آیا یک ابرتورم در راه است؟

کامران ندری تحلیلگر مسائل اقتصادی طی در خصوص اینکه برخی بر این باورند که در آینده نزدیک کشور به دلیل ادامه رشد نقدینگی با یک ابرتورم مواجه خواهد شد، اظهار کرد: «در خصوص تورم و رشد نقدینگی باید این نکته را مورد توجه قرار دهیم که حتی اگر تحریم‌ها اعمال نمی‌شد، ما یک روند رشد نقدینگی را باید تجربه می‌کردیم. دلیلش هم این بود که رشد نقدینگی ما کلا بالا است و این اصلا مقوله جدیدی نیست. یعنی متوسط رشد نقدینگی که الان داریم تقریبا با متوسط رشد نقدینگی بلند مدتمان تفاوت خاصی ندارد و یکسان است و حتی اگر بخواهیم سال گذشته را مورد بررسی قرار دهیم، طبق آمار بانک مرکزی رشد نقدینگی ما نسبت به میانگین بلند مدت یک مقدار پایین‌تر هم هست؛ بنابراین نسبت به روند بلند مدتی که داشتیم، رشد نقدینگی ما خیلی بالا نرفته است.» او تصریح کرد: «اما موضوع این است که معمولا ما در گذشته که وضع اقتصاد به دلیل برخورداری از درآمد‌های نفتی مناسب بود، با استفاده از این درآمد‌ها و سرکوب نرخ ارز جلوی آثار تورمی رشد نقدینگی را می‌گرفتیم. هرزمانی با تامین درآمد‌ها ارزی و صادرت نفت با مشکل مواجه شدیم که دلایل مختلفی مانند تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت بوده، دیگر توان این را نداشتیم که با سرکوب نرخ ارز و اتکا به واردات ناشی از این ارزان بودن ارز در کشور تورم را کنترل کنیم. حالا الان هم ما دقیقا دچار همین مشکل شدیم. یعنی اگر شما دقیق به سه دهه گذشته نگاه کنید می‌بینید که هر زمانی که اقتصاد از درآمد‌های نفتی بهره‌مند بوده، توانستیم به اتکای آن، آثار تورمی رشد بالای نقدینگی را مهار کند و هر وقت درآمد‌های نفتی ما دچار مشکل شده است، کنترل تورم ناشی از افزایش نقدینگی در کشور از اختیار دولت خارج شده است.» این اقتصاددان ادامه داد: «بنابراین انچه این روز‌ها شاهدش هستیم همین مسئله است. ما الان حتی متوسط نقدینگی کشورمان از آنچه باید باشد کمتر است، اما تورم به صورت افسارگسیخته در حالا بالا رفتن است. دلیلش هم این است که الان به دلیل اینکه از آبان‌ماه دور دوم تحریم‌های ایالات متحده آمریکا آغاز خواهد شد، پیشبینی می‌شود که ما محدودیت‌های ارزی مواجه بشیم و همین موجب شده که لنگر تورم و نقدینگی از جایش تکان بخورد و حالا هم با افزایش تورم مواجه شویم و هم نقدینگی به میزان زیادی افزایش پیدا کند. البته همانطور که عرض کردم این نخستین بار نیست و قبلا هم مشابه این وضعیت را در ایران تجربه کردیم و الان دوباره در حال رخ دادن است.» وی در پاسخ به این سوال که میزان شدت و ادامه این روند افسارگسیخته تورمی تا کجا است گفت: «این مسئله به دو عامل بستگی دارد. اول اینکه باید ببینیم که بعد از آغاز دور دوم تحریم‌ها، آمریکایی‌ها تا چه حد در پیشبرد اهدافشان که اعمال فشار همه جانبه به ایران است، موفق هستند. عامل دوم به این بستگی دارد که باید ببینیم که دولت می‌تواند رشد نقدینگی را در این فاصله کنترل کند یا خیر؛ بنابراین اگر رشد نقدینگی در همان حد متوسط بلند مدت تداوم داشته باشد و تحریم‌ها ما را با محدودیت‌های شدید ارزی مواجه شویم و ذخایر ارزی ما کاهش پیدا کند ما قطعا با یک نرخ تورم بسیار بالا مواجه خواهیم شد.» او افزود: «البته لازم است در این جا به این نکته اشاره کنم که بعضا برخی دوستان اقتصاددان اعلام می‌کنند که ادامه این روند به تورم ۸۰ درصد و ۱۰۰ درصد و حتی بالاتر ختم می‌شود، بسیار دور از واقعیت است. به خصوص اینکه تا پایان سال ۹۷ به این میزان برسد. به نظر من در بدبینانه‌ترین حالت ممکن تورم در ایران با ادامه این روند و اعمال تحریم‌ها، تا حدود ۴۰ درصد می‌رسد. البته همانطور که عرض کردم این در بدبینانه‌ترین حالت ممکنه و صرفا برای سال ۹۷ است. ولی با همه این تفاسیر نمی‌توان پیشبینی‌های امروزه را خیلی دقیق و قطعی در نظر بگیریم. زیرا در این ماجرا عوامل متعددی دخیل هستند و هنوز خیلی از این عوامل رخ نداده است و باید صبر کنیم ببینیم چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. ضمن اینکه همه این عوامل منفی نیستند. یعنی ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که شرایط را بهتر کند. اما قاعدتا اگر وضعیت با همین شکل پیش برود من بعید می‌داندم که نرخ تورم در سال ۹۷ خیلی افزایش پیدا کند.» این تحلیلگر مسائل اقتصادی در خصوص اینکه برخی از کارشناسان بر این باورند که نقدینگی در کشور همچنان افزایش پیدا می‌کند، اظهار کرد: «خب این کاملا مشخص و واضح است. همین الان که ما با هم صحبت می‌کنیم، نقدینگی در حال افزایش است و این کاملا روند معمول است. این به دلیل ناترازی در صورت‌های مالی بانک‌های ایران است؛ لذا یکی از نخستی اقداماتی که باید بانک مرکزی انجام دهد این است که عدم توازن را رفع کند یا حداقل به میزان زیادی کاهش دهد. اما همچنان من باز به این نکته تاکید می‌کنم که این رشد نقدینگی که همه این روز‌ها مداوم درباره آن صحبت می‌کنند و معتقدند که رشد بی‌سابقه‌ای داشته است، هنوز به متوسط رشد نقدینگی بلند مدت ما نرسیده است.» او ادامه داد: «آنچه موجب بحران‌ها شده این است که به دلیل تحریم‌ها جو روانی کشور به هم ریخته است. زیر از یک سو درآمد‌های نفتی ما در معرض خطر قرار گرفته است که موجب نگرانی‌هایی در سطح جامعه شده که انتظارات تورمی را دامن زده است و این مسئله موجب شده که تقاضا برای پول ملی کاهش پیدا کند. یعنی ما همچنان با یک روند ثابت در رشد نقدینگی مواجه هستیم، آنچه که تغییر کرده این است که در اثر فشار روانی از شروع تحریم‌ها چرخش پول بالا رفته، اما تقاضا کاهش پیدا کرده است. در کنار این‌ها برنامه‌های دولت هم برای کنترل تورم کارساز نبوده و به همین دلیل دیدم که تورم ماهانه ما به شدت افزایش پیدا کرد، اما با اینحال همچنان تاکید دارم که اگر با همین روال جلو بریم، تورم ما تا پایان سال ۹۷ بیشتر از ۴۰ درصد نمی‌شود مگر اینکه دولت دست به اقداماتی بزند که نه تنها کارساز نیست بلکه بر مشکلات بیافزاید که البته فکر می‌کنم این هم تا حدود زیادی بعید است.» ندری در پاسخ به این سوال که راهکاری برای رفع ناترازی صورت‌های مالی بانک‌ها وجود دارد یا خیر، گفت: «قطعا راهکار‌هایی دارد، اما موضوع این است که هرکدام از این راهکار‌ها تبعاتی برای کشور در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و... دارد احتمالا دولت نگران همین است که تا این لحظه اقدامی برای آن انجام نداده است. البته من معتقدم که این مسئله صرفا در توان بانک مرکزی نیست و باید خیلی فراتر از این نهاد وارد عمل شوند و مشکل را حل کنند. اما تا جایی که من در جریان هستم این روز‌ها مسئولان بانک مرکزی با بسیاری از اقتصاددانان در حال بحث و گفتگو هستند تا راهکار‌های احتمالی را پیدا کنند و به نظر می‌رسد که در زمان کوتاهی به یک جمع بندی مشخص برسند. زیرا به هرحال هرکدام از این راهکار‌ها دارای نقاط ضعف و قوتی است و باید به گونه‌ای عمل شود که میزان نقاط ضعف بسیار پایین باشد. نکته مهمی که لازم است اینجا به آن اشاره کنم این است که یکی از عمده مشکلات این روز‌های ما این است که هنوز مقامات کشور به یک جمع‌بندی مشخصی نرسیده اند و اگر قرار باشد این بی‌تصمیمی طولانی‌تر شود، شرایط را بسیار سخت خواهد کرد و اگر خیلی زود مسئولان به یک تصمیم مشخص و واحدی نرسند کشور با شرایط به مراتب بدتری مواجه خواهد شد.»