زمزمه‌های کاهش قیمت ارز در بازار
مجموع اتفاقات کلان اقتصادی و همچنین پایان روند افزایش روانی قیمت ارز در بازار‌ها سبب شد طی روز جاری، روند کاهش قیمت دلار سرعت بیشتری به خود گیرد.
مشرق: طی روز‌های اخیر و با روند روبه رشدی که بورس داشت، تمایل مردم به آوردن دارایی‌هایشان به بازار سرمایه رونق بیشتری گرفت و سبب شد از عطش خرید دلار و ارز برای سرمایه‌گذاری کاسته شود.
کاهش تقاضا در بازار و همراهی اخباری امیدوارکننده از تلاش‌ها برای کنترل بازار ارزی کشور سبب شد در روز‌های اخیر نه تنها از نرخ آزاد دلار که تا ۱۹.۳۰۰ تومان رفته بود کاسته شود بلکه روند نزولی نیز به خود بگیرد که براساس برخی اخبار طی روز جاری قیمت هر دلار در بازار به حدود ۱۶.۵۰۰ تومان کاهش پیدا کرد و پیش‌بینی میشود در صورت تداوم این روند همچنان سیر نزولی ادامه داشته باشد.
از این‌رو به بررسی علت‌هایی که سبب میشود قیمت ارز آزاد روند کاهشی را تجربه کرده و پایین بیاید می‌پردازیم.
* سهم کم بازار آزاد
در حال حاضر عمده نیاز‌های ارزی کشور در دو بازار قرار گرفته که در مجموع بیش از ۹۵ درصد را شامل میشود. بدین صورت که در بازار اولیه کلی نیاز‌های ضروری نظیر کالا‌های اساسی، دارو، برخی مواد اولیه تولید و... با نرخ ۴۲۰۰ تومانی تامین میشود.
به عبارت دیگر تغییر قیمت چندانی نباید در هزینه‌های نهایی این کالا‌ها مشاهده شود.
از سوی دیگر سایر نیاز‌های وارداتی جز مواردی که ممنوعیت وجود دارد همگی با نرخ سامانه سنا تامین میشود.
اما در طرف مقابل طبق خوشبینانه‌ترین آمار تنها ۵ درصد نیاز کشور از طریق بازار آزاد تامین میشود که بخش بسیار کوچکی است.
طبق آماری که پناهی سرپرست معاونت ارزی بانک مرکزی در خصوص میزان معاملات در این بازار ارائه کرده بود، تنها ۳ درصد از نیاز کشور به ارز و حجم مبادلات در آن از طریق این نرخ تامین میشود و ۹۷ درصد آن با نرخ‌های بازار دوم تأمین میشود.
بنابراین افزایش قیمت کالا‌های اساسی موجود در بازار براساس نرخ دلار بالای ۱۷-۱۸ هزار تومان نه تنها واقعی نیست بلکه سودجویانه و نتیجه عملیات روانی است.
از سوی دیگر باتوجه به کشش بازار آزاد ارز و روند عرضه و تقاضا، جذابیت سرمایه‌گذاری در این بازار روند افولی داشته و سرمایه‌ها کمتر در این بازار به جریان می‌افتد.
* درآمد فراوان ارزی دولت
هفته گذشته و در دیدار مشترک فراکسیون اشتغال مجلس شورای اسلامی با رئیس‌سازمان برنامه‌وبودجه، نوبخت از وضع قابل قبول مالی دولت در ماه‌های گذشته سخن گفت.
براساس گزارشی که نوبخت اعلام کرد: نرخ تحقق درآمد‌های نفتی کشور در سال جاری ۱۶ درصد بیشتر از پیش‌بینی‌ها است که نسبت به سال گذشته نیز ۶۱ درصد بیشتر است.
براین اساس و باتوجه به ادعا‌های چندین باره مسئولان دولتی از درآمد‌های ارزی کشور در سال جاری به این نتیجه می‌توان رسید که کشور هیچ مشکلی در خصوص تامین مایحتاج خود ندارد.
بیشتر بخوانید اگر دولت در این ۶ ماه کاری نمی‌کرد، قیمت دلار چقدر می‌شد؟ + نمودار
از سوی دیگر با توجه به افزایش قیمت دلار در بازار ایران، روند صادرات نیز رونق گرفته که به عنوان نمونه می‌توان به درخواست‌های متعدد برای واردات انواع کالا از کشور‌های اطراف ایران اشاره کرد.
بعلاوه اینکه از ۱۶ مردادماه سال جاری که بازار دوم ارزی شروع به کار کرد تا به امروز قریب به ۲ میلیارد و ۵۵۰ میلیون یورو ارز حاصل از صادرات فروخته شد و همینطور در حدود ۲ میلیارد یورو نیز ارز واردات تامین شد.
از مجموع این موارد می‌توان نتیجه گرفت نه‌تن‌ها وضعیت ارزی کشور شرایطی بحرانی ندارد بلکه قابل مدیریت است. روحانی حدود ۱ ماه قبل و در جریان سوال نمایندگان مجلس از رئیس‌جمهور گفته بود انقدر منابع ارزی در کشور وجود دارد که اگر به بانک مرکزی دستور دهم میتواند در طی دو هفته قیمت ارز به قیمت پارسال برمی‌گردد.
* آغاز مداخله بانک‌مرکزی در بازار
در جلسه اخیر شورای عالی هماهنگی قوای سه‌گانه اختیارات ویژه‌ای به بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز داده شد که به گفته کارشناسان میتواند نقش مهمی در کاهش قیمت‌ها داشته باشد.
تصمیم مهمی که از این جلسه بیرون آمده این است که بانک مرکزی اختیار لازم را برای دخالت در بازار ارز دارد و میتواند از طریق صرافی‌ها و بانک‌ها با قیمتی که در آینده اعلام میشود، در بازار ارز مداخله کند.
در این جلسه همچنین اختیارات لازم به رئیس‌کل بانک مرکزی جهت مدیریت بازار ارز داده شد، بر این مبنا، بانک مرکزی از طریق بانک‌ها و صرافی‌های مجاز در بازار ارز مداخله خواهد کرد و اقدامات لازم برای کنترل نرخ ارز انجام خواهد داد.
پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در این خصوص می‌گوید:
شرایط فعلی بازار ارز با مولفه‌های اقتصادی انطباق ندارد و براساس رویکرد فضای هیجانی شکل گرفته، بنابراین براساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوا، بانک مرکزی میتواند به عنوان بازیگر اصلی در مدیریت بازار ارز از محل منابع ارزی و منابع حاصل از صادرات غیرنفتی، نقش ایفا کند. با توجه به اقدامات انجام شده پیش بینی میشود با افزایش اختیارات بانک مرکزی نرخ ارز کاهش یابد و نکته دیگر اینکه الزام بانک مرکزی به مداخله در بازار ارز، از طریق عملیات بازار باز نیز به تعدیل قیمت‌ها در بازار ارز کمک کند؛ بنابراین باتوجه به اینکه همواره بانک‌مرکزی به عنوان بازیگر اصلی در بازار ارز حضور داشت، ورود دوباره برای کنترل و تعدیل قیمت‌ها میتواند در کاهش نرخ ارز موثر باشد.
* تصمیمات سیاسی و ادامه برجام
دیگر مسئله‌ای که میتواند بر قیمت ارز تاثیرگذار باشد، بسته همکاری و ادامه برجام توسط اروپایی‌هاست که قرار است تا قبل از بازگشت تحریم‌های آمریکا اجرایی شود.
طبق آنچه از این بسته منتشر شده است اروپایی‌ها تضمین‌هایی در خصوص خرید نفت ایران و همچنین ایجاد کانالی برای نقل و انتقالات مالی با ایران را می‌دهند که میتواند در دسترسی راحت‌تر به منابع فروش نفت و صادرات ایران موثر باشد.
در واقع همانطور که پیش از این زمزمه‌های بازگشت تحریم‌ها قیمت دلار را بالا برد در حال حاضر شنیده‌ها از بسته حفظ برجام اروپایی‌ها سبب کاهش قیمت ارز در بازار شده است.
تحرک دولت عامل ثبات بازار ارز
گرچه همه این موارد میتواند نقش مستقلی در کاهش جو روانی افزایش قیمت ارز در بازار داشته باشد، اما آنچه بیش از این‌ها برای کشور موثر است اقدامات عملی دولت برای اصلاح ساختار‌های معیوب اقتصادی است.
به بیان دیگر، کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی، افزایش حجم تجاری با کشور‌های همسایه و مشترک‌المنافع، استفاده از ظرفیت‌های کشور‌های همسایه و همچنین صدور خدمات فنی- مهندسی، انعقاد پیمان‌های دو و چندجانبه پولی با کشور‌هایی که بیشترین حجم مبادلات مالی را دارا هستیم و... از جمله کار‌هایی است که میتواند نیاز کشور را به ارز‌های خارجی به میزان قابل توجهی کاهش دهد و از شرایط فعلی و مشکلات اقتصادی کشور کم کند.