تحریم نفت ایران در گلوی دولت آمریکا گیر کرد

ایسنا: به نقل از رویترز، عدم تناسب میان اولویت سیاست خارجی آمریکا (تحریم‌های شدید علیه‌ایران) و محاسبات انتخاباتی (برای پایین نگه داشتن قیمت‌های بنزین)، علت اظهارنظر‌های مکرر دولت این کشور درباره قیمت‌های نفت را روشن می‌کند. دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا، اوپک را عامل افزایش چشمگیر قیمت‌های نفت معرفی کرده است. بالا رفتن قیمت‌های نفت، میانگین قیمت بنزین آمریکا را به ۳ دلار در هر گالن رسانده است. ترامپ در توییتی به تاریخ ۲۰ آوریل به اوپک تاخته و این گروه را عامل افزایش غیرواقعی قیمت‌های نفت خوانده بود. اوپک و متحدانش تحت فشار آمریکا در ۲۳ ژوئن موافقت کردند تولیدشان را از ابتدای ژوییه به میزان مجموعا یک میلیون بشکه در روز افزایش دهند. انتظار می‌رود عمده‌این افزایش تولید از سوی عربستان سعودی انجام بگیرد و امارات متحده عربی، کویت و روسیه سهم کوچکتری از این افزایش تولید خواهند داشت؛ سهم هر کشور در افزایش تولید در توافق میان آن‌ها قید نشده است. اما توافق مذکور موفق نشد قیمت‌های را پایین بیاورد و مقامات آمریکایی از آن زمان اعلام کرده‌اند که خواهان افزایش تولید بیشتری برای آرام کردن بازار هستند. توافق سیاسی رییس جمهور آمریکا اکنون فشار بر عربستان سعودی را برای افزایش بیشتر تولید نفت تشدید کرده است و در توییتی به تاریخ ۳۰ ژوئن نوشت: با ملک سلمان، پادشاه عربستان صحبت کردم و به وی توضیح دادم که به دلیل آشفتگی و اختلال در ایران و ونزوئلا از عربستان سعودی می‌خواهم تولیدش را دو میلیون بشکه در روز افزایش دهد. ترامپ در ادامه این توییت نوشت: قیمت‌های نفت بسیار بالاست و ملک سلمان نیز با این مطلب موافق است. خبرگزاری رسمی عربستان این تماس تلفنی را تایید کرد، اما از حجم افزایش تولید ذکری به میان نیاورد. خبرگزاری سعودی نوشت: دو رهبر بر ضرورت تلاش برای حفظ ثبات بازار‌های نفت، رشد اقتصاد جهانی و تلاش‌های کشور‌های تولیدکننده برای جبران هر گونه کمبود عرضه تاکید کردند. کاخ سفید موضع خود در قبال میزان تولید بیشتر را ملایم و در یک بیانیه رسمی اعلام کرد دو رهبر بر ضروری بودن حفظ تعادل بازار انرژی توافق داشتند. ملک سلمان نیز در پاسخ به ارزیابی ترامپ از کمبود عرضه در بازار نفت، تایید کرد کشورش دو میلیون بشکه در روز ظرفیت شناور دارد که در صورت لزوم و برای اطمینان از ثبات بازار به شکل محتاطانه و با هماهنگی متحدانش برای پاسخ به هر گونه کمبود عرضه، از آن استفاده خواهد کرد. با این حال رییس جمهور آمریکا بعدا در مصاحبه‌ای به تاریخ اول ژوییه با شبکه فاکس نیوز، ارتباط میان تحریم‌های ایران و تولید اوپک و عربستان را روشن‌تر ساخت. وی در پاسخ به اینکه آیا اوپک بازار نفت را دستکاری می‌کند، گفت: "۱۰۰ درصد اوپک این کار را می‌کند و بهتر است این عمل را متوقف کند، زیرا ما از بسیاری از این کشور‌ها حمایت می‌کنیم. وی گفت:" اوپک بازار را دستکاری می‌کند و شما می‌دانید که آن‌ها هفته گذشته با افزایش تولید کمتر از آنچه ما تصور می‌کردیم موافقت کردند. به نظر من آن‌ها باید دو میلیون بشکه در روز به تولیدشان اضافه کنند. فراموش کنید که یک جنبه منفی قرارداد ایران این است که نفت زیادی از دست خواهد رفت و آن‌ها باید این مسئله را جبران کنند و چه کسی دشمن بزرگ آن‌ها است؟ ایران". ترامپ گفت: " ایران دشمن بزرگ آن‌ها است بنابراین آن‌ها باید تولیدشان را افزایش دهند؛ و من رابطه خوبی با پادشاه، ولیعهد عربستان و اطرافیان آن‌ها دارم و آن‌ها باید نفت بیشتری تولید کنند". ظرفیت شناور برخلاف دولت اوباما که از تحریم‌ها برای کاهش تدریجی صادرات نفت ایران استفاده کرد، دولت ترامپ روشن کرده که می‌خواهد صادرات نفت ایران تا نوامبر به صفر کاهش پیدا کند. یک مقام بلندپایه وزارت خارجه آمریکا در ۲۶ ژوئن تایید کرد دولت می‌خواهد متحدان آمریکا و هند و چین واردات نفت از ایران را به صفر برساند و قصد ندارد معافیتی اعطا کند. ایران از ابتدای سال ۲۰۱۸ تاکنون بیش از دو میلیون بشکه در روز صادرات نفت و میعانات داشته است. آمار آژانس بین المللی انرژی نشان می‌دهد مشکل این است که مجموع ظرفیت شناور بلااستفاده و موجود از سوی اعضای اوپک تا پایان ماه مه سه میلیون بشکه در روز بوده است. عمده ظرفیت شناور باقی مانده در عربستان سعودی (دو میلیون بشکه در روز) و حجم کمتر در عراق (۳۳۰ هزار بشکه در روز) امارات متحده عربی (۳۳۰ هزار بشکه در روز) و کویت (۲۲۰ هزار بشکه در روز) است. سایر تحلیلگران برآورد پایین‌تری از سطح تولید شناور دارند. روسیه نیز از ظرفیت افزایش تولید به میزان چند صد هزار بشکه در روز در شش ماه آینده برخوردار است، اما ظرفیت غیرفعال در نقاط دیگر چندان قابل توجه نیست. عربستان سعودی، امارات، کویت و روسیه پیش از این متعهد شده‌اند تولیدشان را به میزان یک میلیون بشکه در روز از ژوییه افزایش دهند. اگر صادرات نفت ایران از نوامبر به صفر برسد و عربستان سعودی و متحدانش تولیدشان را برای پر کردن شکاف عرضه افزایش دهند، باقی ظرفیت شناور تا پایان سال ۲۰۱۸ به یک میلیون بشکه در روز یا کمتر کاهش خواهد یافت. حجم ظرفیت شناور از سال ۲۰۰۴ و پیش از آن که آمریکا در سال ۱۹۹۱ به عراق حمله کرده بود، هیچ گاه به‌این حد کاهش نیافته بود. اگر ظرفیت شناور به دلیل افزایش مصرف مورد استفاده قرار گیرد، به پایینترین سطح از زمان شوک‌های نفتی سال‌های ۱۹۷۴-۱۹۷۳ و ۱۹۸۱-۱۹۸۰ می‌رسد. دفع شوک‌های نفتی بازار نفتی به مجموعه‌ای از جاذب‌های شوک برای کمک به تنظیم تغییرات در تولید و مصرف و تضمین جریان آرام نفت از چاه‌ها به مصرف کنندگان متکی است. عمده این جاذب‌های شوک در نتیجه محدود شدن اخیر عرضه به بازار نفت به شدت تقلیل پیدا کرده‌اند. ذخایر تجاری به پایین میانگین پنج ساله سقوط کرده و با توجه به افزایش مصرف، بسیار محدودتر شده است. اگر صادرات نفت ایران به طور کلی حذف شود و عربستان و متحدانش تولیدشان را برای جبران آن افزایش دهند، ظرفیت شناور اوپک به عنوان یک جاذب شوک نیز از بین خواهد رفت. پس از آن بازار به ذخایر استراتژیک و افزایش تولید کوتاه مدت نفت برای تامین اختلالات بیشتر در عرضه و رشد سریع مصرف تکیه خواهد کرد. برداشت از ذخایر استراتژیک نفت آمریکا و سایر اعضای آژانس بین‌المللی انرژی نیز می‌تواند به تسهیل محدودیت عرضه و آرام کردن قیمت‌ها کمک کرد، اما یک تدبیر موقتی خواهد بود. برداشت از ذخایر نمی‌تواند یک اختلال مداوم در تولید را جبران کند. در میان مدت بازار ناچار خواهد بود به افزایش تولید سیکل کوتاه برای پوشش شکاف میان تولید و مصرف اتکا کند. تولیدکنندگان سیکل کوتاه به خصوص شرکت‌های شیل آمیکا می‌توانند تولیدشان را افزایش دهند، اما پاسخ آن‌ها به دلیل موجود نبودن ظرفیت خط لوله محدود خواهد بود. انتخاب‌های دشوار اگر دولت ترامپ موضع سخت گیرانه خود در خصوص تحریم‌ها را ادامه دهد و تلاش کند صادرات نفت ایران را به صفر برساند، دو میلیون بشکه در روز عرضه را از بازار دچار محدودیت عرضه، حذف خواهد کرد. نتیجه احتمالی این اقدام، افزایش قیمت‌ها خواهد رشد که رشد مصرف را کاهش می‌دهد و در نتیجه ظرفیت شناور دوباره ایجاد می‌شود و سطح استرس بازار برای دفع شوک‌های نفتی کاهش پیدا می‌کند. اما اجتناب ناپذیرترین پیامد اقدام دولت ترامپ، افزایش بیشتر قیمت‌های بنزین و دیزل و کندی اقتصاد جهانی و احتمالا افزایش قیمت نفت یا افزایش تنش‌های تجاری خواهد بود. بازار‌ها هم محدودیت‌های خاص خود را دارند که با مسائل سیاسی کاملا متفاوت است. مهم نیست کاخ سفید تا چه حد عربستان را برای افزایش تولید نفت تحت فشار قرار خواهد داد، کاخ سفید نمی‌تواند از این منطق فرار کند.