مظفرالدین شاه برای مقابله با گرانی چه کرد؟
با افزایش قیمت خوراکی و اقلام پرمصرف در ایران در عهد مظفرالدین شاه، برای اولین بار اقدامات ویژه از سوی دولت برای مقابله با این روند تدارک دیده شد.
خبرآنلاین: «سابقه بلوای نان در عهد ناصری که به اعدام کلانتر بانفوذ تهران انجامید، زنگ خطری بود برای دربار قاجار که باید کم‌کم تن می‌داد به خروج از شیوه سنتی و بسته اداره کشور و در نظر گرفتن مصالح مردم در اداره کشور.
مظفرالدین شاه ۱۰ سالی بر ایران حکومت کرد. دوره حکومت وی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخی ایران است؛ چرا که از پس ۵۰ سال اقتدار مطلق پدرش روی کار آمد و تن به امضای فرمان مشروطیت داد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد همزمان با تغییرات سیاسی که جامعه ایران را درگیر خود می‌کرد، موضوع اقتصاد نیز برای مردمان اهمیت می‌یافت. در شرایطی که خبری از کالای سرمایه‌ای نبود و مردم با حداقل امکانات و در ساده‌ترین شکل زندگی می‌گذراندند، این مواد غذایی بود که تورم را پذیرا می‌شد.
تنزل ارزش پول از یک سو و سودجویی قدرت‌مداران، شاهزادگان و نزدیکان دربار از سوی دیگر مهم‌ترین دلیل ترقی قیمت اجناس و ملزومات زندگی در این دوره بوده است.
سال ۱۲۷۷ خورشیدی دربار مظفرالدین شاه با هدف پیشگیری و مقابله با رشد قیمت‌ها در بازار نسبت به اعلان قیمت اقلام پرمصرف زندگی اقدام کرده و با انتشار آگهی و نصب آن در کوچه و بازار درصدد برمی‌آید تورم رخ داده در این حوزه را دستوری کنترل کند.
صورت اعلان حکومت تهران برای نرخ در ماه ربیع‌الثانی ۱۳۱۶ هجری قمری برابر با ۱۲۷۷ هجری خورشیدی به این شرح است:
«چون عمل نان و گوشت و ترتیب تنزل نرخ آن از اعمال مهمه است و متدرجا با تدابیر صحیحه باید دست به این کار زد و نیت مقدی همایونی در رفاه حال رعایا و برایا بر همه واضح است، به محض این که بدانند، حکومت جلیله جدا در اجرای مقاصد علیه، حاضر است و خودداری ندارد. عجالتا برای آسایش عموم و نرخ نان و گوشت و تره‌بار و میوه‌جات که در نهایت گرانی و اغتشاش بود، قدغن نمودند از قرار تفصیل ذیل بفروشند تا ان‌شاءالله تعالی در باب تنزل قیمت نان و گوشت به زودی قرار دولتی داده شود.
نان: به سنگ یک من ۲۷ پول
گوشت: به سنگ تمام ۱۰ سیر ۱۸ پول
پنیر اعلاء: یک سیر ۴ پول، وسط ۳ پول
بادنجان تازه اعلا: ۲ عدد یک پول، وسط ۴ عدد یک پول
هندوانه اعلاء: یک من تبریز ۸ پول، وسط ۶ پول
گلابی اعلاء: ۱۰ سیر ۸ پول، وسط ۶ پول
شلیل اعلاء: ۱۰ سیر ۳ پول، وسط ۲ پول
خیار تازه اعلاء: ۲ دانه یک پول، وسط ۴ عدد یک پول
طالبی و خربزه اعلاء: یک من تبریز ۱۲ پول، وسط ۹ پول
سیب اعلاء: ۱۰ سیر، ۸ پول
تخم مرغ: یک دانه یک پول
ماست: ۱۰ سیر، ۸ پول
سیب‌زمینی: ۱۰ سیر، ۶ پول
به تمام کسبه شهر اعلان می‌شود که، چون حضرت احدیت جل شانه، به پیغمبر خود صل الله علیه و اله و سلم وعده صریح می‌دهد تا مردم به یکدیگر ترحم ننمایند ما هم به آن‌ها ترحم نخواهیم کرد، پس وقتی کسبه بنای بی‌انصافی را بگذارند، البته از طرف اعلی‌حضرت همایونی که سایه خداست و امنای دولت روزافزون، در حق آن‌ها اغماض و عفو نخواهد شد. بهتر این است که از روی انصاف این اجناس را از رعیت بخرند و به قسمی که نوشته شده بفروشند. نه رعیت را مقبون کنند و نه کلاه سکنه را بردارند. البته رحمت الهی شامل حال آن‌ها شده و مورد الطاف اعلی‌حضرت شاهنشاهی ارواح‌العالمین فداه باشند و آن کس که تجاوز نماید، مورد سیاست و تبیه سخت خواهد شد.
این اعلان به امضای حکومت جلیله دارالخلافه طهران رسیده است.»
در کتاب اقتصاد موجه تأکید شده هر قران برابر با ۲۰ شاهی، ۵ عباسی یا ۴۰ پول بوده است.
اتفاقا در این دوره دستمزد کارگران ساده غیر ماهر و قالیبافان که بخش مهمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دادند، روزانه حدود یک قران تا یک قران و ۲ شاهی در روز و بین ۲۵ تا ۳۰ قران در ماه بود. به این ترتیب با قیمت‌های اعلامی روشن می‌شود برآمدن از عهده مخارج خورد و خوراک برای خانواده ایرانی که در ۱۲۰ سال قبل زندگی می‌کرد، چندان دشوار نبوده است.»