حلقه محاصره محمد بن سلمان تنگ‌تر می‌شود

به گزارش فرارو، ماجرای ناپدید شدن خاشقجی، که گفته می‌شود در دوم اکتبر در کنسولگری عربستان در استانبول تکه تکه شد، مانند توپ برفی شده است که هر چه به جلو حرکت می‌کند حجم آن بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود.

مقامات ترکیه از همان روز‌های اول ناپدید شدن خاشقجی، که سعودی‌ها اصرار می‌کردند او از کنسولگری بیرون رفته، با اطمینان اعلام کردند که این روزنامه‌نگار در داخل کنسولگری کشته شده است. در روز‌های بعدی، افشاگری‌های مقامات ترکیه ادامه یافت. این مقامات، که بر عدم ذکر نام‌شان در رسانه‌ها اصرار می‌کردند، از طریق رسانه‌های آمریکایی و اروپایی به تدریج و به صورت مستمر جزئیات تکان‌دهنده‌ای درباره لحظات قتل خاشقجی افشا کردند. به نظر می‌رسد که ترکیه مایل نیست در ماجرای خاشقجی به طور صریح در برابر عربستان بایستد بلکه تلاش می‌کند از طریق افشای جزئیات قتل خاشقجی در رسانه‌های آمریکا، هم افکار عمومی جهان را علیه محمد بن سلمان بسیج کند و هم دولت دونالد ترامپ را برای اتخاذ یک موضع سختگیرانه در برابر حاکمان عربستان تحت فشار قرار دهد.

این افشاگری‌های مدیریت‌شده، محمد بن سلمان را در چنان موقعیت دشواری قرار داده که حتی برخی محافل سیاسی و رسانه‌ای غربی هم به طور علنی خواستار کناره‌گیری او شده‌اند. وقتی که برخی رسانه‌ها به نقل منابع ناشناس اعلام کردند عربستان برای پذیرش مسئولیت قتل خاشقجی توسط عناصر خودسر آماده می‌شود، ترکیه به طور هوشمندانه جزئیاتی افشا کرد که عملا این طرح عربستان را ناکام گذاشت. عربستان مایل بود بگوید که عناصر خودسر بدون اجازه بن سلمان اول می‌خواستند از خاشقجی بازجویی کند، اما به دلیل بروز اشتباه در بازجویی، خاشقجی به قتل رسید. منابع ناشناس ترکیه‌ای برای ناکام کردن این طرح، اعلام کردند که در بدو ورود خاشقجی به کنسولگری، او توسط تیم ۱۵ نفره ترور - که یکی از آن‌ها پزشک متخصص کالبدشکافی است - به قتل رسید.

در اثر افشاگری‌های ترکیه، این پرسش در رسانه‌های آمریکا مطرح شده که اگر تیم ۱۵ نفره برای ربودن یا بازجویی از خاشقجی به استانبول رفته بودند، پس چه لزومی دارد که پزشک متخصص کالبدشکافی با خود ببرند؟

مضاف بر این، برخی رسانه‌ها اعلام کردند که چند تن از اعضای تیم ترور، از نزدیکان بن سلمان هستند. به عنوان نمونه، سه تن از اعضای تیم ترور با نام‌های محمد سعد الزهرانی، طاهر غالب الحربی و ماهر عبدالعزیز مطرب، چند بار در کنار بن سلمان مشاهده شده‌اند. جالب آنکه الزهرانی در دیدار اخیر بن سلمان و پومپئو در ریاض هم حضور داشت. مطرب نیز که این روز‌ها در کانون تحقیقات ترکیه قرار دارد، به عنوان هماهنگ‌کننده عملیات ترور معرفی شده است. روزنامه‌نیویورک‌تایمز طی گزارش مفصلی برخی از اعضای تیم ۱۵ نفره را شناسایی کرده و گفته برخی از آن‌ها با بن سلمان ارتباط دارند. به گفته این روزنامه، مطرب، در چندین سفر خارجی، بن سلمان را همراهی کرده است. منابع ترکیه‌ای به شبکه الجزیره هم گفته‌اند دو هواپیمای خصوصی، که تیم ترور را به ترکیه منتقل کردند، توسط مطرب اجاره گرفته شده‌اند و این شخص در روز قتل خاشقجی ۱۹ تماس تلفنی گرفته که چهار تماس از آن‌ها با رئیس دفتر محمد بن سلمان بوده است.

به هر حال افشاگری‌های ترکیه ظاهرا تاثیرگذار بوده است. روزنامه‌نیورک‌تایمز در گزارش دیگری اعلام کرد آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا متقاعد شده‌اند که بن سلمان در ناپدید شدن خاشقجی دست داشته است. حضور افراد نزدیک به بن سلمان در گروه ترور خاشقجی، به عنوان مدرکی برای مقصر دانستن ولیعهد در ترور روزنامه‌نگار منتقد تلقی شده است. مقامات اطلاعاتی آمریکایی به این روزنامه گفته‌اند با توجه به سیطره کامل بن سلمان بر دستگاه‌های امنیتی، بسیار بعید است که یک عملیات بدون اطلاع او انجام شود. آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا، در حال آماده کردن ارزیابی‌شان درباره نقش محمد بن سلمان هستند و این ارزیابی را به دونالد ترامپ خواهند داد. ترامپ پیش از این، وزیر خارجه‌اش، مایک پومپئو، را به عربستان و ترکیه اعزام کرد تا راه حلی برای بحران خاشقجی پیدا کند. اما ظاهرا پومپئو نتوانسته ریاض را از این مخمصه جهانی خارج کند. یک منبع آگاه از جلسه پومپئو و بن سلمان به نیویورک‌تامیز گفته پومپئو به طور خصوصی به بن سلمان گفته که حتی اگر او از قتل خاشقجی اطلاعی نداشته است باید مسئولیت این واقعا را به عهده بگیرد تا کشورش را از تبعات واکنش‌های بین المللی رها کند.

اما پذیرش مسئولیت قتل توسط بن سلمان ممکن است برای او گران تمام شود و حتی این احتمال نیز وجود دارد که جایگاه فعلی‌اش را هم از دست بدهد. در حقیقت همین الآن هم برخی گزارش‌ها درباره احتمال کناره‌گیری بن سلمان از قدرت منتشر شده است. علاوه بر تحلیل‌هایی که در رسانه‌های غربی درباره امکان کناره گیری بن سلمان مطرح شده، برخی از مقامات حتی به صورت علنی این امر را بیان کرده‌اند. سناتور لیندسی گراهام، که قبلا مدافع عربستان بود، صریحا درباره کناره گیری ولیعهد اظهارنظر کرده است. او ضمن مقصر دانستن بن سلمان در قتل خاشقجی، گفته تا وقتی که محمد بن سلمان در قدرت است با عربستان تعامل نخواهد کرد.

پس از ناکام ماندن طرح مقصر دانستن عناصر خودسر در قتل خاشقجی و نیز تمرکز توجه جهانی بر محمد بن سلمان، اکنون برخی گزارش‌ها درباره زمینه‌سازی برای خروج بن سلمان از قدرت منتشر شده است. روزنامه لوفیگارو فرانسه به نقل یک منبع دیپلماتیک در پاریس گفته شورای بیعت عربستان، اخیرا برای بررسی امکان انتخاب یک جانشین ولیعهد جلسه برگزار کرده است. شاهزادگان و بزرگان خاندان آل سعود اعضای این شورا هستند و این اعضا هم مسئول انتخاب پادشاه و ولیعهد هستند. بنا به گفته لوفیگارو، خالد بن سلمان، برادر کوچکتر ولیعهد و سفیر عربستان در آمریکا، به عنوان گزینه جانشین ولیعهد مطرح شده است. اگر خالد به این سمت منصوب شود این بدان معناست که محمد از قدرت کناره‌گیری خواهد کرد، اما این نه به صورت فوری بلکه در میان مدت اتفاق خواهد افتاد.

پس از شعله‌ور شدن بحران خاشقجی، خالد واشنگتن را ترک کرد و به ریاض بازگشت. مقامات آمریکایی گفته‌اند که بازگشت خالد به عنوان سفیر به آمریکا بعید است. اگر بحران ادامه پیدا کند، شاید خاندان آل سعود تصمیم بگیرند خالد را به جای محمد سرکار بیاورند تا هم ولیعهد را از گزند پیگرد قضایی حفظ کنند و هم فشار‌های بین المللی بر کشورشان را کمتر کنند.

محمد بن سلمان، در مدت کوتاه حضورش در قدرت، تلاش‌های بسیار زیادی انجام داد تا از خود تصویر یک اصلاح‌طلب در غرب ایجاد کند. اما ماجرای خاشقجی به یکباره نه تنها آن تصویر را متلاشی کرد بلکه اکنون حتی تخت پادشاهی‌اش را در معرض خطر جدی قرار داده است.