قهوه‌خانه‌ای که برای برد محمدعلی کلی چای رایگان می‌داد +عکس
۱۱ مهر ۱۳۳۷ اولین فرستنده تلویزیونی در ایران افتتاح شد و از آن زمان تاکنون تغییر و تحول زیادی در این رسانه به وجود آمده است.
مجله فارس‌پلاس: با گذشت زمان و تغییر تحول در ابزار‌های نوین ارتباطی، نیاز به صدا و تصویر به طور همزمان احساس شد. مجلس شورای ملی، براساس پیشنهاد «حبیب الله ثابت» قانونی به تصویب رساند که طبق آن اجازه داده می‌شد که یک فرستنده تلویزیونی با کلیه وسایل فنی مورد نیاز به تشخیص وزارت پست و تلگراف و تلفن در تهران به وجود آید. سرانجام در ۱۱ مهر ۱۳۳۷ یک فرستنده تلویزیونی با روزی ۵ ساعت، برای بینندگان تهرانی برنامه‌های سرگرم‌کننده و اخبار پخش می‌کرد.
در سال ۱۳۴۳ سازمان برنامه و بودجه، یک گروه فرانسوی را مأمور بررسی و طراحی مرکز تلویزیونی کرد که سرانجام با همکاری مهندس اصفیا و مشاوران سازمان برنامه و بودجه ــ از جمله رضا قطبی ــ پیشرفت سریع کار تلویزیون انجام گرفت و در چهارم آبان ۱۳۴۵ تلویزیون ملی شروع به کار کرد. [۱]* پسر دایی ملکه رئیس صداوسیما شد
عبدالرضا قطبی فرزند محمدعلی و لوییز قطبی در ۱۳۱۸ در تهران متولد شد. فرح دیبا دختر عمه قطبی بود و پس از اینکه در سال ۱۳۳۸ فرح با شاه ازدواج کرد، رضا قطبی نیز وارد دربار شد و پله‌های ترقی را به سرعت طی کرد.
رضا قطبی مدتی در دانشگاه آریامهر (صنعتی شریف فعلی) به تدریس ریاضیات مشغول شد و آنگاه به وزارت اطلاعات و جهانگردی راه یافت و طرحی برای تأسیس یک تلویزیون ملی ارائه داد. او از مشاوران فرهنگی فرح بود و پس از تأسیس تلویزیون ملی به مدیرکلی این نهاد منصوب شد.
رضا قطبی در کنار فرح پهلوی
در اواخر سال ۱۳۴۵ فرح پهلوی که زمام فرهنگ‌دوستی را در دوره پهلوی دوم برعهده داشت، تصمیم به تأسیس سازمان و جشن هنر شیراز گرفت، پس از تصویب طرح وی در سال ۱۳۴۶، رضا قطبی را به مدیرعاملی این سازمان منصوب کرد. هدف از تأسیس این سازمان «گسترش هنر و بزرگداشت هنر‌های اصیل ملی و به منظور بالا بردن سطح هنر در ایران و بزرگداشت هنر هنرمندان ایران و شناساندن هنر و هنرمندان خارجی در ایران» بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قطبی مدتی در تهران مخفیانه زندگی کرد تا اینکه فرح پهلوی با پرداخت هزینه‌ای کلان راه خروج وی را فراهم کرد و پس از مرگ شاه بار دیگر قطبی به حلقه یاران فرح پیوست. [۲]* برنامه‌های معروف تلویزیون قبل از انقلاب
از آغاز شکل‌گیری تلویزیون عده‌ی زیادی از فیلمسازان به علت امکانات مالی بیشتری که تلویزیون در اختیار سازندگان و تهیه‌کنندگان قرار می‌داد جذب آن شدند. در نتیجه تلویزیون به صورت یکی از مراکز مهم فیلم‌سازی در بخش دولتی درآمد و تعداد زیادی فیلم داستانی و مستند از جمله مستند خبری (که درصد بیشتری را نسبت به دیگر انواع فیلم‌ها داشت) و سریال‌های گوناگون در آن ساخته شد، به گونه‌ای که حاصل کار فیلمسازان تلویزیونی تا قبل از انقلاب نزدیک به هزار فیلم کوتاه و بلند بود.
در ایران از همان سال‌های اولیه کار تلویزیون سریال‌سازی نیز پا گرفت. «امیرارسلان نامدار» از نخستین سریال‌های ایرانی است که از تلویزیون ملی پخش شد. [۳]از مهمترین برنامه‌های آن زمان تلویزیون می‌توان به پخش مستقیم سفر سرنشینان آپولو ۱۱ به کره ماه در سال ۱۳۴۸ میلادی اشاره کرد. پخش این برنامه رویدادی شگفت‌انگیز و رؤیایی به شمار می‌آمد. بیشتر مردم در تهران و دیگر شهر‌ها در منزل بستگان و دوستانشان که تلویزیون داشتند گرد هم آمده بودند تا سفر نخستین انسان را به کره ماه ببینند.
قهوه‌خانه‌ای که در صورت برد محمدعلی کلی چای رایگان می‌دهد
مسابقه‌های مشت‌زنی محمدعلی کلی از دیگر برنامه‌هایی بود که جذابیتی فراوان برای ایرانیان داشت. این مسابقه‌ها هوادارانی بسیار در ایران داشت و شکست «کلی» ناراحتی فراوانی در بینندگان ایرانی پدید می‌آورد. عکس‌هایی از ازدحام مردم در مکان‌هایی همگانی همچون قهوه‌خانه‌ها برای تماشای مبارزه‌های محمدعلی در بایگانی‌ها بر جای مانده است. [۴]* در تلویزیون هم انقلاب شد
«توجه بفرمایید... توجه بفرمایید. اینجا تهران، صدای راستین ملت ایران، صدای انقلاب است.» قرائت این متن پس از پخش سرود ملی «ای ایران» پایان‌بخش ۹۹ روز اعتصاب کارکنان سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران بود.
تلویزیون که به تصمیم شورای مؤسس آن از شب ۲۲ بهمن ۵۷ به عنوان تصویر انقلاب نامیده شد، ساعت ۱۴ بعدازظهر با آرم دو شیر با دو گل در درست شیر‌ها و سرود ملی آغاز بکار کرد. سپس علی حسینی، گوینده تلویزیون و سخنگوی شورای مؤسس، پیروزی ملت و باز پس گرفتن سازمان را اعلام کرد. در پی آن اطلاعیه امام خمینی به وسیله یکی از علما قرائت شد و پس از آن پیام‌های گروه‌های مختلف قرائت شد.
علی حسینی، گوینده تلویزیون سال‌ها بعد نقل کرد که: «نخست رادیو صدای انقلاب را اعلام کرد و دو ساعت بعد یعنی پنج و نیم بعدازظهر من از طرف کمیته کارکنان اعتصابی انتخاب شدم که از تلویزیون پیروزی انقلاب را اعلام کنم.» [۵]* اولین رئیس صدا و سیما؛ صادق قطب زاده
صادق قطب زاده به عنوان اولین رئیس سازمان صدا و سیما بعد از انقلاب کار خود را از سال ۵۸ در این سازمان آغاز کرد. وی در زمان حضور امام خمینی (ره) در پاریس به ایشان پیوست و در هنگام بازگشت امام به ایران در ۱۲ بهمن ماه، یکی از همراهان ایشان در هواپیما بود که با پیروزی انقلاب به عنوان عضو شورای انقلاب و رییس سازمان رادیو تلویزیون منصوب شد. وی مدت کوتاهی نیز به عنوان جانشین وزارت خارجه پس از استعفای دولت موقت و مسئولیت بنی صدر در وازرت خارجه فعالیت می‌کرد.
حضور قطب زاده به همراه دکتر مبلغی، قائم مقام وقت سازمان در آبان ماه سال ۵۹ در برنامه‌ای تلویزیونی با عنوان بحث آزاد درباره عملکرد رادیو تلویزیون پس از انقلاب در حالی که کشور در شرایط جنگی به سر می‌برد، جنجال‌ها و حاشیه‌های بسیاری را بوجود آورد که در نهایت منجر به بازداشت و برکناری قطب زاده شد. در پی پخش این برنامه انتقادی ستاد تبلیغات شورای عالی دفاع و دادستان کل کشور بیانیه‌هایی منتشر کردند. ستاد تبلیغات جنگ با انتقاد از آنچه گروه‌گرایی‌های ناشی از نبود تقوا می‌خواند، از پیگیری پخش این برنامه از طریق مراجع قضایی کشور خبر داد.
* دوره‌هایی که صدا و سیما توسط سه‌قوه اداره می‌شد
همزمان با اتفاقاتی که برای قطب زاده رخ داد، آیت‌الله موسوی اردبیلی دادستان کل کشور طی بیانیه‌ای حجج‌الاسلام علی‌اکبر محتشمی‌پور و عبدالله نوری را مشترکاً به سرپرستی صدا و سیما و دکتر ندیمی را به عنوان سرپرست شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران منصوب کرد. در این بیانیه آمده بود این افراد تا معرفی سرپرست از سوی قوای سه‌گانه در این سمت‌ها باقی می‌مانند. سید محمد موسوی خوئینی‌ها طی سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ سرپرستی سازمان صدا و سیما را به عهده داشت.
* مناظره‌های سال ۶۰، برنامه‌ای ماندگار
مناظره‌های سال ۶۰ در دو نوبت و به صورت جداگانه برگزار می‌شد؛ مناظره‌های سیاسی و مناظره‌های ایدئولوژیک. در مناظره‌های سیاسی افرادی همانند آیت الله بهشتی و نورالدین کیانوری و مهدی فتاپور و حبیب الله پیمان شرکت داشتند و در مناظره‌های ایدئولوژیک احسان طبری، فرخ نگهدار، مصباح یزدی و عبدالکریم سروش با یکدیگر به منظره و گفتگو می‌پرداختند.
مناظره‌ها در دربهار سال ۶۰ ضبط شد و اولین آن‌ها در ۹ خرداد ماه ۱۳۶۰ از شبکه اول تلویزیون پخش شد. [۶]* محمد هاشمی رفسنجانی؛ اولین رئیس ده‌ساله صدا و سیما
محمد هاشمی برادر اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس بعدی سازمان صدا و سیما بود که به مدت ده سال عهده دار این سمت بود. وی از سال‌های ۶۳ تا ۷۳ ریاست سازمان را بر عهده داشت که تا سال ۶۸ و قبل از اصلاح قانون اساسی به عنوان مدیر عامل و بعد از آن یعنی تا سال ۷۳ به عنوان رئیس سازمان صدا و سیما از طرف مقام معظم رهبری در رأس این سازمان قرار گرفت.
* تم تاریخی سریال‌های دهه شصت
اغلب سریال‌های تلویزیونی در دهه شصت با رویکردی تاریخی تولید می‌شد. علی حاتمی در دهه ۶۰ هزاردستان را با تلاش خود در شهرک سینمایی غزالی ساخت، شهرکی که با همت این کارگردان ساخته شد و همچنان سال‌های سال است که یکی از مهمترین شهرک‌های سینمایی کشور محسوب می‌شود.
عزت‌الله انتظامی و داود رشیدی در سریال هزاردستان
سلطان و شبان به کارگردانی رضا سبحانی یکی از نمونه آثار تولید شده در دهه ۶۰ است که گرد هم آمدن یک گروه تئاتری شامل مهدی هاشمی، داریوش فرهنگ و گلاب آدینه و دیگر اعضای گروه نتیجه را به کاری رساند که همچنان به عنوان مجموعه‌ای کمدی در ذهن‌ها باقی مانده است.
سربداران از سریال‌های تاریخی دهه ۶۰ بود که در سال ۱۳۶۳ و بر اساس قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول بر ایران ساخته شد. کارگردان این مجموعه محمدعلی نجفی بود.
رویکرد تاریخی را می‌شد در دیگر مجموعه‌های این دهه از جمله «سردار جنگل» به کارگردانی بهروز افخمی که به زندگی میرزا کوچک خان می‌پرداخت، دید. تصویر امین تارخ در قامت ابوعلی سینا شخصیت یکی دیگر از مجموعه‌های دهه ۶۰ را نمایش می‌دهد؛ مجموعه تاریخی دیگری با عنوان «بوعلی سینا» که در بازپخش‌ها نیز با استقبال روبرو می‌شود. کیهان رهگذر نویسنده و کارگردان این مجموعه بود.
مدرس به کارگردانی هوشنگ توکلی و «امیرکبیر» به کارگردانی سعید نیک‌پور از دیگر مجموعه‌های تاریخی این مقطع هستند. «مثل آباد» به کارگردانی رضا ژیان با نگاهی تاریخی به مثل‌های رایج در زبان فارسی می‌پرداخت. «گرگ‌ها» به کارگردانی داود میرباقری هم قصه تاریخی یک شهر را روایت می‌کرد.
سریال خارجی معروفی آن دوره نیز «سال‌های دور از خانه» بود که به نام هنرپیشه آن، یعنی «اوشین» معروف بود و بینندگان زیادی را پای تلویزیون می‌نشاند.
* علی لاریجانی و بازگشت مجدد به سازمان
رئیس بعدی سازمان صداوسیما علی لاریجانی بود. لاریجانی در روز‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی وارد سازمان صدا و سیما شد و یک دوره از فعالیت را در آن سازمان آغاز کرد. در دوران دفاع مقدس و از سال ۱۳۶۱ به سپاه پاسداران پیوست و در سمت معاونت سپاه و جانشین ستاد کل سپاه پاسداران خدمت کرد. پس از آن مدتی مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد را پذیرفت و از سال ۱۳۷۳ با حکم رهبر معظم انقلاب به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شد.
سریال‌های مذهبی، طنز و برنامه‌های کودک در دهه هفتاد
دوره مدیریت لاریجانی در صدا وسیما دوران تحول و توسعه کمی این سازمان بود به طوری که صدا و سیمایی که در سال ۱۳۷۳ تنها دو شبکه تلویزیونی ۷ ساعته و ۲ شبکه رادیویی داشت، بعد از ریاست لاریجانی دارای ۷ شبکه تلویزیونی و ۸ شبکه رادیویی ملی و سراسری، ۳۰ شبکه رادیویی استانی و ۲۴ شبکه تلویزیونی استانی شد. تأسیس چند شبکه بین‌المللی از جمله شبکه‌های جام جم ۱ و ۲ و ۳ برای ایرانیان خارج از کشور و شبکه‌های سحر و العالم در دوران ریاست علی لاریجانی به صورت گرفت.
در حوزه سریال‌سازی در این دوره شاهد سریال‌های مذهبی و طنز درخشانی هستیم. سریال‌های همچون امام علی به کارگردانی داود میرباقری و ولایت عشق به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده از آثار مذهبی ماندگار دهه هفتاد است. در این دوره سریال‌های طنز نیز در تلویزیون شروع شد و شاید ۲۴ سال پیش وقتی «ساعت خوش» از شبکه دو تلویزیون پخش می‌شد کسی فکرش را نمی‌کرد روزی سازنده جوان این کار تبدیل به یکی از بزرگترین کمدی ساز‌های تلویزیون شود. مهران مدیری برای بسیاری از ما یادآور کار‌هایی مثل «جنگ ۷۷»، «ببخشید شما»، «پلاک۱۴» در دهه هفتاد است. اما در کنار همه این‌ها اوج کار‌های مدیری را می‌شود در اوایل دهه هشتاد و با سریال‌های ۹۰قسمتی‌ای مثل «پاورچین» و «شب‌های برره» پیدا کرد.
شاید برنامه «صندوق پست» اولین حضور شخصیت کلاه قرمزی در سیمای جمهوری اسلامی ایران بود. شخصیت محبوبی که حالا با هنرنمایی ایرج طهماسب و حمید جبلی ۲۵ سال از حضورش در دنیای تصویر می‌گذرد. کلاه قرمزی به واسطه حضورش در برنامه‌های تلویزیونی آنقدر محبوبیت به دست آورد که بعد‌ها سر از پرده‌های سینما هم درآورد تا اینکه کلاه قرمزی بعد از یک وقفه طولانی و دوری از تلویزیون در نوروز۸۸دوباره به خانه‌های مردم برگشت.
* عزت الله ضرغامی و توسعه کمی سازمان
عزت الله ضرغامی در خردادماه سال ۸۳ با حکم مقام معظم رهبری به ریاست این سازمان منصوب شد و در مهر ماه سال ۸۸ نیز حکم وی به مدت ۵ سال دیگر تمدید شد. وی فارغ‌التحصیل مهندسی عمران از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مدیریت در مقطع کارشناسی ارشد است. ضرغامی از سال ۷۱ تا ۷۶ به عنوان مشاور عالی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون امور مجلس و استان‌ها و معاون امور سینمایی این وزارتخانه فعالیت می‌کرد. وی از سال ۷۶ تا ۷۹ معاون امور مجلس وزارت دفاع و پس از آن تا ۸۳ به عنوان معاون امور مجلس و استان‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشغول خدمت بوده است.
گسترش کمی تلویزیون
در دوران مدیریت ضرغامی در صدا و سیما توسعه کمی صداوسیما سرعت بیشتری گرفت. تأسیس شبکه‌های جدید و افزایش کانال‌های تلویزیونی به ۱۹ کانال با تنوعات موضوعی مختلف و تأسیس شبکه‌های برون مرزی «پرس‌تی‌وی»، شبکه فیلم و سریال «آی فیلم» و شبکه اسپانیایی زبان «هیسپان تی‌وی» از موارد رشد صدا وسیما و تلاش این سازمان برای تأثیرگذاری در مناسبات سیاسی و اجتماعی در حوزه بین‌المللی است.
از لحاظ فنی نیز با تغییر فرستنده‌های آنالوگ به دیجیتال، کیفیت پخش و تنوع شبکه‌های قابل دریافت تلویزیونی افزایش یافت. حسن فتحی با ساخت «شب دهم» شروعی پرطرفدار در دهه ۸۰ داشت، یک مجموعه مناسبتی که فراتر از آنچه تصور می‌شد عمل کرد. قصه عاشقانه‌ای که در بستری تاریخی روایت می‌شد و با ماجرای عزاداری برای قیام امام حسین (ع) در آمیخته بود. این دهه را می‌توان زمان اوج ساخت سریال‌های مناسبتی دانست. سریال‌هایی که رضا عطاران ساخت و در ماه مبارک رمضان و عید نوروز پخش شد، چون «ترش و شیرین»، «بزنگاه»، «خانه به دوش» و «متهم گریخت». مهران مدیری هم در این دهه سریال‌های «مرد هزار چهره» را برای نوروز ساخت. «میوه ممنوعه» حسن فتحی هم از دیگر مجموعه‌های مناسبتی موفق دهه ۸۰ بود.
سریال‌های ۹۰ شبی هم متولد این دهه بودند، از جمله «شب‌های برره»، «پاورچین» مهران مدیری تا «زیر آسمان شهر» به کارگردانی مهران غفوریان و «کوچه اقاقیا» ساخته رضا عطاران.
«مختارنامه» به کارگردانی داود میرباقری هم که داستانی تاریخی داشت، سال‌های پایانی دهه ۸۰ روی آنتن رفت و تا مرداد سال ۹۰ پخش آن ادامه داشت. «یوسف پیامبر» به کارگردانی فرج‌الله سلحشور هم در سال‌های پایانی دهه ۸۰ پخش شد. [۷]پی‌نوشت:
[۱]-http://fna.ir/a۱ghqc
[۲]-mshrgh.ir/۵۲۹۵۲۱
[۳]-http://www.hamshahrionline.ir/details/۳۳۰۷۶
[۴]-https://www.isna.ir/news/۹۵۱۱۲۰۱۳۸۰۵/
[۵]-http://yon.ir/y۲JKC
[۶]- shafaf.ir/۰۰۱۵۷c
[۷]- entekhab.ir/۰۰۰vfQ
انتهای پیام/