دیدار نتانیاهو از عمان و جستجوی کانال ارتباطی با ایران

تابناک: روز جمعه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، از سفر خود به عمان بازگشت. از حدود ۲۲ سال قبل، هیچ دیدار رسمی از سوی نخست وزیران اسرائیلی از کشور عمان صورت نگرفته بود؛ کشوری که در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس نفوذ دیپلماتیک بالایی داشته و معمولا به عنوان میانجی در مسائل مختلف ورود می‌کند.

دیدار میان سلطان قابوس و نتانیاهو دقیقا زمانی از سوی دو طرف اعلام عمومی شد که هواپیمای نتانیاهو از عمان بازگشت و در اسرائیل بر زمین نشست. دو طرف هیچ روابط رسمی دیپلماتیکی ندارند و از سال ۲۰۰۰ عمان اقدام به تعطیلی دفتر تجاری اسرائیل در این کشور و در پی سرکوپ انتفاضه کرد.

برای نتانیاهو بهبود روابط با عمان می‌تواند به معنی کانال‌های ارتباطی غیر رسمی با برخی دشمنان اسرائیل در منطقه باشد. عمان طی سال‌های اخیر به گونه‌ای روابط خود را مدیریت کرده که قادر به تثبیت ارتباطات دوستانه میان رقبای منطقه‌ای از جمله عربستان و ایران باشد. این کشور میزبان مذاکرات سری میان ایران و آمریکا در سال ۲۰۱۳ بود که مسیر مذاکرات وسیع‌تر بر سر برنامه هسته‌ای ایران را هموار کرد. روز جمعه در اسرائیل حدس و گمان‌هایی مطرح شد در این باره که اکنون عمان می‌تواند به عنوان کانالی ارتباطی میان ایران و اسرائیل باشد.

برای عمان میزبانی از نتانیاهو به معنی کسب اعتبار و صمیمیت از سوی کاخ سفید است که اکنون حمایت‌های متعصبانه و شدیدی از اسرائیل دارد. دیدار نتانیاهو از عمان به کمک گزارش‌های درآمد که اخیرا بیان کرده بودند، دولت ترامپ به زودی طرح خود در خصوص صلح اسرائیل و فلسطین را رونمایی می‌کند.

یکی از مقامات ارشد اسرائیلی که به خوبی از جزئیات این دیدار آگاه است و نخواسته نامش فاش شود، بیان کرده با توجه به تصویر بسیار مثبت عمان در منطقه این دیدار به اسرائیل کمک خواهد کرد تا در‌های جدیدی از روابط را در منطقه خاورمیانه بگشاید. او بیان کرده که حتی این احتمال وجود دارد عمان نه تنها به عنوان یک کانال غیر رسمی برای روابط ایران و اسرائیل بلکه حتی برای روابط سوریه و اسرائیل نیز عمل کند. عمان حتی روابط حسنه‌ای با دیگر دشمنان اسرائیل از جمله حماس و حزب الله نیز دارد.

به گفته این مقام اسرائیلی، این دیدار نتیجه چهار ماه مذاکره و سال‌های روابط سری میان اسرائیل و عمان بوده که از سوی موساد و شخص سلطان قابوس هدایت شده است. این مقام اسرائیلی ادامه داده که در نگاه غرب عمان چهره دموکراتیک و لیبرال منطقه خاورمیانه را نشان می‌دهد که در راستای سیاست‌های دولت آمریکاست. برای اسرائیل این امیدواری وجود دارد که این دیدار منجر به برقراری مجدد روابط رسمی با عمان شود.

اکنون چندین سال است که وزارت خارجه اسرائیل یک حساب توییتری با عنوان IsraelintheGCC را اداره می‌کند که مربوط به امور کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس است که هیچ یک از آن‌ها روابط رسمی با اسرائیل ندارند. خود وزارت خارجه اسرائیل این حساب توییتری را با عنوان سفارت مجازی اسرائیل در این کشور‌ها تلقی می‌کند که وقف افزایش و بهبود تعامل با مردم این کشورهاست. آیزنکات رئیس ستاد مشترک اسرائیل سال گذشته در گفت: وگویی با یکی از نشریات لبنانی بیان کرد که اسرائیل در راستای تلاش‌های خود برای مقابله با ایران تمایل به اشتراک اطلاعات با کشور‌های عرب میانه رو دارد.

دیدار نتانیاهو از عمان تنها چند روز بعد از دیدار محمود عباس از عمان بود. سلطان قابوس تمایل خود به میانجیگری میان فلسطین و اسرائیل را ابراز داشته، ولی ایهود یاری محقق ارشد مؤسسه واشنگتن برای خاور نزدیک بیان کرده که دلیل اصلی تمایل اسرائیل به عمان، استفاده از این کشور به عنوان یک هادی به سمت تهران است.

ماهیت عمومی دیدار از عمان به نظر نوعی تغییر مسیر برای نتانیاهو است که از مدت‌ها قبل به دنبال روابط مخفی با اعراب خلیج فارس به عنوان محوری سنی برای مهار ایران شیعه بوده است. وی همچنین به دنبال یک سیاست «از خارج به داخل» است که بر اساس آن کشور‌های عرب، فلسطین را برای تن دادن به یک صلح پایدار با اسرائیل تحت فشار بگذارند.

اما این سیاست در پی قتل جمال خاشقجی و احتمال بالای دست داشتن محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در این قتل، با مشکل مواجه شده است، زیرا عربستان محور اصلی این سیاست بوده است. اما این دیدار از عمان برای نتانیاهو نوعی حرکت حمایتی بوده. در این سفر سارا همسر نتانیاهو، یوسی کوهن مدیر اداره جاسوسی موساد، مقامات ارشد شورای امنیتی ملی اسرائیل و وزاری امور خارجه و معاون نخست وزیر در امور داخلی و نظامی به همراه نتانیاهو بوده اند.

یوئل گوژانسکی متخصص امور ایران و خلیج فارس در مؤسسه مطالعات امنیت ملی دانشگاه تلاویو در این باره گفته: این دیدار سمبلیک و فوق العاده بوده است. نمادگرایی و سمبلیسم در منطقه خاورمیانه اهمیت زیادی دارد.

وی گفته: سلطان قابوس در سنین پیری خود به سر می‌برد، در حالی که نتانیاهو با انواع اتهامات فساد روبه رو شده و در این شرایط وارد انتخابات سال آینده خواهد شد. از مسیر دیدار در عمان نتانیاهو به همه آن‌هایی که به او مشکوک هستند، می‌گوید: نگاه کنید که رهیافت من درست کار می‌کند، هیچ کس به فلسطینی‌ها اهمیت نمی‌دهد، همه جا از من استقبال می‌کنند و این تازه شروع کار است.