چمدان «سفر‌های خارجی نمایندگان» کجا بسته می‌شود؟

خبرگزاری میزان: مسئولان عالی‌رتبه کشور‌های مختلف، هموراه برای دستیابی به دستاورد‌های سیاسی و اقتصادی، عازم سفر‌های خارجی شده و با مسئولان و سیاستمداران کشور‌های هدف دیدار و ملاقات می‌کنند تا از این رهگذر به تامین منافع ملی کشورشان کمک کنند. این قاعده در جمهوری اسلامی ایران هم جاری و ساری است. هئیت و کمیته ناظر تشخیص انجام سفر‌های خارجی، سازوکار مربوط به خود را دارد و همواره کمیته و هئیت‌هایی نظیر «هئیت نظارت بر سفر‌های خارجی کارکنان دولت» برای انجام این سفر‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم به عنوان اعضای یک قوه تاثیر گذار در ساختار جمهوری اسلامی ایران و براساس وظایف و ماموریت‌های ذاتی خود برنامه‌ریزی برای انجام سفر‌های خارجی دارند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی با استناد به قاعده «دیپلماسی پارلمانی» و از مجرای پیش‌بینی شده در قانون، عازم بسیاری از کشور‌های دنیا می‌شوند و با مقامات کشور‌های خارجی دیدار و ملاقات می‌کنند. سفر‌هایی که البته در برخی از موارد حساسیت برانگیز می‌شود. با این حال انجام سفر‌های نمایندگان مجلس به کشور‌های خارجی هم نیازمند اخذ مجوز بوده و مجلس هم برای تسهیل این امور سازوکار تعبیه کرده است. مجلس شورای اسلامی در قالب یک کمیته بر ضرورت انجام سفر‌های خارجی نمایندگان مجلس نظارت و تصمیم‌گیری می‌کند. البته مجلس هم به فراخور وظایف خود در انجام این سفرها، محدودیت‌هایی دارد. سفر به اروپا‌ طی هفته گذشته، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در قالب گروه‌های دوستی پارلمانی با برخی کشور‌های اروپا عازم بلژیک شدند و از سویی دیگر، دیدار رئیس و اعضای گروه‌های دوستی پارلمانی ایران و کره جنوبی با سفر به این کشور، انجام شد که همگی این سفر‌ها با مجوز کمیته ارزیابی سفر‌های خارجی مجلس صورت پذیرفت. البته گروه‌هایی دیگری از نمایندگان در قالب همین سفرها، در دور اول تعطیلات تابستانه مجلس در سال جاری، راهی برخی از کشور‌های اروپایی شدند که سفر به فرانسه و بازدید از موزه لوور از جمله آنهاست. میزان گزارش می‌دهد یک دعوت و دو درخواست سفر‌های خارجی نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حالی انجام می‌شود که نفس این سفر‌ها محل بحث نبوده و همواره بر ضرورت و دستاورد‌های ملی آن تاکید می‌شود. البته کیفیت و چگونگی این سفر‌ها از جمله «ضرورت انجام»، «هزینه‌انجام سفر»، «درصد تامین منافع ملی» و ... نیز مورد بحث است و به عبارتی هزینه - فایده این سفر‌ها محل بحث است نه اصل آن. همواره این نکته محل سوال است که مجوز صدور سفر‌های خارجی نمایندگان از سوی چه نهادی صادر می‌شود و به عبارتی چمدان سفر‌های خارجی نمایندگان کجا بسته می‌شود؟ برای پاسخ به این سوال به سراغ بهروز نعمتی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس شوی اسلامی و عضو کمیته سفر‌های خارجی مجلس رفتیم. بهروز نعمتی عضو «کمیته سفر‌های خارجی» مجلس درباره سازوکار و برنامه‌ریزی برای سفر‌های خارجی نمایندگان در مجلس، به خبرنگار میزان می‌گوید: سفر‌های خارجی نمایندگان چند نوع است، یک نوع این سفرها، سفر‌هایی است که نمایندگان همراه با دولتمردان انجام می‌دهند. در قالب این سفر‌ها وزرا درخواست خود را به کمیسیون‌های تخصصی مجلس ارسال می‌کنند و کمیسیون‌های تخصصی هم نهایتاً این موضوع را به کمیته سفر‌های خارجی مجلس ارجاع و برای این موضوع تصمیم‌گیری می‌شود. وی می‌افزاید: نوع دوم سفر‌های نمایندگان، سفر‌هایی است که فراکسیون‌های مجلس در قالب گروه‌های دوستی انجام می‌دهند. این گروه‌های دوستی بر اساس مراوداتی که ایران با برخی از کشور‌ها دارد مقوله دیپلماسی پارلمانی را پیگیری می‌کنند، بر فرض مثال کشور‌ها همچون روسیه و اوکراین و همچنین اتحادیه اروپا در این محور قرار دارند. نعمتی با بیان اینکه نوع سوم سفر‌های نمایندگان در قالب سفر‌های کمیسیون‌های تخصصی مجلس پیگیری می‌شود تاکید دارد: دراین راستا هیئت رئیسه کمیسیون‌ها براساس نیاز، برای انجام این سفر‌ها اقدام می‌کنند. کمیته ۷ نفره ... نعمتی با بیان اینکه کمیته سفر‌های خارجی مجلس ۷ عضو دارد، می‌گوید: همگی اعضای این کمیته از نمایندگان مجلس هستند. رئیس مجلس دراین کمیته حضور ندارد و نماینده وی درجلسات این کمیته حاضرمی شود. مجوز تفریحی نمی‌دهیم سفر‌های خارجی نمایندگان مجلس درحالی انجام می‌شود که برخی معتقدند این سفر‌ها بیش از آنکه اهداف ملی را پیگیری کنند، تا حدودی جنبه تفریحی پیدا کرده است. نعمتی با اشاره به محوریت قرار گرفتن منافع ملی در انجام سفر‌های پارلمانی تاکید دارد: بالاخره برای هر سفری یک طراحی و برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد. پیش از انجام سفر خارجی، نمایندگان اهداف مدنظر در سفر خود را پیرو گزارشی مطرح می‌کنند لذا بر مبنای آن اهداف این سفر‌ها انجام می‌شود و این اهداف همگی منافع ملی را پیگیری می‌کنند. عضو «کمیته سفر‌های خارجی» مجلس با اشاره به طرح مسائلی درباره تفریحی شدن سفر‌های پارلمانی عنوان می‌کند: نمایندگان ممکن است شخصا اقدام به سفر‌های تفریحی کنند، اما این مسئله در قالب سفر‌های مجلس رخ نمی‌دهد چراکه به هیچ وجه مجوزی درباره سفر‌های تفریحی نمایندگان از سوی کمیته سفر‌های خارجی مجلس صادر نمی‌شود. میزان گزارش می‌دهد گزارش سفرخارجی به لاریجانی نتایج سفر‌های خارجی به نوعی تنها سوغاتی است که می‌توان با آن سفر‌ها خارجی مسئولین را توجیه و ارزیابی از آن‌ها داشت. نعمتی در همین زمینه می‌گوید: گروه‌هایی از نمایندگان که اقدام به سفر خارجی می‌کنند موظف‌اند گزارشی را از سفر صورت گرفته به کمیته سفر‌های خارجی مجلس ارائه کنند. در ادامه این کمیته گزارش مذکور را جهت ارزیابی به امور بین‌الملل مجلس ارجاع می‌دهد و دست آخر گزارش نهایی تهیه شده و به ریاست مجلس و وزارت امور خارجه ارسال می‌شود. سخت‌گیری تا سفر رئیس مجلس نعمتی در باب تعداد سفر‌های خارجی مجلس دهم نسبت به ادوار گذشته می‌گوید: سفر‌های مجلس دهم نسبت به ادوار گذشته مجلس کمتر شده است لذا پیش‌تر سفر‌ها بدین نحو بود که ۵ نماینده به همراه یک دبیر کمیسیون و یک مترجم عازم سفر می‌شدند، اما درحال حاضر این رویه ۱+۴ است و یک نفر کمتر شده است که این می‌تواند در راستای صرفه جویی در این سفر‌ها تلقی شود. وی با بیان اینکه حداقل سفر‌های خارجی از سوی مجلس انجام می‌شود، تاکید دارد که حتی برای سفر‌های ریاست مجلس هم سخت گیری‌های لازم در نظر گرفته می‌شود. نعمتی می‌افزاید: البته اخیرا برخی می‌گفتند که ۵۰ نفر به همراه رئیس مجلس به روسیه سفر کرده‌اند که باید گفت: این موضوع دروغ است. عضو کمیته سفر‌های خارجی مجلس با ذکر این نکته که سفر‌های زیر ۴ ساعت پرواز نمایندگان، با پرواز اکونومی (پرواز معمولی) انجام می‌شود، ادامه می‌دهد؛ این درحالی است که سفر‌ها با مسافت زیاد ممکن است با پرواز بیزینس کلاس انجام شود. وی در باب حق ماموریت نمایندگان در سفر‌های خارجی می‌گوید: حق ماموریت نمایندگان هم در جریان این سفر‌ها کاملا طبق قانون پرداخت می‌شود و این سفر‌ها حداکثر ۴ روز به طول می‌انجامد. سرنوشت نامعلوم به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و با توجه به خروج آمریکا از برجام و سرنوشت نامعلوم توافق ایران با اروپا، کشور در حال حاضر در یک جنگ اقتصادی قرار دارد که بدون شک عبور از این بحران، صرفه جویی در تمامی زمینه‌ها را طلب می‌کند. با این حال ضرورت سفر‌های خارجی نمایندگان مورد تاکید بساری از منتقدین انجام این سفرهاست. شانیت سفر‌های خارجی میزان گزارش می‌دهدحسین امیرعبداللهیان معاون پیشین عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه و دستیار ویژه فعلی رئیس مجلس شورای اسلامی در امور بین‌الملل درباره ضرورت سفر‌های خارجی نمایندگان به کشور‌های اروپایی به خبرنگار میزان می‌گوید: ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران و به عنوان یک کشور مهم و بزرگ در منطقه نمی‌توانیم روابط خودمان را با دنیا اینقدر سخت کانالیزه کنیم. صرفه جویی و سفر‌های هدفمند یک موضوع است. وی می‌افزاید: ما روابط علمی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و بازرگانی با دنیا داریم روابط پارلمانی هم داریم لذا هر کدام از این‌ها در جایگاه خودش، شانیت خودش را دارد، اما این که الان اولویت در مجموعه این بحث‌ها برای ما تقویت مناسبات بازرگانی و اقتصادی است این اولویت به این معنا نیست که در حوزه‌های دیگر باید کار را تعطیل کرد. میزبان بیرونی! با توجه به اینکه برخی سفر‌های نمایندگان مجلس و کارکنان دولت در چارچوب دیپلماسی عمومی ضرورتی انکارناپذیردارد، اما گاهی انتقادات به این سفر‌ها رنگ و بویی دیگر هم به خود می‌گیرد. عباس گودرزی، نماینده مجلس در همین زمینه می‌گوید: ضرورت و نتیجه سفر نمایندگان باید مشخص باشد. از طرفی برخی سفر‌های نمایندگان به میزبانی بیرون از مجلس انجام می‌شود و من این را به صلاح مجلس نمی‌دانم. اینکه از بیرون از مجلس سفری انجام شود و نماینده را همراه کنند شایسته و در شأن مجلس نیست. کمترین هزینه و بیشترین آورده با همه این تفاسیر بسیاری از سفر‌های خارجی مسئولین نظام ضروری دارد، اما یک نکته شاید در این بین حائز اهمیت باشد و آن اینکه به اعتقاد بسیاری از دلسوزان نظام این سفر‌ها باید با کمترین هزینه و بیشترین آورده برای کشور همراه شود تا نتایج آن راه‌گشا باشد. یک نکته در حد ضرورت مقام معظم رهبری ۳۰ خردادماه سال جاری در دیدار نمایندگان و کارکنان مجلس شورای فرمودند: «یک مسئله هم مسئله‌ی سفر‌های خارجی است. سفر‌های خارجی را هم هرچه ممکن است، دوستان و برادران و خواهران عزیز رعایت بکنند که واقعاً رفتن به سفر‌های خارجی در حدّ ضرورت، در حدّ نیاز [باشد]؛ به‌صورت دست‌ودل‌بازی در این زمینه نباید حرکت کرد.»