صنعت نفت ایران آبدیده شده است

خبرگزاری مهر: واشنگتن می‌خواهد به پشتوانه تحریم‌های ثانویه خود و وضع محدودیت‌های جدید، صادرات نفت و درآمد‌های نفتی ایران را نشانه بگیرد در حالی که جمهوری اسلامی ایران طی چند دهه با عبور موفق از این تحریم‌ها توانسته اقتصاد خود را سرپا نگه دارد.

این تحریم‌ها که نمونه ضعیفش در قبال ونزوئلا اجرا شده است، موجب شده میزان تولید این کشور از ۲.۵ میلیون بشکه در روز به یک میلیون بشکه در روز کاهش یابد و احتمال می‌رود صادرات نفت این کشور تا پایان سال جاری میلادی صفر شود. گرچه تحریم‌هایی که علیه کاراکاس از سوی آمریکا در اعمال شده در مقابل تحریم‌های گذشته و فعلی ایران چندان سختگیرانه نیست، اما همانگونه که در خبر‌ها آمده است موجب یک بحران عظیم در ونزوئلا شده است. با این وجود، ایران که تحریم‌های نفتی را از زمان دفاع مقدس تا به امروز تجربه کرده است، توانسته بر تمام محدودیت‌ها غلبه کند و علیرغم انکه در تحریم‌های سال ۹۰ میزان صادرات نفت کشور در برهه‌ای زمانی، به یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت، اما جریان تولید و صادرات نفت حفظ شد و کاهش درامد‌های نفتی از طریق افزایش «صادرات غیرنفتی» جبران گردید. گزینه و راه حلی که در اقتصاد تک محصولی و وابسته به نفت ونزوئلا، وجود نداشته است. از فرآورده تا نفت در دوران جنگ تحمیلی، رژیم بعث پالایشگاه‌های ایران را بمباران می‌کرد بطوری که پالایشگاه آبادان به عنوان اصلی‌ترین پالایشگاه کشور از مدار تولید خارج شد و سایر پالایشگاه‌ها به صورت نیمه تعطیل درآمده بودند. با توجه به اینکه در آن زمان سوخت غالب مصرفی در منازل نفت سفید و ال پی جی بود، ایران می‌بایست نیاز‌های مردم را از طرق واردات تامین می‌کرد. تحریم‌های غیر رسمی برای فروش فرآورده به ایران و بمباران بنادر توسط جنگنده‌های عراقی، ریسک حمل فرآورده به ایران را افزایش داده بود. آمریکا و صدام که قصد داشتند با ایجاد اختلال در تولید نفت، تولید فرآورده‌های نفتی و در نهایت واردات آن، در میان مردم نارضایتی ایجاد کنند در هدف خود ناکام ماندند تا به هر سختی که می‌شد مشکل بزرگی برای تامین فرآورده‌های نفتی بوجود نیاید. در آن برهه زمانی، یکی از ابزار‌هایی که ایران توانست با استفاده از آن بر مشکل پیش آمده غلبه کند، برگزاری مناقصه‌هایی برای تامین فرآورده و استفاده از نفتکش‌های ایرانی برای حمل و نقل محموله‌ها بود که نقش مهمی در گذر از این پیچ تاریخی ایفا کرد. در دوران پس از جنگ، تحریم داماتو وضع شد و قرار بود بین ۶۰۰ تا یک میلیون بشکه از میزان صادرات نفت ایران کاسته شود؛ شرکت‌های آمریکایی از خرید نفت ایران منع شدند، ولی وزارت نفت، با ذخیره سازی نفت در نفتکش‌ها در تنگه داردائل و مدیترانه، توانست به سرعت جایگزین‌هایی برای نفت خود بیابد و فقط طی سه ماه، با بازاریابی ویژه، سقف صادرات نفت را نه تنها حفظ کرد بلکه رکورد صادرات سه میلیون بشکه در روز را هم به نام خود ثبت کرد. تحریم واردات بنزین در تحریم‌های سال ۹۰ آمریکایی‌ها حتی فروش بنزین به ایران را تحریم کردند آن هم در دوره‌ای که سهمیه بندی بنزین درایران اجرا می‌شد. اتاق فکر آمریکا بشدت روی فلج کردن حمل و نقل و کلید زدن اعتراضات و ناآرامی‌ها در ایران تمرکز کردند، اما با تولید بنزین در پتروشیمی‌ها و روش‌های دیگر، این توطئه نیز ناکام ماند تا آنکه تحریم‌های شدیدتری علیه ایران وضع شد. در تحریم‌های مذکور، علاوه بر تعیین تکلیف غرب برای مشتریان نفت ایران برای کاهش ۲۰ درصدی میزان واردات نفت خود از ایران هر شش ماه یکبار، بانک مرکزی هم برای نخستین بار تحریم شد که حاکی از عزم جدی برای سرنگونی اقتصاد ایران بود. بانک مرکزی از شبکه سوئیفت حذف شد تا همه چیز قفل شود. محمدعلی خطیبی، نماینده اسبق ایران در اوپک با بیان اینکه در شرایط مذکور باز هم راهکار‌هایی اتخاذ شد، گفت: در دوره ابتدایی تحریم‌های ۹۱-۹۰ میزان صادرات نفت و بازگشت پول با کاهش عجیبی همراه شد، ولی پس از چندماه میانگین صادرات نفت و میعانات گازی به ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسید و پول محموله‌ها با ابزار‌های مختلفی به ایران منتقل و یا برای خرید‌های خارجی مصرف شد. وی ادامه: اگر قرار بود برنامه غرب برای تحریم نفت ایران عملیاتی شود صادرات نفت ایران باید در سال ۹۲ به رقم صفر می‌رسید، ولی نه تنها اینگونه نشد بلکه میزان صادرات در سطح ۱.۵ میلیون بشکه باقی ماند. خطیبی گفت: بسیاری از راهکار‌های بکار گرفته شده، همچنان در حالت طبقه بندی قرار دارند، ولی باید گفت: تحریم‌هایی که قراراست تا چند هفته دیگر اجرایی شوند، ضعیف‌تر از تحریم‌هایی است که در سال ۹۰ اجرا شد. وی ادامه داد: علت ضعیف بودن تحریم‌های جدید نسبت به قبل این است که تحریم‌های دوره ۹۱-۹۰ از یک پشتوانه بین المللی برخوردار بود. اما تحریم‌های جدید از چنین ویژگی برخوردا نیست. وی تصریح کرد: شرکت ملی نفت ایران آرایش دور زدن تحریم‌ها را به خود گرفته است و می‌تواند با تبدیل برخی قرارداد‌ها از فوب به سیف، کاهش اجاره نفتکش، تعیین فرمولی برای تقسیم پول بیمه نفتکش، طولانی کردن زمان بازپرداخت پول محموله ها، حذف ال سی در معاملات (کاری که کویت و عربستان کردند) و ... شرایط را برای حفظ بازار ایران فراهم کنند. به گفته نماینده اسبق ایران در اوپک با توجه به تجربیات فراوان ایران در شکستن حلقه تحریم‌های قبلی و وجود راهکار‌های مختلف برای فروش نفت، شاید تولید نفت در ابتدا اندکی کاهش یابد، ولی با توجه به افزایش قیمت نفت طی هفته‌های اخیر، آسیبی به درآمد‌های نفتی وارد نمی‌شود ضمن آنکه این کاهش احتمالی، طی چند ماه جبران شده و دوباره به حالت گذشته باز می‌گردد، چیزی که بار‌ها در ایران تجربه شده است.