بازار ثانویه؛ فرصتی که تبدیل به تهدید شد
بیش از ۱۶ روز از اعلام بسته جدید ارزی می‌گذرد، بسته‌ای که محوریت آن به رسمیت شناختن بازار و آزادسازی داد و ستد ارزی بر مبنای عرضه و تقاضا بود، اما آنگونه که باید مؤثر واقع نشد تا جایی‌که رییس کل بانک مرکزی صراحتاً اعلام کرد «بازار ثانویه ارز همچنان با شرایط مطلوب فاصله دارد.»
روزنامه صبح نو: در چهاردهم مردادماه بود که رییس کل بانک مرکزی از بسته جدید ارزی بانک مرکزی رونمایی کرد، بسته طراحی‌شده حاکی از آن بود که دولت با اجرای آن در فکر ساماندهی بازار ارز و حذف رانت ناشی از شکاف قیمتی میان نرخ رسمی و نرخ بازار است.
پیش‌بینی می‌شد، با اجرای دقیق بسته ارزی و تعمیق بازار دوم از طریق عرضه ارز صادراتی با نرخ توافقی، انگیزه بازگشت منابع صادراتی و احتکار کالا از بین رفته و شانس رانت ارزی به حداقل برسد. در بسته جدید ارزی، پنج تصمیم مهم توسط هیات دولت گرفته شد، محدود کردن ارز دولتی به کالا‌های اساسی و دارو، به رسمیت شناختن نرخ آزاد ارز، بازگشت صرافی‌ها به عرصه مبادلات ارزی و حذف سهمیه دولتی برای ارز مسافری، حذف محدودیت در ورود ارز و طلا به کشور و امکان افتتاح حساب ارزی توسط بانک مرکزی برای افراد حقیقی و حقوقی، این تصمیمات بود. حال با گذشت بیش از دو هفته از اجرایی کردن این بسته ارزی جدید هنوز تاثیرات آن به خوبی قابل لمس نیست و حتی برخی معتقدند که ادامه حفظ بازار ثانویه با روند کنونی مانند اسلحه‌ای در دست دشمنان است که می‌توانند با آن ضربه بزنند. روز یکشنبه هم آقای همتی، رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد که بازار ثانویه ارز همچنان با شرایط مطلوب فاصله دارد، مردم باید فرصت دهند تا مشکلات را رفع کنیم.
به گفته همتی، بازار ثانویه بازار اصلی ارزی کشور است که هرچه سریعتر باید روان شود البته مشکلات و مسائل این بازار درحال حل شدن است، اما صادرکنندگان و واردکنندگان نیز باید به سمت تعاملی بروند که قیمت برایشان به صرفه باشد. به سراغ نمایندگان مجلس رفتیم تا درباره بازار ثانویه و اثرات آن را جویا شدیم.
محجوب: حجم تقاضا برای ارز در بازار تبدیل به تهدید شده است علیرضا محجوب نماینده مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو»: در واکنش به برخی اظهارنظر‌ها درباره پیامد‌های منفی بازار ثانویه ارز گفت: زمانی وجود دارد که بازار ثانویه ایجاد می‌شود و عوارضی دارد که نمی‌توان کاری انجام داد، اما یک زمان است که ما خودمان بازار ثانویه را ایجاد می‌کنیم. نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان این که چنین واکنش‌هایی مغایر قانون برنامه و بودجه است، اظهار کرد: در قانون گفته شده که شرکت ملی نفت مکلف است نفت را فروخته و بعد از برداشت ۱۴ درصد سهم خود مابقی را به بانک مرکزی تحویل دهد و بانک مرکزی مکلف است که ارز خریداری شده را به نرخ موجود در کشور به خزانه داری واریز کند؛ ما به این صراحت قانون داریم که در آن ذکر شده که در کشور می‌توانم دو بازار داشته باشیم. وی با تاکید به این موضوع که ما در همه جهت‌گیری‌ها نیازمند قانون هستیم، افزود: متاسفانه اولین مشکل این است که ما قانون نداریم و دوم این که اصلاً کل بازار ارز برای ما تهدید است و حجم تقاضایی که برای ارز در بازار است به شکل تهدیدی درآمده است؛ باید تقاضا کنترل شود و این یعنی بازگشت به اقتصاد مقاومتی و مصرف کالای ایرانیان هم نه به‌صورت شعار بلکه به‌صورت عملی.
محجوب در ادامه بازار ارز حتی بازار ثانویه را تهدید دانست و گفت: در کشور میزان تقاضایی وجود دارد که برای کنترل آن باید اندازه میزان کالای ورودی کوچک شود.
این نماینده مجلس ادامه داد: من فکر می‌کنم هزینه این کار بیش از ۲۰ میلیارد دلار است و اول باید مصرف را کنترل کرد و سپس بر اساس آن میزان مصرف بازار را کنترل کنیم. میزان ورودی بازار ارز نامشخص است و این امر خود حتماً می‌تواند بازیچه خزانه‌داری آمریکا شود، آمریکا نزدیک به ۸۰۰ نفر در دستگاه‌هایش را تقویت کرده است و در این زمینه‌ها نقشه طراحی کرده است و کشور‌های مختلف را تهدید می‌کنند برای تحریم وسیعی که مد نظر دارند.
باید بستر لازم برای ورود ارز توسط خود صادرکنندگان فراهم شود حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار «صبح‌نو» در واکنش به برخی اظهارنظر‌ها درباره پیامد‌های منفی بازار ثانویه ارز گفت: ممکن است بخش اعظم نگرانی‌ها درست باشد و ما راهی نداشته باشیم جز اینکه بازار ارز را از انحصار دولت خارج کنیم و باید بستر لازم را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که صادر کنندگان کالا شهامت وارد کردن ارز به کشور را پیدا کنند و به آن واحد‌هایی داده شود که برای مصرف به آن نیازمند هستند، اما برای چگونگی این کار ساماندهی این بازار طبیعی است.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان این که مجلس باید ورود کرده و چهارچوب لازم را ایجاد کند، اظهار کرد: ما در بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم دولت می‌تواند این حرکت را انجام دهد، اما اگر انجام ندهد آن موقع دولت را موظف کنیم یک چهارچوب درست برایان ایجاد کند
وی گفت: ما نباید کوتاهی کرده و موضوع را رها کنیم؛ انتظار ما این بود که در شرایط فعلی دولت با اختیارات وسیع خود و اتمام حجت رهبر فرزانه انقلاب که فرمودند: دولت محور باشد به میدان بیاید و نقطه نظرات و دیدگاه‌های مختلف کارشناسی را کنار هم بگذارد و یک خروجی مناسب پیدا کند. حاجی دلیگانی، با بیان این که راه در کشور وجود دارد، اما باید راهی پیدا شود که بیشترین نتیجه را داشته باشد، ادامه داد: همه کسانی که صاحب نظر هستند باید جایگاه خود را پیدا کنند و باید محلی برای هم‌اندیشی و آزاد‌اندیشی و بیان ایده‌ها و برای بررسی و جمع‌بندی در دولت ایجاد شود، اما متاسفانه می‌بینیم که ناامید می‌شویم و آن محل وجود ندارد.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس افزود: در یکم مرداد ماه گفته شد که مکانی داشته باشیم تا محلی برای بیان نقطه نظرات افراد درباره مشکلات و نارضایتی‌ها که یک فرد عامی در کف جامعه دارد ایجاد و مسائل بررسی شود.
وی گفت: کمیسیون‌ها این فرصت‌ها را ندارند و انتظار است همانطور که در جنگ نظامی که یک ستاد پشتیبانی داشتیم و آنجا هماهنگی انجام می‌شد برای مقابله با اقتصاد عملیاتی کار کنیم، اما هنوز دستگاه‌های ما ستادی هستند.
بازار ثانویه ارز در معرض خطر است
غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس سواری اسلامی در گفتگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» نیز درباره پیامد‌های منفی بازار ثانویه ارز گفت: تا زمانی که نقدینگی سرگردان در کشور وجود دارد هر چه برنامه‌ریزی شود بی‌فایده است.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان این که یک اشکالی در این حجم نقدینگی وجود دارد ادامه داد: یک شبه نقدینگی وجود دارد که در سیستم بانکی است، متاسفانه ما کار را به صورت یک بام و دو هوا انجام می‌دهیم چراکه نمی‌توان با نرخ سود ۲۰ درصد برای سپرده‌های بانکی، نرخ تورم را ثابت نگه داشت، ما با برنامه‌ریزی‌های مختلف تلاش می‌کنیم اوضاع اقتصادی را بهبود ببخشیم؛ اما حاضر به اصلاح نظام بانکی نیستیم. در این شرایط با فرض اینکه بازار ثانویه القائده باید یک بازار خوبی می‌شد نمی‌تواند بازار خوبی باشد.
وی تصریح کرد: تا زمانی که برای حجم نقدینگی کاری نکرده‌اند نمی‌توان امیدوار بود که بازار ثانویه جواب دهد؛ حتی با فرض اینکه جواب هم بدهد یک حجم نقدینگی است که در حال حرکت است و این حجم در حال رشد است که قطعاً بالای هزار و پانصد میلیارد است؛ بازار ثانویه در ایران نمی‌تواند جواب دهد، چون آنقدر نقدینگی وجود دارد که آن را می‌بلعد. جعفرزاده ایمن آبادی گفت: در جنگ اقتصادی دشمن به دنبال این است که تمام نظام برنامه‌ریزی ما را بهم بزند، بازار ثانویه در یک مقطع زمانی خیلی مناسب است که بازار اصلی بیمار است خوب است، اما وقتی ارز به تعادل رسید باید تمام شود، این بازار درحال‌حاضر نمی‌تواند موفق عمل کند و هنوز در معرض خطر است.