و پرورش درپایان تاکید کرد که مطابق سند تحول بنیادین و قانون شوراهای آموزش و پرورش طرح موضوع تعطیلی مدارس به صورت یک هفته معین و ثابت در هر سال و در همه استان‌های کشور، کاری بدون پشتوانه و سابقه علمی و قانونی است که بهتر است سازمان‌های غیر مرتبط نیز از ورود به این موضوع بپرهیزند. در مجموع و بر مبنای قوانین و مقررات کشور اختیار و مسئولیت تعطیلات و تقویم آموزشی مدارس بر عهده وزارت آموزش و پرروش است و ورود هر سازمانی دیگری در این حوزه ورودی ناصحیح است و باعث ایجاد دغدغه‌ها و نگرانی‌های جدیدی برای مردم و دانش‌آموزان خواهد شد. از طرفی اگر در وظایف و اختیارات سازمان محیط زیست و گردشگری کاستی و نقصی وجود دارد و آنها خود را در امور تخصصی آموزش و پرورش ذی صلاح می‌دانند، بهتر است مدیران این سازمان‌ها در مراجع قانون‌گذاری نسبت به بازنگری اختیارات و وظایف سازمانی خود اقدام و بر آن مبنا اظهارنظر کنند.