تنها شعری که جلال‌آل احمد در زندگی خود سرود
در آستانه سالگرد درگذشت جلال آل احمد برای نخستین بار تنها شعری را که جلال آل احمد در دوران زندگی خود سروده است منتشر شد
خبرگزاری مهر:زنده‌یاد جلال آل احمد که در آستانۀ چهل و نهمین سالروز وفاتش نشسته‌ایم، بی تردید یکی از سرگشتگان راه حق بود. نمونهای شاخص از نسلی که از دل دو جنگ جهانی بیرون آمد، نسلی که دلش پر از سوز بود و سرش پر از سودا. جستجوگری ناآرام و خستگی ناپذیر. هر کورسویی را دید و مشتاقانه به سویش رفت، به هر مکتب و محفلی سر کشید و به هر مسلک و مرامی پیوست، به امید یافتن پاسخی به سوالی یا راهی به منزلگاهی. بسیار خواند، بسیار آموخت، بسیار سفرکرد، بسیار درگیر شد، بسیار تجربه کرد، بسیار درس داد و در همه حال هم نوشت، آنهم به هر سبک و شیوهای و برای هر ذوق و سلیقهای. اما وارد یک وادی نشد، آنهم وادی شعر و شاعری بود. او ادبیات خوانده بود و شعر را میشناخت، هم شعر قدمایی و کلاسیک خودمان را و هم شعر نو نیمایی و شعر ادبای نامدار اروپایی را، حتی شعر را تدریس میکرد و مکرر هم به نقد شعر و شاعری میپرداخت، اما شخصاً مرتکب شاعری نشد، مگر یک بار که شعری گفت و آن را در دفتر خاطرات روزانهاش نوشت و به تاریخ سپرد؛ و اکنون دفتر خاطرات یا یادداشتهای روزانۀ او گنجینهای است پر از اطلاعات بکر و ناب در بارۀ خود آل احمد و معاصران و معاشرانش و کم و کیف زندگی و زمانهای که سپری کردند. یکی از تکههای جذاب این مجموعه هم شعری است که سروده و به قول خودش، چون نمی‌دانسته با آن چکار کند، لذا با مقدمه‌ای کوتاه در دفتر یادداشتهای روزانه ثبتش کرده است که عیناً به شرح زیر برای نخستین بار از نگاه شما می‌گذرد. این متن از محمد حسین دانایی برادرزاده جلال آل احمد برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته است:
دوشنبه ۱۶ فروردین- نیمساعت بظهر- شمیران- اندر کلبۀ فقرا
... دیگر اینکه در شنبۀ کبیسۀ سال ۳۷ آورده‌ام که شعری گفته‌ام یُقُر و پرندیات. چون هیچ کار دیگری با آن نمی‌توانم بکنم- نه اصلاح، نه اتمام، نه تکمیل، نه زیباکردن و نه هیچ کار دیگر- عیناً در همین جا یادداشتش میکنم که اوراقش را پاره کنم و بریزم دور. یک کمی آلا "پرویز داریوش" شده است و خیلی پرت. حالا اسم هم برایش میگذارم. اساس آن خوابی است که دیدم و آنچه در خواب بین من و خروس عرش رد و بدل شد، گرچه مکالمه درست یادم نیست و نماند و هر چه زور زدم، همین درآمد.
گفتگو با خروس عرش
شبی خواب از چشم گریخته بود.
خروسها می‌خواندند- و چه بوقت- که نوالهای جز برای گوش در آن تاریکی نبود و مرا آن همت نبود که با کلید چراغ همچون ورد ساحران در یک آن، جامۀ روشن بپوشم دنیائی را که چشمها هم از آن بخواب میگریخت.
خروسها چه بوقت می‌خواندند و نوایشان در دل شب همچنان مائدهای بود مَر گوش را؛ و چشمها که درمانده بودند- از حسد- بتکاپو افتاده، از تیررس تاریکی همچون تیر شهاب بدررفتند و نه بزیردست، رو ببالا، بآسمانها.
دو تیر شهاب از زمین بآسمان- از دو چشم ریزبینِ تنگدیدِ حسودِ خاکیِ آدمیزادهای، چون من بدررفتند.
همچون تیری که "آرش کمانگیر" جان خود را بآن بست و آنچه اشک در چشم داشت، در آن گذاشت تا بنشانۀ گردوبُنی در کنارۀ جیحون سامانی بدهد بگفتگوی دیرینۀ منوچهر و افراسیاب.
هر کدام ازین دو تیر که نیمی از جان مرا با خود داشتند، چون پر سیمرغی سبکساز پرواز و دیرنشین و پرّنده بعمدا رفتند و رفتند...... تا بنشانۀ خروس مؤذن عرش سامانی بدهند باین رفت و آمد دیرپای خستگیزای مداومتجوئی که میان نور و ظلمت است؛ و اینک مؤذن عرش- کجخلق و بدقلق و ازخوابجسته از هیاهوی دوردست بانگ نابهنگام همجنسان خاکیِ خویش که، چون مورمور مزمن دردی زیر پلکهای او میخزیدند- بسستی بالی گسترد همچون ساری زنان هندو بدور پای خویش و نالید که:
«از کجا میآید این بانگ و هیاهو؟»
«تا فراز کرسیِ عرشِ سماوات؟»
«نه شبی، نه روزی، آخر این چه سامانی است؟»
«وین چه نظمی اندرین کون و مکان بیمکافات؟»
که تیر‌ها بهدف رسیدند.
آن همکار که نقصۀ دورپرواز در تن درخت فرورفت که آرش جان بدهد و این دو تیر نگاه ازخواب جستۀ شبرو- همچون دو پا- زیر تن خروس مؤذن عرش ایستادند که «برخیز...
«برخیز. گذشت آن زمانی که خاکیان بی اشارۀ بانگ تو از خواب چشم نمی‌گشودند. گذشت آن زمان که هر شهابی ثاقب جسد شیاطین پاازگلیم فراتر نهاده بود. گذشت آن زمان که پسر مریم را به تهمت سوزنی از کرۀ خاک در مرز چهارمین آسمان از عروج واداشتند. برخیز و بنگر که لاشۀ سگی در محفظۀ گردانِ مِجری جادوئی دستابزار خاکیان، فضای عرش را بعفونت کشیده است...»
و تا اینجا بود که ته کشید، یعنی دیگر حوصله هم نکردم که دنبالش کنم.
دیگر هم بس است. عهد و عیال آمده و باید ناهار خورد.