پدیده‌های دیده‌نشده در بستر تلگرام

خبرگزاری فارس: یکی از کسب و کار‌های مهم و تاثیرگذار در پیام رسان مشاغل مرتبط با کانون‌های تبلیغاتی و کانال‌داری است که طبق برآورد‌های غیررسمی گردش مالی بازار تبلیغات روزانه در تلگرام تا ۵ میلیارد تومان می‌رسد و مدیر کانال یک شغل ثابت با درآمد متغیر ۳۰۰ هزار تومان تا ۳۰ میلیون تومان در ماه است. اما علیرغم اهمیت تجارت تبلیغات، نقش این اکوسیستم در اقتصاد پیام رسان مغفول مانده است. اکوسیستمی که از ۴ گروه اصلی سفارش‌دهندگان تبلیغات، توزیع کنندگان تبلیغات، مدیران کانال و کاربران تشکیل شده است. «گسترده‌ها» یا گروه‌های تبلیغات گسترده در تلگرام یکی از بازیگران اصلی این تجارت هستند که وظیفه سازماندهی توزیع تبلیغ در کانال‌ها را برعهده دارند و پیش از این فارس در گزارشی با عنوان «مقاومت‌های پنهان و آشکار «گسترده‌ها» در برابر خروج از تلگرام/ کانال‌هایی که به پیام‌رسان داخلی مهاجرت کرده‌اند تهدید می‌شوند» به فعالیت آن‌ها پرداخته و در گزارشی با عنوان «۴ بازیگر تجارت تبلیغ درپیام‌رسان‌ها/ انتقال کسب‌وکار‌های تبلیغات گسترده تلگرام به پیام‌رسان‌های داخلی» جزییات روش فعالیت آن‌ها را تشریح کرده است. اما علاوه بر گسترده ها، لایه دیگری نیز در تلگرام تشکیل شده است که اگر چه مبادلات مالی در آن نقش مهمی دارد، اما از نظر ماهوی به طور کامل با ماجرای تبلیغات و کسب‌وکار‌های معمول متفاوت است. این پدیده جدید و ناشناخته که بیشترین مخاطبان آن نوجوانان زیر ۱۸ سال هستند را «اتحاد» نام داده‌اند. در این گزارش برای اولین بار به فعالیت غیرمعمول و ناشناخته «اتحادها» بر بستر تلگرام پرداخته‌ایم. * تفاوت «گسترده‌ها» و «اتحادها» در تلگرام برعکس اینکه گسترده‌ها جمعی برای افراد بزرگسال هستند، اتحاد‌ها جمعی متشکل از نوجوانان در رنج سنی زیر ۱۸ سال هستند. گسترده‌ها اغلب کانال‌های بزرگ با محتوای رسمی را پشتیبانی می‌کنند در حالی که فعالیت اتحاد‌ها اغلب در کانال‌ها و گروه‌های غیررسمی با محوریت افزایش ممبر و بازدید کانال است. برای مثال اتحاد‌ها اغلب با کانال‌ها و گروه‌های مربوط به نوجوانان مرتبط هستند و در موضوعاتی مانند دوست‌یابی و موسیقی و در موارد غیرمجاز، فاز سنگین و غم، فاز خودکشی، موضوعات غیراخلاقی و فروش مواد مخدر کار می‌کنند. *تشکیل اتحاد‌ها در تلگرام و هویت یابی نوجوانان در بستر‌های خلاف اخلاق اتحاد یک شبکه پیچیده با سازوکاری عجیب است. نوجوان‌ها در فرآیندی عضو اتحاد‌ها می‌شوند و در آن رشد می‌کنند و به طور کامل دور از چشم خانواده، آموزش و پرورش، پلیس و نهاد‌های حمایت‌گر اجتماعی، یک طبقه اجتماعی جدید را زیر پوست تلگرام به لطف رانت گسترده‌ای که در طول سال‌های طولانی به یک پیام‌رسان خارجی داده شده است، شکل می‌دهند. در این فضا و بستر ویژه، با رشد افراد در اتحادها، افرادی که در اتحاد‌ها فعالیت قوی داشته باشند ممکن است تا چند میلیون تومان در ماه نیز درآمد کسب کنند. اعضای اتحاد‌ها ادبیات مخصوصی و برای هر منظور از اصطلاحاتی خاص استفاده می‌کنند که حتی در ادبیات محاوره‌ای معمول هم اغلب این اصطلاحات ناشناخته و جدید هستند. رل، تونل، اک، چالش، سیک، چنل، کل، فیک، ریپ، ریم وکیپ از جمله اصطلاحاتی ست که اغلب در همین فضا ساخته و استفاده شده است. * به پدر و مادرت فحاشی کن و وارد شو افرادی که وارد اتحاد می‌شوند با ضبط یک فیلم از خودشان و فحاشی به مادر و پدرشان، قول می‌دهند که به اعضای اتحاد خیانت نکنند. هر کس وارد اتحاد می‌شود باید با یک غیرهمجنس خود دوست شود و اصطلاحی نیز برای این کار وجود دارد. هر شخص در ابتدای ورود به اتحاد در مقام ادمین قرار می‌گیرد و به تدریج رشد می‌کند و به مقام‌های بالاتر می‌رسد. رتبه پسر‌ها از ادمین شروع می‌شود و تا رهبر، کینگ و خالق بالا می‌رود. رتبه دختر‌ها نیز از ادمین دخی شروع می‌شود و تا ملکه و پرنس ادامه می‌یابد. فضای رقابتی و تلاش برای افزایش رتبه و فضای مشترک بین دختر و پسر در اتحاد‌ها برای نوجوانان بسیار جذاب است. بسیاری از این ارتباطات به رابطه مجازی و حقیقی کشیده شده و پس از مدت کوتاهی از بین می‌رود؛ برخی اعضا مجبور می‌شوند چندین بار با افراد مختلف رابطه جدید برقرار کنند. همین فرآیند موجب شده در موارد متعددی پسر‌ها تصاویر دختران را منتشر کنند و به ایجاد نگرانی‌های روانی جدی برای اعضا منجر می‌شود. مواردی نیز از اقدام به خودکشی در اعضا دیده شده است. شکل گیری چنین ارتباط‌هایی خارج از نظارت و اطلاع والدین، زمینه‌ساز بروز بسیاری از آسیب‌ها برای نوجوان‌ها می‌شود. اما این تازه شروع ماجراست. *کسب درآمد در اتحاد‌ها از راه فروش ممبر و ویو نوجوانان در اتحاد‌ها اقدامات فنی و هکری را آموزش می‌بینند تا در اتحاد ارتقا پیدا کنند. اعضای اتحاد‌ها کانال و گروه تاسیس می‌کنند، عضوگیری می‌کنند و با ایجاد اکانت‌های بعضا مجازی ممبر و ویوی کانال‌ها را افزایش می‌دهند. برای مثال یکی از اعضای اتحاد، کانال فاز غمگین ایجاد کرده که محتوای این کانال‌ها حتی می‌تواند اعضا را به خودکشی ترغیب کند. این ادمین پس از بالابردن اعضا، کانال خود را برای فروش گذاشته است. در مقابل طرح این موضوعات، شاید برخی از نوجوان‌ها تجربه مشابه خود را از حضور در اتحاد‌هایی بیان کنند و برای آن نیز عواقبی را متصور نباشند؛ اما خطرات حضور در چنین فضا‌هایی برای همه یکسان نیست و برخی از نوجوان‌ها حتی بیشتر از دیگران در معرض آسیب قرار می‌گیرند. اما وقتی به موضوع سازماندهی برای توزیع مخدر‌ها و حتی فحشا می‌رسیم ماجرا به طور کامل تغییر می‌کند. *مدیریت سازماندهی شده و شبکه سازی برای توزیع مواد مخدر بین نوجوانان در میان این بستر اجتماعی تازه شکل‌گرفته، فضای امنی برای شبکه‌سازی برای توزیع مخدر بین یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌های سنی یعنی نوجوانا شکل داده شده است. فرهنگ اتحاد‌ها مبنی بر وفاداری به اتحاد و وابستگی عاطفی و هویتی که نوجوانان از این بخش دریافت می‌کنند در کنار آموزش‌هایی که در این اتحاد‌ها به اعضا داده می‌شود، بستری بسیار عالی برای اعمال خلاف قانون است. در این بستر، بعضی از اتحاد‌ها صرفا برای اعمال خلاف تاسیس و مدیریت می‌شوند. برای مثال اتحاد H... بیش از ۱۵۰ گروه همجنس باز را در تلگرام مدیریت می‌کند و اتحاد عرفان... شبکه‌های فروش مواد مخدر را مدیریت می‌کند. افرادی که مدیریت گروه‌های غیراخلاقی در اتحاد‌ها را انجام می‌دهند به شکل سوال برنگیزی رفتار حرفه‌ای دارند. به این صورت که خود مدیریت فنی گروه‌ها را انجام می‌دهند و مدیریت محتوایی را به افراد بیرون از اتحاد می‌سپارند که با همین ساختار معمولا قابل شناسایی نیستند. این سازوکار حرفه‌ای شباهت بسیاری به رفتار‌های سازمان‌دهی شده دارد و قطعا خارج از توان تعدادی نوجوان طالب هیجان است. همچنین توزیع گسترده مواد مخدر در این بستر، احتمال سازماندهی شدن این رویه را بسیار تقویت می‌کند و به نظر می‌رسد این اتحادها، نه تنها خودجوش نیستند بلکه در نهیات و با واسطه‌های زیاد به وسیله «برادران بزرگ‌تری» برای ایجاد یک بازار دائمی و شبکه فروش مطمئن برای مواد مخدر سازماندهی می‌شوند. با توجه به شباهت این شیوه شبکه‌سازی و تشکیل گروه به گنگ‌ها و باند‌های توزیع مواد مخدر در آمریکا و کشور‌های آمریکای لاتین، این احتمال که باند‌های بزرگ توزیع مواد روی این اتحاد‌ها تسلط داشته باشند و برای شبکه سازی تلاش کنند اصلا دور از ذهن نیست. علاوه بر این، یکی از کارکرد‌های دیگر این نوع شبکه سازی سوءاستفاده از نوجوانان در محتواسازی مخرب از جمله پورنوگرافی است. *‌هویت یابی نوجوانان در سایه بی خبری والدین البته بسیاری از اعضا پس از مدتی فعالیت از فعالیت‌های نامناسبی که در اتحاد‌ها انجام داده‌اند مانند فحاشی و پخش کردن عکس دیگر اعضا پشیمان می‌شوند و با خداحافظی برای همیشه اتحاد را ترک می‌کنند. اما تاثیر رفتار‌هایی که انجام داده یا با آن مواجه شده به سادگی یک خداحافظی در نوجوان از بین نمی‌رود. والدین این نوجوانان هیچ خبری از فعالیت آن‌ها در فضای مجازی ندارند. معنای این بی‌خبری آن است که این نوجوانان می‌توانند به خانواده‌هایی از طبقات مختلف اجتماعی و فرهنگ‌های متفاوت تعلق داشته باشند. نوجوانانی که اجزای هویت‌یابی را از خانواده، مدرسه، آمزش عمومی و اجتماع دریافت نمی‌کنند، در رتبه‌بندی اتحاد‌ها می‌توانند یک جایگاه قابل فهم در یک خرده فرهنگ به دست آورده و هویت خود را در این فضا تعریف کنند. چنانکه این هویت دوم، با فرهنگ خانوادگی معمول این نوجوانان فرسنگ‌ها فاصل دارد و عموما برای اغلب غیر قابل باور است که نوجوانان‌شان تا این حد هویت خود را در این خرده‌فرهنگ‌ها تعریف کرده‌اند. وقتی یکی از اعضای یکی از اتحاد‌ها برای اذیت کردن عضو دیگر با خانه او تماس می‌گیرد و با مادرش صحبت می‌کند و فایل این صحبت را پخش می‌کند، عمق این فاصله به وضوح مشخص می‌شود. اما مخدر هم نقطه پایانی ماجرای اتحاد‌ها نیست. این اتحاد‌ها یک دام بزرگ برای دختران نوجوان کم اطلاع و آموزش ندیده هم محسوب می‌شود. چنانکه در ابتدای گزارش اشاره شد، یکی از شروط حضور در اتحاد برقراری ارتباط با جنس مخالف است. ارتباطاتی که عموما به نقطه مطلوبی نمی‌رسند و پس از تکرار این نوع ارتباطات، بسیاری از این دختران حساسیت خود را برای ورود به شبکه‌های آنلاین فحشا از دست می‌دهند. در این فضا اجتماع یا طبقه اجتماعی جدیدی شکل می‌گیرد که نه فرهنگ آن نسبتی با فرهنگ عمومی جامعه دارد و نه فضای آن برای فعالیت سالم جایی خواهد داشت. در این بستر، ابزار سازماندهی و عضوگیری برای شبکه‌های مختلف خلافکاری سازمان یافته کاملا فراهم می‌شود. منطقی است حضور در فضایی به دور از هرگونه نظارت برای نوجوان‌ها آسیب‌زا است؛ به ویژه نتیجه حضور در جمع‌هایی که اساسا طبق معیار‌های خلاف اخلاق تشکیل شده باشند مشخص است که آسیب‌های ناشی از آن در سال‌های آینده روی نسل جوان کشور نمایان خواهد شد. یکی از دلایل اصلی ایجاد این بستر امن در تلگرام، آزادی عمل بی‌اندازه این پیام رسان در سال‌های اخیر بوده که امکان هر نوع پیگیری و مقابله با تخلف را از بین برده است.