زیردریایی‌های ایران؛ تهدیدی برای نیروی دریایی آمریکا/ ایران از خیانت روسیه و چین می ترسد و استقلال نظامی می خواهد/ زیردریایی فاتح در خلیج فارس و دریای عرب کاملا جواب می دهد/ مهندسی معکوس ایران از روی اژدر روسی
شاید زیردریایی‌های جدید ایران خیلی از نوآوری‌های روز عقب باشند، اما هنوز هم می‌توانند در آب‌های کم‌عمق و تنگ خلیج‌فارس خطر خود را نشان بدهند. از این مهم‌تر اینکه تلاش‌های مداوم ایران برای تولید داخلی زیردریایی‌های بزرگتر و تواناتر شاهدی بر این است که تهران سرمایه‌گذاری درازمدتی روی توانایی نظامی تولید داخل کرده است.
سرویس سیاسی فردا؛ طاهاربانی: نیروهای نظامی ایران مدت‌ها است که به‌دنبال طرحی هستند که به آن‌ها امکان جنگی دفاعی و دریایی در خلیج‌فارس بدهد. ایران می‌خواهد قایق‌های تندرو تهاجمی خود را به موشک‌های ضدکشتی مجهز کند تا این ناوگان بزرگ بتواند در خلیج‌فارس صدها حمله‌ی بزن‌دررو علیه دشمنان انجام دهد. هدف از این طرح این است که ایران توانایی بستن تنگه‌ی هرمز را پیدا کند.
این استراتژی، یعنی استفاده از جنگ‌افزارهای پارتیزانی دریایی، با طرح دیگری پشتیبانی می‌شود و آن هم استفاده از مینی‌زیردریایی‌های کلاس غدیر است که ایران آن‌ها را از روی زیردریایی‌های کلاس یونوی کره‌ی شمالی ساخته است. این زیردریایی‌های ۱۲۰تنی می‌توانند با سرعت ۱۱ نات (۱۳ مایل در ساعت) حرکت کنند و هرکدام دو اژدر ۵۳۳ میلی‌متری را حمل می‌کنند. درمجموع، آب‌های کم‌عمق ساحلی برای عملیات زیردریایی‌های کوچک بسیار مناسب است؛ آب‌های کم‌عمق و پرصخره و امواج خروشان بًرد رادارهای زیرآبی (سونار) را کم می‌کند، به‌همین‌خاطر، مینی‌زیردریایی‌ها فرصت زیادی برای پنهان‌شدن و کمین‌کردن پیدا می‌کنند. در انتهای طیف توانایی‌های ایران، سه زیردریایی خیلی بزرگتر و با قابلیت‌های بیشتر، از کلاس کیلو و با موتورهای دیزلی-الکتریکی، هستند که ایران آن‌ها را در دهه‌ی ۱۹۹۰ از روسیه خریده است. این آخری‌ها می‌توانند به‌راحتی در آب‌های اقیانوس هند دست به شکار بزنند. چهار سال پیش، ایران دیگر زیردریایی تولید داخلش را نیز به آب انداخت. این زیردریایی از کلاس فاتح است. اگرچه این زیردریایی ویژگی‌های به‌روز دیگر زیردریایی‌ها را ندارد، مثلاً موشک ضدکشتی یا سیستم پیش‌ران بی‌صدا و بی‌نیاز به هوا، اما به‌نظر می‌رسد که، برعکس گزارش‌های دیگری که مخاطب راهی برای ارزیابی آن‌ها ندارد، این یکی کاملاً موثق است.
چرا ایران باید بخواهد سرمایه‌گذاری سنگینی کند و زیردریایی‌های ساخت خودش را بسازد، آن‌هم وقتی که می‌تواند از جنگ‌افزارهای آماده‌ی فروش روسی و چینی بخرد؟
دلیل این کار، بی‌شک، مربوط است به درس‌های ناخوشایندی که ایران از تغییر اتحادهای بین‌المللی گرفته است. این اتفاقات می‌تواند طرح‌های دفاعی را کله‌پا کند. پیش از انقلاب ایران، دولت شاه ریخت‌وپاش زیادی در خرید تسلیحات درجه‌یک آمریکایی می‌کرد، اما بعد از اتفاق کوچکی که در سال ۱۹۷۹ برای سفارت آمریکا روی داد، ایرانی‌ها متوجه شدند نگهداری از این تسلیحات کار سختی است. هنگام تهاجم عراق به ایران در ۱۹۸۰، تهران خود را همزمان در مقابل آمریکا و شوروی دید، برای همین به چین رو آورد؛ هرچند در پشت‌صحنه با مسئولان دولت ریگان نیز تعاملاتی داشت. این وقایع تاریخی پرسروصدا انگیزه‌ی زیادی به ایران داد تا قدرت نظامی‌اش را مستقل کند، حتی اگر نتیجه‌ی این کار در کوتاه‌مدت نسبت به سیستم‌های تسلیحاتی خارجی هیچ چیز خاصی نبوده باشد.
زیردریایی «نیمه‌سنگین» فاتح بین چهل تا چهل‌وهشت متر طول دارد و ادعا شده وزنش در زیر آب به حدود ششصد تن می‌رسد. بنابراین فاتح با زیردریایی‌های کوچک نوع ۲۰۵ و ۲۰۶ آلمانی که در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی برای دفاع ساحلی ساخته شده بودند در یک کلاس وزنی قرار می‌گیرد. به‌نظر می‌رسد این زیردریایی نسخه‌ی بعدی نهنگ باشد. نهنگ نمونه‌ای اولیه و غیرمسلح بود که احتمالاً اکنون به‌عنوان زیردریایی عملیات ویژه از آن استفاده می‌شود. فاتح در دماغه‌ی خود چهار خروجی اژدر دارد و احتمالاً هرکدام شش تا هشت بار می‌توانند دوباره بارگذاری شوند. در زیر این خروجی‌ها ردیف سونارهای دایره‌ای قرار دارد.
فاتح می‌تواند تا دویست متر در عمق دریا حرکت کند، که برای آب‌های کم‌عمق خلیج‌فارس این مقدار زیاد هم هست. منابع اطلاعاتی عموماً بیشترین سرعت آن را در زیر آب بین چهارده تا بیست‌وسه نات (شانزده تا بیس‌وشش مایل در ساعت) برآورد کرده‌اند؛ البته به‌نظر می‌رسد تخمین‌های پایین‌تر محتمل‌تر هستند. خبرگزاری فارس‌نیوز مدعی شده فاتح می‌تواند تا پنج هفته و تا برد ۳۱۰۰ مایلی به فعالیت ادامه دهد. در چنین حالتی، این زیردریایی می‌تواند ریسک خروج از محدوده‌ی فعلی را تاب بیاورد و خود را تا دریای عرب هم برساند. بااین‌حال، چندان مشخص نیست که این زیردریایی دیزلی-برقی واقعاً چه مدت می‌تواند در زیر آب به مسیر خود ادامه بدهد و مجبور نشود، برای شارژ باتری‌هایش، به سطح بیاید.
با اینکه فاتح در سال ۲۰۱۳ از کشتی‌سازی بستانو به آب انداخته شد، به‌نظر می‌رسد همچنان تحت آزمایش قرار دارد و هنوز تا عملیاتی‌شدن‌اش زمان لازم است. سایت تحلیلی و دفاعی Jane's مدعی شده یک زیردریایی دومی از کلاس فاتح در پایگاه بندر انزلی، در دریای خزر، در حال ساخت دیده شده، اما وضعیت فعلی آن نامشخص است. نقشه‌های تهران برای تولید دو زیردریایی شصت‌متری کلاس بعثت یا قائم نیز مبهم است. این کلاس زیردریایی ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ تن وزن دارد و مجهز به شش خروجی اژدر است. از دیگر مشخصه‌های ادعاشده‌ی این کلاس توانایی آن برای رفتن به عمق سیصدمتری و بیشترین سرعتش برابر با بیست‌وسه مایل بر ساعت است.
این طرح جدید در ۲۰۰۸ اعلام شد و قرار بوده در سال ۲۰۱۵ وارد خدمت شود. نبود گزارش‌های بعدی و عکس از این زیردریایی این گمان را تقویت می‌کند که این پروژه یا رها شده یا تاخیر زیادی دارد.
به‌هرحال، یکی از گزارش‌های دفتر اطلاعات دریایی، که در مارس ۲۰۱۷ منتشر شد، زیردریایی کلاس بعثت را خیلی جدی گرفته و مدعی شده که این زیردریایی با توانایی شلیک موشک‌های کروز در پنج سال آینده وارد خدمت خواهد شد. از لحاظ نظری، چنین تسلیحاتی برد تهاجمی ناوگان زیردریایی‌های تهران را به‌طور ملموسی افزایش می‌دهد. اما، به‌هرحال، دستیابی به چنین تکنولوژی‌ای به‌طور مستقل برای تهران سخت است.
سلاحی که احتمال بیشتری می‌رود به خدمت گرفته شود اژدر فراحفره‌زای (سوپرکاویتیتینگ) حوت است، که طبق گزارش‌ها می‌تواند به سرعتی بیش از دویست مایل بر ساعت برسد، یعنی چهاربرابر سریع‌تر از اژدرهای معمولی امروزی. این سرعت زیاد به این صورت به‌دست می‌آید که گرمای خروجی راکت آب اطراف اژدر را بخار می‌کند و، به‌این‌ترتیب، اژدر می‌تواند در میان حباب‌های هوا و با کمترین میزان اصطکاک پیش برود. تلویزیون ایران در سال ۲۰۰۶ از اولین آزمایش‌ها روی این اژدر خبر داد. طبق گزارش‌ها، اژدر حوت، در سال ۲۰۱۵ و ماه می ۲۰۱۷، دوباره تحت یک‌سری آزمون جدید قرار گرفته است. بااین‌حال، نتیجه‌ی این آزمایش‌ها نامعلوم است. تحلیل‌گران دفاعی معتقدند ایران حوت را با مهندسی معکوس اژدر روسی اسکوال ساخته است.
تجربه‌های قبلی نشان داده که تهران مرتب درباره‌ی مقیاس پروژه‌های دفاعی‌اش، و همچنین زمان‌بندی تکمیل آن‌ها، اغراق می‌کند و ابهام‌آمیز حرف می‌زند. باوجوداین، زیردریایی فاتح به‌شکل ملموسی واقعی است و به‌نظر می‌رسد می‌تواند برد متوسط ناوگان زیردریایی‌های ایران را افزایش دهد. بااینکه وضعیت کلاس بعثت را به‌سختی می‌توان ارزیابی کرد، اگر یک روزی این زیردریایی به‌کار گرفته شود، می‌توان آن را نشانه‌ای دیگر از پیشرفت توانایی ایران دانست. شاید زیردریایی‌های جدید ایران خیلی از نوآوری‌های روز عقب باشند، اما هنوز هم می‌توانند در آب‌های کم‌عمق و تنگ خلیج‌فارس خطر خود را نشان بدهند. از این مهم‌تر اینکه تلاش‌های مداوم ایران برای تولید داخلی زیردریایی‌های بزرگتر و تواناتر شاهدی بر این است که تهران سرمایه‌گذاری درازمدتی روی توانایی نظامی تولید داخل کرده است.
منبع: نشنال اینترست
نویسنده‌ی این مقاله، سباستین رابلین، از دانشگاه جورج‌تاون کارشناسی ارشد در حل مناقشات دارد. او در موسسه‌ی نیروهای حافظ صلح چین استاد است. او همچنین در فرانسه و آمریکا به آموزش، ویرایش و اسکان پناهندگان کار کرده است. او هم‌اکنون برای سایت War Is Boring درباره‌ی تاریخ امنیت و نظامی‌گری می‌نویسد.