آیا پیروزی صدر به نفوذ ایران در عراق پایان می‌دهد؟ / شاید ایران محدود شود اما صدر هم هر کاری بخواهد نمی‌تواند انجام دهد/ صدر گزینه‌ای برای نخست وزیری ندارد/ قربانی اول او نوری مالکی است

سرویس بین الملل فردا؛ طاها ربانی: اکنون دیگر تایید شده است که مقتدی صدر و ائتلاف سائرون او، با به‌دست‌آوردن ۵۴ کرسی، پیروز انتخابات پارلمانی عراق شده‌اند. نزدیک‌ترین رقیب او فهرست فتح هادی العامری است که ۴۷ کرسی را در پارلمان به دست آورده.

این نتایج جنب‌وجوش تازه‌ای به کشور داده و به‌زودی تاثیرات آن را در سیاست داخلی و خارجی عراق خواهیم دید. انجام هر نوع اصلاحی در این کشور بستگی به چند عامل دارد که بعضی از آن‌ها در همین ماه‌های پیش رو به‌تدریج مشخص خواهد شد.

تکه‌تکه‌شدن سیاست در عراق

اگرچه جریان صدر ۵۴ کرسی را به دست آورده، اما این تعداد تنها ۱۶.۴درصد از کل کرسی‌های پارلمان را شامل می‌شود. بااین‌حال، اکنون سیاست عراق چنان ازهم‌گسیخته است که این پیروزی مورد توجه زیادی قرار گرفته. در سال‌های گذشته، رسم بر این بود که دولت با اتحادی سرتاسری میان تقریباً تمام احزابی که در پارلمان نماینده‌ای داشتند تشکیل شود، اما به دلایل مختلف این‌بار این اتفاق نخواهد افتاد. قانون انتخابات عراق جوری طراحی شده که اتحاد‌های بزرگ‌تر منفعت بیشتری ببرند، اما برخلاف این طراحی، در پارلمان آینده ۲۸ حزب حضور دارند که هرکدام ۵ یا کمتر از ۵ کرسی به دست آورده‌اند. این احزاب در مجموع ۵۸ کرسی را در اختیار دارند (یا حدود ۱۸درصد از پارلمان را).

جامعه‌ی سنی‌های عراق هم تکه‌تکه شده. ده حزب مختلف سنی در پارلمان آینده حضور دارند و در مجموع ۳۹ کرسی را در اختیار خواهند داشت. نزدیک به محال است که بیشتر (و مطمئناً نه همه‌ی) این نمایندگان در دولت بعدی مشارکت داشته باشند، به‌خصوص با توجه به این نکته که وزن احزاب هرکدام آن‌قدر نیست که برای کسی ارزش داسته باشد هزینه‌ی حضور آن‌ها را در دولت متحمل شود.

مابقی کرسی‌های پارلمان هم به‌طور برابر توزیع نشده‌اند. فقط سه ائتلاف انتخاباتی هستند که بین ۴۰ تا ۶۰ کرسی در اختیار دارند. سه ائتلاف دیگر هم هستند که بین ۲۰ تا ۴۰ کرسی دارند. با چنین پیش‌زمینه‌ای، هیچ گریزی از این نیست که دولت بعدی با هر سه ائتلاف اصلی تشکیل شود، که ائتلاف سائرون صدر هم جزو آن‌ها خواهد بود.

به‌علاوه، با وجود اینکه تفاوت زیادی میان تعداد کرسی‌های به‌دست‌آمده‌ی ائتلاف‌های اصلی وجود ندارد (در انتخابات سال ۲۰۱۴، بین حزب اکثریت و نزدیک‌ترین رقیبش ۵۸ کرسی اختلاف بود)، اما این سه ائتلاف در یک سطح قرار ندارند. صدر تنها چهره‌ی سیاسی است که از حمایت ثابت و روزافزونی از رای‌دهندگان برخوردار است. حتی در سال ۲۰۱۶، حامیان او به منطقه‌ی سبز ریختند و ساختمان پارلمان را غارت کردند.

در نتیجه، احتمال کمی وجود دارد که در ائتلاف او شکافی ایجاد شود و کسی از این ائتلاف به ائتلاف رقیب بپیوندد. نزدیک‌ترین رقبای صدر از یک‌سری ائتلاف‌های موقت شکل گرفته‌اند و احتمالاً در ماه‌ها و سال‌های آینده اندازه‌ی آن‌ها کوچک خواهد شد.

منافع ایران

تمام نیرو‌های سیاسی مهم کشور متوجه واقعیت‌های سیاسی و عددی جدید شده‌اند و اکنون به قطب صدر جذب می‌شوند. بعد از اعلام نتایج انتخابات تا همین امروز، چندین دیدار دوجانبه برگزار شده که در بسیاری از آن‌ها رهبران ارشد سیاسی طبق شروط صدر با او دیدار می‌کنند. صدر اکنون در موقعیتی است که می‌تواند همراهی دیگران را بگیرد و برنامه‌ی خود را تحمیل کند. با توجه به رفتار‌های تهاجمی‌ای که او در گذشته داشته است، بعید است که این واقعیت دیگر بازیگران صحنه‌ی سیاست را چندان خوشحال کند. تعجبی ندارد که بسیاری از مسئولین ایرانی نارضایتی خود را از نتایج انتخابات بیان کرده باشند. منافع و نفوذ ایران در کمپین‌های انتخاباتی عراق مساله‌ای مهم بود و در فرایند تشکیل دولت هم اهمیت آن حفظ خواهد شد. درواقع، نفوذ ایران یکی از نقاط افتراق میان احزاب اصلی عراق بود.

چشم‌انداز صدر

برنامه‌ی سیاسی صدر را به‌سختی می‌توان از برنامه‌ی سیاسی رقبای او متمایز کرد. تقریباً تمام کاندیدا‌ها بر نیاز به اصلاحات، بهبود استاندارد‌های زندگی، اقدامات ضدفساد، و ... تمرکز کرده بودند. صدر بیش از بسیاری از رقبای خود بر رویکرد «اول عراق» تاکید داشت، که از نظر بعضی به‌معنای حذف منافع ایران از ملاحظات سیاسی است. این رویکرد به‌اضافه‌ی این واقعیت که بسیاری از حامیان او هنگام تظاهرات شعار‌های ضدایرانی سر می‌دادند در تهران نگرانی ایجاد کرده است.

اما با اینکه ایران نمی‌تواند کنترل کند چه کسی جایگاه نخست‌وزیری را در اختیار بگیرد، کاملاً به این نکته هم آگاه است که گزینه‌های پیش روی صدر به همان اندازه محدود است. شاید صدر اکنون قطب سیاسی باشد، اما نمی‌تواند ائتلاف فتح و ائتلاف دولت قانون را از حضور در دولت آینده‌ی عراق باز بدارد. چنین کاری به‌معنای توهینی واضح و عامدانه به منافع ایران، و دعوتی است به پاسخی به همان اندازه پرقدرت؛ و صدر ترجیح می‌دهد که از تقابل مستقیم با ایران اجتناب کند. هر دوی این تحرکات خود را در فرایند تشکیل دولت نشان خواهند داد. مثل همیشه، تمرکز همه بر وزارت‌خانه‌های حاکمیتی است (وزارت دفاع، کشور، خارجه، اقتصاد و...). متحدین ایران احتمالاً حداقل خواستار یکی از جایگاه‌های امنیتی خواهند شد.

پارلمان آینده اولین پارلمانی است که در آن هیچ‌کدام از کاندیدا‌های نخست‌وزیری از طرف ائتلاف‌های اصلی حمایت نمی‌شوند. جایگاه نخست‌وزیر اهمیت خود را حفظ خواهد کرد. سیاستمداران مستقل از طریق نخست‌وزیر و با ابزار حمایت از اعضای مهم کابینه بر سیاست‌های دولت کنترل زیادی اعمال خواهند کرد.

سائرون کسی را ندارد که برای جایگاه نخست‌وزیری او را جلو بیندازد، برای همین حدس زده می‌شود که صدر به نخست‌وزیر فعلی، حیدر العبادی، اجازه‌ی ادامه‌ی کارش را بدهد. چه این اتفاق بیفتد و چه نیفتد، صدر مطمئناً تمام توجهش را بر نحوه‌ی عملکرد دفتر نخست‌وزیری معطوف خواهد کرد. از جمله کار‌هایی که صدر احتمالاً انجام خواهد داد خالی‌کردن دفتر نخست‌وزیر از کارمندان فعلی‌اش است. از سال ۲۰۰۵ به این سو، دفتر نخست‌وزیری تحت سلطه‌ی اعضای حزب نخست‌وزیر سابق، نوری المالکی، یعنی حزب اسلامی دعوه بوده است. احتمالاً مسئولین جدیدی استخدام خواهند شد و هم برای نخست‌وزیر و هم برای کابینه برنامه‌های جدیدی خواهند ریخت. اگر صدر در خواسته‌ی خود مبنی بر محدودکردن حضور خارجی‌ها صادق باشد، و اگر او از امتیازات خود در طول فرایند تشکیل کابینه به درستی استفاده کند، آن‌وقت متوجه می‌شود که اهرم‌های لازم را در اختیار دارد. اما این اگر‌ها حتمی نیستند. دور جدید مذاکرات معلوم خواهد کرد که هدف‌های واقعی او چیستند و برای رسیدن به این هدف‌ها چقدر ماهر است.

منبع: الجزیره