ترکیه به دنبال اتحاد با ایران و روسیه علیه سلطه دلار

خبرگزاری فارس: به نقل از الباوابا، طی روز‌ها و هفته‌های گذشته اختلافات بین ترکیه و آمریکا شدت گرفته است.

تا پیش از این دو کشور فقط در حد لفظی اختلافات خود را ابراز می‌کردند، اما هم‌اکنون ترکیه و آمریکا به صورت عملی رودرروی یکدیگر ایستاده اند و احتمالاً این روند دو کشور را به سمت تصمیمات اقتصادی پرخطر سوق خواهد داد.

پس از درگیر شدن آمریکا و ترکیه در موضوع بازداشت یک کشیش آمریکایی در آنکارا و محاکمه وی به اتهام جاسوسی، اوضاع اقتصادی ترکیه بهم ریخته است.

ارزش لیر حدود ۳۰ درصد افت کرده و آمریکا برای واردات فولاد و آلومینیوم از این کشور تعرفه گمرکی را دو برابر کرده است.

آمریکا همچنین دو وزیر دولت ترکیه شامل وزرای دادگستری و کشور را به دلیل دست داشتن در بازداشت کشیش آمریکایی مورد تحریم قرار داده است.

ترامپ می‌خواهد خود را یک سیاستمدار توانمند جلوه دهد و هر کشوری که بخواهد در این زمینه برای وی مشکل ایجاد کند با تحریم‌های اقتصادی تحت فشار قرار می‌دهد.

باید گفت که رفتن به سمت تحریم‌ها به جای حل و فصل اختلافات از طرق دیگر می‌تواند عواقب بسیار خطرناکی حتی برای کشوری مانند آمریکا در پی داشته باشد.

کلرا پورتلا، کارشناس دانشگاه والنسیای اسپانیا معتقد است رویکرد کنونی دولت آمریکا در اعمال تحریم‌های گسترده علیه کشور‌ها غیرمعمول است. باید گفت که تحریم کردن دو وزیر دولت یکی از کشور‌های متحد آمریکا توسط کاخ سفید نیز سابقه دارد.

این کارشناس بین‌المللی می‌گوید: هم‌اکنون اختلافات بین ترکیه و آمریکا جدی شده و سیاست آمریکا در تحریم این کشور که البته نتایج مطلوب آمریکا را در بر نداشته است، نظر رسانه‌ها را به خود جلب کرده و بر نگاه مقامات و صاحب‌نظرات ترک نیز تأثیر خواهد گذاشت.

این مسئله همزمان با آغاز اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران انجام می‌شود که البته اتحادیه اروپا به عنوان یکی از اصلی‌ترین متحدین آمریکا در جهان به شدت با این روند هم مخالف است.

باید گفت که در شرایط کنونی شکل، تأثیرگذاری و نوع تحریم‌های آمریکاست که مشکل اصلی را ایجاد کرده است و این مسئله از موضوع خود اعمال تحریم‌ها مهم‌تر است.

*تحریم‌های آمریکا می‌تواند خود آمریکا را منزوی کند

اعمال تحریم‌های آمریکا علیه دیگر کشور‌ها اگرچه نشان‌دهنده توانمندی اقتصاد آمریکاست، اما می‌تواند این خطر را برای این کشور به وجود بیاورد که بیش از آنکه به کشور‌های هدف مانند ایران و ترکیه آسیب برساند، به ضرر خود آمریکا تمام شده و به منزوی شدن هرچه بیشتر این کشور منجر شود و تأثیر تحریم‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

یکی از نکاتی که در شرایط کنونی و تشدید مناقشه سیاسی بین آمریکا و ترکیه اهمیت دارد این است که به طور حتم مردم آمریکا طی سال‌های آینده تأثیر کاری که ترامپ با آمریکا می‌کند را شاهد خواهند بود، اما ترکیه هم‌اکنون با مشکلات اقتصادی روبه‌رو شده و با تحریم‌های آمریکا دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ به عنوان مثال ارزش لیر ترکیه دوشنبه هفته گذشته به کمترین میزان در تاریخ مبادلات ارزی دلار ـ. لیر رسید و هر دلار آمریکا ۷.۲ لیر دادوستد شد.

البته اجرای برخی سیاست‌ها از سوی بانک مرکزی ترکیه و همچنین درخواست رئیس‌جمهور این کشور از مردم برای تبدیل دارایی‌های خود به لیر، باعث شد تا طی روز‌های گذشته برابری دلار ـ. لیر به ۶ لیر در برابر دلار افزایش یابد. اما اگر ترکیه نتواند در بازگرداندن اطمینان به سرمایه‌گذاران با موفقیت عمل کند، اوضاع در این کشور همچنان بحرانی خواهد بود.

*اردوغان به دنبال استفاده از موقعیت استراتژیک ترکیه برای حل مشکلات اقتصادی

باید گفت که دولت ترکیه حتی در برابر درخواست‌ها برای افزایش نرخ بهره بانکی در این کشور پاسخ رد داده و هم اردوغان به عنوان رئیس‌جمهور و هم وزیر اقتصاد این کشور به شدت با این مسئله مخالف هستند.

رئیس‌جمهور ترکیه قصد دارد بجای تغییر رویکرد اقتصادی خود در این کشور، از موقعیت جغرافیایی استراتژیک ترکیه بهره ببرد.

ترکیه پلی بین اروپا و خاورمیانه است و در کنار اینکه یکی از اصلی‌ترین متحدین اتحادیه اروپا به شمار می‌آید، در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نیز عضو است. این کشور همچنین همکاری بسیار نزدیکی در مدیریت ورود مهاجران به اروپا با این اتحادیه دارد.

رئیس‌جمهور ترکیه مدعی است که دشمنان یک توطئه اقتصادی علیه این کشور به راه انداخته‌اند و یکی از بهترین راه‌حل‌ها در این زمینه استفاده از ارز‌های ملی کشور‌ها در مبادلات این کشور با شرق است. مبادلاتی که با ارز‌هایی غیر از دلار یا یورو انجام می‌شود.

*ترکیه به دنبال اتحاد با ایران و روسیه علیه سلطه دلار

ترکیه می‌خواهد در این زمینه روسیه و ایران را که آن‌ها نیز توسط آمریکا تحریم شده‌اند با خود همراه کند. اردوغان هفته گذشته طی سخنانی گفت که این کشور در حال آماده‌سازی شرایط برای مبادله با دیگر کشور‌ها به خصوص روسیه، چین، ایران و اوکراین به ارز‌های ملی خود است.

وی می‌گوید دلیل این تصمیم این است که ترکیه بیشترین مبادلات تجاری خود را با این کشور‌ها دارد.

وزیر امور خارجه روسیه با واکنش مثبت به اظهارات اردوغان پس از دیدار با همتای ترک خود تأکید کرد که موضوع استفاده از ارز‌های ملی و حذف دلار در مبادلات بین مسکو و آنکارا سال‌هاست که مورد توجه است.

وی گفت: مسکو درحالی به دنبال اجرای سیاست حذف دلار و استفاده از ارز‌های ملی در مبادله با کشور‌هایی نظیر ترکیه و ایران است که پیش‌تر اجرای سیاست مشابهی را با چین آغاز کرده است.

لاوروف گفت: با اطمینان می‌گویم که اقدام آمریکا در سوءاستفاده از دلار و جایگاه این ارز به عنوان ارز مرجع حساب ذخیره ارزی کشور‌ها به کاهش ارزش آن و فروپاشی سلطه آن در بازار جهانی منجر خواهد شد.

باید گفت: کشور‌هایی نظیر روسیه، ترکیه و ایران از چند جهت از سقوط ارزش دلار و یا فروپاشی سلطه آن نفع خواهند برد که از جمله دلایل آن می‌توان به از بین رفتن تأثیر تحریم‌ها و همچنین تضعیف دلار به عنوان سنبل قدرت اقتصادی دولت آمریکا اشاره کرد.

تا پیش از این هیچ کشوری نبود که در حوزه اقتصادی و سیاسی قدرتی تقریباً معادل آمریکا داشته باشد، اما حالا که چین نیز به یک قدرت اقتصادی هم‌تراز آمریکا بدل شده است و هم از نظر حجم اقتصادی و هم از نظر صادرات می‌تواند با آمریکا رقابت کند، سیاست به چالش کشیدن جایگاه دلار از سوی یک محور اقتصادی جدید جان تازه‌ای گرفته است.

*راه حل دور زدن تحریم‌های دلاری رفتن به سمت بانک‌هایی است که با آمریکا مراوده ندارند

باید توجه داشت که تنها مبادلات تجاری مشمول تحریم‌های آمریکا می‌شوند که یا به دلار آمریکا انجام شوند و یا اینکه یک بانک آمریکایی در نقل و انتقال پول آن دست داشته باشد. پس برای دور زدن تحریم‌ها به یک بانک نیاز خواهد بود که با نظام بانکی آمریکا ارتباط نداشته باشد.

پس تنها چیزی که ایران و روسیه و احتمالاً در آینده نزدیک ترکیه برای دور زدن تحریم‌های دلاری آمریکا به آن نیاز خواهند داشت، استفاده از یک بانک غیرآمریکایی خواهد بود که ارتباطی هم با نظام بانکی آمریکا نداشته باشد.

باید گفت که پیدا کردن چنین بانکی خیلی هم ساده نخواهد بود.

نیل بهاتیا، کارشناس ارشد مؤسسه نیو امریکن سکیوریتی، معتقد است: تنها زیرساخت موردنیاز برای دور زدن تحریم‌های غیردلاری و انجام مبادلات تجاری به ارزی غیر از دلار یافتن یک بانک است که هم مبادله‌ای به دلار نداشته باشد و هم هیچ‌یک از سهامداران آن آمریکایی نباشند.

بهاتیا می‌گوید: با توجه به اینکه بیشتر کالا‌های اساسی در جهان بر مبنای دلار تعیین قیمت می‌شوند، در اولین قدم مبادله به ارز‌هایی غیر از دلار هزینه بیشتری خواهد داشت.

دکتر کامیار محدث، استاد دانشگاه کمبریج انگلیس و کارشناس تحریم در حوزه انرژی، طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: صادرات نفت و گاز به ارزی غیر از دلار برای کشور‌های صادرکننده نفت نظیر ایران و روسیه به طور قطع امکان‌پذیر بوده و کاملاً قابل اجراست. به عنوان مثال ماه‌هاست که شاهد آن هستیم در بورس بین‌المللی انرژی شانگ‌های قرارداد‌های نفتی به یوآن بسته شده و قیمت نفت به یوآن تعیین می‌شود.

از سوی دیگر کشور‌های اروپایی که واقعاً می‌خواهند به خرید نفت از ایران ادامه دهند می‌توانند پول نفت دریافتی از ایران را به یورو بپردازند.

*حذف دلار از مبادلات بین المللی کاملا امکان پذیر است

محدث معتقد است اجرای قرارداد نفت در برابر کالا نیز یکی دیگر از راه‌حل‌های دور زدن تحریم‌های آمریکاست که البته در میان‌مدت خیلی مطلوب کشور‌ها نخواهد بود، البته ایران و هند در دور قبلی تحریم‌ها چنین پروژه‌ای را اجرا کردند.

این استاد دانشگاه کمبریج انگلیس می‌گوید اگر آمریکا بخواهد به سیاست کنونی خود در اعمال زور از طریق ایجاد محدودیت‌های دلاری و تحریم علیه دیگر کشور‌ها ادامه دهد، کشور‌های مقابل برای حفظ منافع خود مجبور خواهند شد تا در این زمینه علیه آمریکا اقدام کنند.

وی گفت: من مطمئن هستم نه‌تن‌ها به خاطر تحریم‌های آمریکا که علیه بسیاری از کشور‌ها اعمال شده است، بلکه در سایه جنگ تجاری که آمریکا با دیگر کشور‌ها (اروپا، کانادا، چین، مکزیک و دیگر کشورها) به راه انداخته است، بسیاری از کشور‌های جهان برای ایجاد یک نظام پرداخت بین‌المللی جایگزین با ارز مبنایی به غیر از دلار قدم برخواهند داشت و احتمالاً در آینده‌ای نه‌چندان دور قیمت‌گذاری کالا‌های اساسی بر مبنای ارزی به غیر از دلار کلید خواهد خورد که ارز مبنا در این قرارداد‌ها می‌تواند یورو یا یوآن باشد.

*ترامپ در حال کندن گور آمریکاست

درواقع دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا در حال شدت دادن به فاصله گرفتن هرچه بیشتر کشور‌ها از دلار و رفتن به سمت تشکیل یک نظام پرداخت بین‌المللی بدون دلار است.

امکان استفاده از ارز‌های ملی کشور‌ها و یا حتی دیگر ارز‌های بین‌المللی غیر از دلار در مبادلات دو یا چندجانبه بین‌المللی کاملاً فراهم است، اما نباید فراموش کرد که ثبات ارزی دلار یکی از اصلی‌ترین دلایل بی‌رقیب بودن این ارز در مبادلات بین‌المللی است. ‌ نمی‌توان مدعی شد روبل روسیه، ریال ایران و لیر ترکیه در شرایط کنونی ثبات دارند. چیزی که باید به آن توجه کرد این است که علی‌رغم اینکه روس‌ها از پیشنهاد ترکیه در حذف دلار استقبال کرده‌اند، اما هنوز با گذشت سال‌ها از مطرح شدن این طرح، قرارداد یا توافق‌نامه‌ای بین دو کشور امضا نشده است.

*بهترین گزینه برای جایگزینی دلار یوآن است

بهاتیا گفت: این امکان در بلندمدت فراهم است که کشور‌ها مبادلات تجاری خود را به ارزی به غیر از دلار انجام دهند، اما با در نظر گرفتن شرایط کنونی این ارز مبنا نمی‌تواند ارز ترکیه، ایران و روسیه باشد؛ چراکه اولاً این کشور‌ها در حوزه کلان اقتصادی ثبات نسبی نداشته و دوماً اوضاع سیاسی آن‌ها نیز در شرایط مطلوب قرار ندارد.

در مبادلات تجاری بین‌المللی طرف‌های معامله‌کننده به این دلیل از دلار استفاده می‌کنند که هم نظام سیاسی و هم اوضاع اقتصادی در این کشور نسبتاً باثبات است و به همین دلیل دیگر کشور‌ها نیز مشکلی با دریافت دلار ندارند.

به طور قطع روسیه، ایران و ترکیه به روبل، لیر و یا ریال مبادلاتی انجام خواهند داد، اما در آینده نزدیک این مبادلات خیلی چشمگیر نخواهد بود.

اگر یک کشور باشد که بتواند این تقابل را به نفع روسیه، ترکیه و ایران تغییر دهد، چین است. این کشور هم از نظر بزرگی اقتصاد و هم از نظر حجم صادرات، بزرگ‌ترین رقیب آمریکا در جهان محسوب می‌شود. از طرفی چین هم به اندازه کافی ثبات اقتصادی دارد و هم می‌توان با توجه به این مسئله دیگر شرکت‌ها را متقاعد کرد که به یوآن این کشور مبادله کنند.

در صورتی‌که آمریکا به روند حال حاضر خود علیه کشور‌ها ادامه دهد، این امکان وجود دارد که کشور‌های جهان به سمت استفاده از یوآن قدم بردارند، اما این مسئله حتی اگر به طور کامل اتفاق بیفتد نمی‌تواند بحران‌های کنونی اقتصادی در ترکیه را حل کند. به عبارت دیگر شکل گرفتن یک نظام پرداخت برمبنای یوآن چین خیلی دور نخواهد بود، اما ترک‌ها باید برای مشکلات اقتصادی کنونی خود فکر دیگری بکنند.

به گزارش راشاتودی، نکته امیدوارکننده این است که کشور‌هایی نظیر روسیه، ترکیه، چین و ژاپن ماه‌هاست که به سمت کاهش دارایی‌های دلاری خود قدم برداشته‌اند. روسیه طی سال گذشته میزان اوراق بدهی وزارت خزانه‌داری آمریکا که به دلار هستند را از حدود ۱۰۰ میلیارد دلار به ۱۴ میلیارد دلار در شرایط کنونی کاهش داده است. ترکیه نیز طی دو ماه می‌و ژوئن ۱۲ درصد از کل دارایی‌های دلاری خود شامل اوراق بدهی دولتی وزارت خزانه‌داری آمریکا را فروخت.

علت این مسئله این است که در پس تشدید تنش‌های سیاسی بین آمریکا و ترکیه، این کشور در تلاش است تا حد ممکن از دلار دور شود. این کشور تنها در ماه ژوئن حدود ۴ میلیارد دلار از اوراق بدهی دلاری خود را واگذار کرد. به طور کلی ترکیه از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون دارایی‌های دلاری خود را ۵۲ درصد کاهش داده است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که ترکیه طی ماه جاری نیز به این روند ادامه داده است.

دولت ژاپن نیز که پس از چین دومین دارنده بزرگ اوراق بدهی آمریکاست، حجم اوراق تحت تملک خود را طی ۱۲ ماه ۷ درصد کاهش داده و ۸۲.۹ میلیارد دلار آن را فروخته است. این کشور تنها در ماه ژوئن ۱۸.۴ میلیارد دلار اوراق بدهی آمریکا را واگذار کرده است.

چین هم که با در اختیار داشتن ۱۱۷۸ میلیارد دلار بزرگ‌ترین دارنده اوراق بدهی آمریکا محسوب می‌شود، اخیراً روند کاهش این دارایی‌ها را آغاز کرده و تنها در ماه ژوئن ۴.۴ میلیارد دلار آن‌ها را فروخته است.