ماجرای باران‌های معجزه آسا و نجات ایران
رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران گفت: در صورت سوء مدیریت، احتمال وضعیت بحرانی برای سال‌های آینده، دور از انتظار نیست.
خبرگزاری مهر: رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران گفت: در صورت سوء مدیریت، احتمال وضعیت بحرانی برای سال‌های آینده، دور از انتظار نیست.
سید آرش حسینی میلانی صبح امروز در هفتاد و ششمین نشست علنی شورای شهر تهران در نطق پیش از دستور، به بحران کم‌آبی شهر کیپ تاون آفریقای جنوبی اشاره کرد و گفت: حدود سه ماه پیش، برای اولین بار برای شهری بین‌المللی و با جمعیت چهار میلیون نفر «روز صفر» در حال رخ دادن بود. روز صفر روزی است که همه برای زندگی، آب بسیار کمی (معادل ۲۵ لیتر در روز) خواهند داشت. خوشبختانه با بارش‌هایی معجزه‌آسا شهر از «روز صفر» رهایی یافت، اما تجربه کیپ تاون زنگ خطر اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی شهر‌های بزرگ را به صدا درآورد.
وی با بیان اینکه سال‌ها است که شهر تهران با معضلات و بحران‌های نام آشنایی روبه‌روست، اظهار داشت: همه شهروندان تهرانی با بحران آلودگی هوا، تخریب باغات، ترافیک سنگین و... آشنا هستند، در همه این بحران‌ها هر چند در مقاطعی «گام‌هایی برای کاهش آن آلام» بر تن رنجور شهر تهران برداشته شده، اما به دلیل مقطعی بودن اقدامات، بکارگیری روش‌های ناکارآمد و دیرهنگام بودن روش‌های پیشگیری، نتیجه اقدامات چندان چشمگیر نبوده است.
این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: اکنون ما با مسئله دیگری روبه‌رو هستیم که اگر برای مدیریت آن چاره‌اندیشی نکنیم احتمال وضعیت بحرانی برای سال‌های آینده، دور از انتظار نیست و آن مسئله، معضل کم‌آبی است.
حسینی میلانی با اشاره به وضعیت معضل کم‌آبی در تهران تصریح کرد: مسئله آب در تهران به گونه‌ای است که ما برای تأمین منابع آب شرب شهروندان، حفظ میراث طبیعی شهر تهران و صیانت و ماندگاری از فضا‌های سبز شهری چاره‌ای جز جراحی‌های بزرگ نداریم تا بتوانیم ضمن کنترل وضعیت به تثبیت حداقل‌های موجود بپردازیم.
وی با تشریح وضعیت کنونی آب در تهران خاطرنشان کرد: ۸۷ سال پیش پایتخت شهری بود با ۳۰۰ هزار نفر جمعیت که ۴۸ رشته قنات آب آن را به میزان ۳۱.۵ میلیون متر مکعب تامین می‌کرد. اما در سال گذشته مصرف آب شرب شهر ۸.۵ میلیون نفری تهران از یک میلیارد متر مکعب فراتر رفته است. در سال‌های نرمال ۷۰ درصد این حجم از پنج سد واقع در شعاع ۱۵۰ کیلومتری تامین می‌شود. وسعت حوضه آبخیز این سد‌ها مجموعا بالغ بر ۴۸۴۷ کیلومتر مربع یا بیش از شش برابر وسعت شهر تهران است.
سخنگوی کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری افزود: اگر به ظرفیت قنات‌های قدیمی تهران، ظرفیت مجاز برداشت از آب‌های زیرزمینی به میزان۲۵۰ میلیون مترمکعب را بیفزاییم شهر تهران بر اساس پتانسیل طبیعی خویش می‌توانست حداکثر پذیرای سه میلیون نفر باشد. به عبارت دیگر، در شرایط فعلی، شهر تهران به اتکا انتقال آب از حوضه‌های برفگیر کوهستانی بیش از چهار برابر توان طبیعی خود آب را برای شهروندانش تامین می‌کند. اما در آینده با آهنگ فعلی رشد جمعیت، چه ظرفیت‌های سازه‌ای برای تامین آب شهر تهران باقی مانده است؟
حسینی میلانی با تاکید بر اینکه میانگین مصرف آب شرب هر تهرانی ۹۱ متر مکعب در سال یا معادل ۲۵۰ لیتر در روز است که تقریبا دو برابر نرم جهانی است، ابراز داشت: حدود ۱۰ درصد شهروندان تهرانی از آب شرب تصفیه شده برای پر کردن استخر‌های خود استفاده می‌کنند. همچنین همپای توسعه پایتخت، رشد سالانه تقاضای آب شرب خانگی در دو دهه گذشته به طور میانگین سه درصد در سال بوده و در حال حاضر شتاب این رشد به شهر‌های مجاور تهران نیز تسری پبدا کرده است.
وی با بیان اینکه میزان هدررفت آب شرب از شبکه شهری کمتر از ۳۰ درصد و چند برابر میانگین جهانی است، عنوان کرد: تصور کنید که تنها ۱۰ درصد حجم این آب به حساب نیامده معادل حجم یک سد یکصد میلیون مترمکعبی مانند سد لتیان است. این در حالی است که سالانه فقط حدود ۳۰۰ کیلومتر از شبکه توزیع آب ۹۰۰۰ کیلومتری این شهر اصلاح می‌شود و این به معنای تداوم روند هدررفت آب تصفیه‌شده و گرانبها است.
رئیس کمیته محیط زیست با بیان اینکه قیمت تمام شده آب شرب در شهر تهران بدون احتساب هزینه‌های سرمایه‌گذاری معادل ۱۰۰۰ تومان برای هر متر مکعب است که ۵۰ درصد آن از مردم اخذ می‌شود (به ازای هر لیتر ۵ ریال)، یادآور شد: این آب بها نه تنها پاسخگوی هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات گسترده آبرسانی شهر نیست بلکه حتی انگیزه اقتصادی لازم برای جایگزینی وسایل کاهنده مصرف را نیز برای مصرف‌کنندگان ایجاد نمی‌کند. به کارگیری این وسایل تا ۲۰ درصد می‌تواند در کاهش مصرف آب موثر باشد. حسینی میلانی با تاکید بر اینکه بر اساس برآورد‌های مقدماتی از مجموع ۱۴۷ میلیون متر مکعب نیاز آبی فضای سبز تهران حدود ۳۳ درصد معادل ۴۹ میلیون متر مکعب به چمن اختصاص دارد، بیان کرد: وسعت چمن‌کاری در تهران ۱۷ درصد وسعت فضای سبز درون شهری است و هنوز برنامه هدفمند و سنجش‌پذیری برای کاهش سطح چمن‌کاری و جایگزینی گیاهان بومی و مقاوم به کم‌آبی به شورای شهر ارایه نشده است. براساس تجارب جهانی نیاز آبی گونه‌های بومی ۳۰ تا ۸۰ درصد کمتر از چمن‌کاری است.
وی اضافه کرد: کوهستان‌های مشرف به شهر تهران روان‌آبی به میزان ۱۲۳ میلیون مترمکعب به صورت فصلی و نابهنگام تولید می‌کنند که عملا به دلیل ورود فاضلاب و سایر آلودگی‌ها کیفیت پایینی داشته و مانع جدی در زمینه احیا طبیعی رود-دره‌های تهران محسوب می‌شوند که در این رابطه، حرکت جدی از سوی دستگاه‌های ذیربط برای رفع این آلودگی‌ها مشاهده نمی‌شود.
این عضو شورای شهر تهران با انتقاد از عملکرد صداوسیما در قبال موضوع آب گفت: در بهترین فرصت‌های پخش برنامه‌های پربیننده مانند جام جهانی فوتبال، جای خالی کلیپ‌های آموزشی صرفه‌جویی در مصرف آب به شدت احساس می‌شود و در کلانشهر تهران مشخص نیست که برنامه ترویجی در حوزه مدیریت مصرف آب چه تعداد مخاطب را هدف قرار داده است؟
حسینی میلانی با بیان اینکه باید بپذیریم که شهر تهران به شدت متکی به ذخایر برفی در ارتفاعات دوردست و آسیب‌پذیر در برابر تغییر اقلیم، شهروندان و سازمان‌های ما پیرو الگوی بد مصرفی و اقتصاد آب شهری ناکارآمد در تامین هزینه‌های نگهداری خویش است، اظهار داشت: در پاسخ به معضلات فوق‌الذکر به طور معمول بسته‌ای از سیاست‌ها و راهکار‌های فنی ارایه می‌شود، اما الزامات اجتماعی پذیرش و تحقق آن کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی با تاکید بر اینکه تصور حل بحران آب بدون در نظر گرفتن الزامات اجتماعی و گفتگو در این باره امکان‌پذیر نیست، تصریح کرد: بحران آب در جامعه‌ای که قادر به گفتگو نیست و با تهدیدهایی، چون افول سرمایه‌های اجتماعی، رشد فردگرایی و زوال همبستگی و انسجام روبه‌رو است، صرفاً به اتکای راهکار‌های فنی و مهندسی برطرف نمی‌شود بلکه انجام این مهم در گرو درگیر شدن جامعه با این موضوع و تبدیل شدن آن به یک دغدغه مشترک و جلب مشارکت اجتماعی شهروندان و سایر گروه‌های ذینفع است.
این عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری با بیان اینکه بکارگیری روش‌های بهینه‌سازی مصرف آب جز با مشارکت و آموزش گسترده مردم فراهم نمی‌شود، تصریح کرد: اکنون که با محدودیت‌های مالی و زیست محیطی شدید بر سر راه انتقال آب از اطراف تهران، چاره‌ای جز حرکت به سمت بهینه‌سازی مصرف آب در شهر نداریم. تجربه کشور‌های دیگر چشم‌انداز اطمینان‌بخشی از این راهکار‌ها را عرضه می‌کند.
به طور مثال، در مکزیکوسیتی ۱۸ میلیون نفری، دولت ابتدا استاندارد‌های بهره‌وری شدیدی برای لوله‌کشی وسایل خانگی وضع کرد و سپس در مدت دو سال بیش از ۳۵۰ هزار سرویس بهدشتی تعویض شدند که در اثر آن سالانه حدود ۲۸ میلیون متر مکعب صرفه‌جویی و امکان تامین آب شرب جدید برای ۲۵۰ هزار نفر فراهم شد.
حسینی میلانی ادامه داد: تجربه دیگر، در شهر اصفهان است که با همکاری شرکت آب و فاضلاب این استان و بنا به درخواست شهروندان با هزینه‌ای معادل ۶۰ هزار تومان وسایل کاهنده مصرف به صورت رایگان در منازل نصب و به اقساط ۱۲ ماهه بر روی قبوض آب باز پرداخت می‌شود. استقبال شهروندان اصفهانی از طرح مذکور با شدت گرفتن معضل آب رو به افزایش است و در این مسیر، صداوسیما و آموزش و پرورش اصفهان نیز همراهی خوبی داشته‌اند.
وی با تاکید بر اینکه زنگ‌های هشدار درخصوص معضل آب از مدت‌ها قبل به صدا در آمده است، خاطرنشان کرد: متأسفانه این زنگ‌ها یا شنیده نشده یا آنکه با دولتی فرض کردن و پرداخت‌های صرفاً فنی به موضوع، حل بحران کم‌آبی به چارچوب‌های فکری محدودی منحصر شده است.
این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه متأسفانه در چارچوب مدیریت کم‌آبی شاهدیم «همراهی و هم‌افزایی‌ها» میان ارگان‌ها مطلوب و کافی نیست و کمابیش هر سازمان به مثابه جزیره‌ای جدا افتاده عمل می‌کند، ابراز داشت: در مورد شهر تهران ضروری است که ارگان‌های مختلف اعم از سازمان آب منطقه‌ای، سازمان محیط زیست، شرکت آب و فاضلاب، شهرداری و صداوسیما و... از یک سو و نخبگان، کارشناسان و فعالان این عرصه از سوی دیگر به گفتگو با یکدیگر نشسته و با رسیدن به طرح‌های مشترک راه را برای رسیدن به هم‌افزایی و مؤثرتر کردن اقدامات هموار کنند.
حسینی میلانی افزود: از جمله ضروری‌ترین این محور‌ها می‌توان به تعیین تکلیف پروژه‌های تصفیه فاضلاب چهارگانه، ساماندهی قنوات تهران، کاهش عاجل سطوح چمن‌کاری به میزان هدفگذاری شده توسط دولت، رفع و کنترل آلودگی‌های بستر و حاشیه رود-دره‌ها، هم‌اندیشی درباره توان پرداخت تعرفه‌های آب و فاضلاب و ایجاد سازوکار تعامل بین ذینفعان حوضه‌های تامین‌کننده آب و جامعه مصرف‌کننده تهران اشاره کرد.
وی اضافه کرد: تا زمانی که جامعه از مسائل و وضعیت کلان آب به ویژه «تبعات تغییر اقلیم» و «عمق بحران اقتصاد آب» آگاه نباشد و شرایط در وضعیت مبهمی قرار داشته باشد، امکان اخذ نظر و درگیر ساختن گروه‌های مختلف اجتماعی در جهت کنترل بحران و افزایش مشارکت اجتماعی مهیا نیست.
رئیس کمیته میحط زیست با بیان اینکه در نبود یک سازوکار فراگیر، پتانسیل رجوع به روش‌های مناقشه‌برانگیز و خشونت‌آمیز افزایش پیدا می‌کند
وی یادآور شد: باید از تمامی ظرفیت‌های موجود در جهت زمینه‌سازی برای گفت‌وگوی ملی و مشارکت اجتماعی در این باره استفاده کرد. در این بستر، صداوسیما، مطبوعات و رسانه‌های اجتماعی ایفاگر نقش مهمی هستند و می‌توانند کمک‌های برجسته‌ای در بسط آگاهی داشته باشند.
حسینی میلانی با تاکید بر اینکه شورای شهر می‌تواند با برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های مشترک با مسئولان، شورایاری‌ها، سمن‌ها و جلب نظرات آن‌ها میدان گفتگو و تعامل را برای سیاستگذاری شهری مهیا سازد، بیان کرد: خوشبختانه با تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی و تقویت شورا‌های استانی حفاظت از منابع آب زیرزمینی گام مهمی در ایجاد ظرفیت‌های هماهنگی از سوی دولت برداشته شده و انتظار می‌رود هر چه سریعتر در ارتباط با کلانشهر تهران نیز این سازماندهی مصداق اجرایی یابد.
وی ادامه داد: پیشنهاد می‌شود به منظور آگاهی بخشی گسترده‌تر، دو شاخص «مصرف روزانه آب شرب شهر تهران» و «تغییرات هفتگی مخازن سد‌های تهران» همچون شاخص کیفیت هوا به صورت برخط و مستمر توسط شرکت آب و فاضلاب استان تهران اطلاع‌رسانی شود.